“Đaghextan của tôi” là một cuốn sách kì lạ.
Đã bao giờ bạn thấy một cuốn sách xuất bản năm 1984 mà đến tận bây giờ trang giấy vẫn trắng như vừa mới được mua về? Đã bao giờ bạn xem một cuốn sách xuất bản tại nước ngoài mà lại in tiếng Việt Nam. Và đã bao giờ bạn đọc một cuốn sách lần thứ năm mà vẫn thấy mới lạ như đọc lần đầu. “Đaghextan của tôi” là một cuốn sách như thế.
“Đaghextan của tôi” được xuất bản lần đầu tiên tại Liên Bang Nga vào năm 1984 do nhà xuất bản Cầu Vồng ấn hành. Đây là một cuốn sách rất đẹp. Bìa sách bọc vải, ngoài cùng bọc thêm một lớp bìa cứng. Bìa lót được trang trí rất công phu. Chất lượng giấy rất tốt vì đến tận bây giờ vẫn không hề bị xỉn màu. Những trang sách được trình bày đẹp và tỉ mỉ. Người đọc dễ dàng bị gây ấn tượng đặc biệt với cuốn sách này vì thấy rõ một tác phẩm văn học được trân trọng đến vậy.
Nói về tác giả của tác phẩm này – Raxun Gamzatop – là nói về Đaghextan, xứ sở trên vùng núi Kapkazơ, nơi có 36 dân tộc đang chung sống, trong đó có dân tộc Avar. Raxun Gamzatop là người Avar. Thêm nữa, nói về Raxun Gamzatop tức là nói về thơ ca, một trong những nhà thơ Đaghextan nổi tiếng nhất. Vậy nên “Đaghextan của tôi” vẫn được gọi là tác phẩm văn xuôi của một nhà thơ.
Kể về cuốn sách không hề dễ, bởi nó không phải là tiểu thuyết, tùy bút hay tư liệu, nó cũng chẳng có cốt truyện hay mạch tư duy nào hết. Đơn giản chỉ là những mẩu chuyện nhỏ được viết cạnh nhau, nói về phong tục, lối sống, tình cảm của đất nước Đaghextan. Đôi khi là bài học cho mỗi người về cách ứng xử với nhau trong cuộc sống. Thỉnh thoảng lại là một câu chuyện phiếm. Nói theo cách của dân tộc Avar, tác phẩm như một con chim bay trên bầu trời và từ trên cao thấy rõ như trong lòng bàn tay, những núi non, khe vực thân thuộc, những làng mạc và phố phường, những nhà cửa và chợ búa, những con chim ưng và những con dê, niềm vui và nỗi lo lắng, quá khứ và, có lẽ, cả tương lai.
Tác phẩm được viết với lối viết rất tự do, đậm sắc trữ tình, khá hài hước, và một chút láu lỉnh. Nó không khiến bạn phải dành nhiều thời gian để đọc theo kiểu ngấu nghiến, không phải là cung cấp những tư liệu khô khan, nhưng cũng chẳng phải là một câu chuyện gay cấn hấp dẫn. Mỗi lần cầm sách lên, bạn có thể chỉ đọc một mẩu nhỏ dài khoảng vài dòng mà không thấy bứt rứt vì không thể đọc tiếp. Nhưng bạn cũng có thể đọc hết cả nửa cuốn một lúc mà không thấy nhàm chán.
“Đaghextan của tôi” viết về một đất nước xa lạ nhưng lại thật thân quen. Tôi tìm thấy chính mình trong Raxun, tuổi trẻ của tác giả đôi khi ngốc nghếch, đôi khi sai lầm, nhưng cũng tràn đầy nhiệt huyết và tình yêu. Tôi nhận ra hình bóng những người xung quanh trong người dân Đaghextan. Những người mẹ dành hết tình yêu cho con, những cụ già đầy triết lý, con trẻ hồn nhiên và tinh nghịch. Có lúc tôi lại thấy thấp thoáng lời dạy bảo của bố trong câu chuyện của Gamzat Xadaz hay Abutalip, thấy hình ảnh của anh bộ đội cụ Hồ trong Samin. Và dường như, dù ở Viêt Nam hay ở Đaghextan, hay ở bất kỳ đất nước nào khác, tình yêu thương con người, lòng yêu nước luôn luôn hiện hữu.
Cảm ơn dịch giả Nguyễn Đức Hân và nhà thơ Bằng Việt vì đã mang về Việt Nam một Đaghextan đầy đủ và trọn vẹn.
