Ngày 28 tháng giêng năm 1881, sau mấy ngày ngọa bệnh, mấy lần thổ huyết, ông Dostoïevsky tắt nghỉ. Thanh niên tranh nhau khiêng quan tài tới nhà thờ. Lính canh phải đóng cửa nhà thờ vì không còn chỗ đứng. Có kẻ mặc tang phục, dắt con gái, mạo nhận là bà Dostoïevsky để được vô.
Ba vạn người, bảy mươi cơ quan phái người đưa ông tới huyệt: có đủ các giới từ các ông hoàng, các linh mục, tới nhà văn, sinh viên, thợ thuyền, nông dân, và cả hành khất, cờ đâm tua tủa lên như rừng, hoa thơm chất thành núi. Và còn hơn các văn hào khác, tới nay tám chục năm, danh ông mỗi ngày một tăng chứ không hề giảm. Ống nói:”Muốn viết cho hay thì phải đau khổ, đau khổ”. Suốt đời, ông đã thực hành đúng lời đó.
Những gắng sức ích kỷ để vĩnh tồn thì tất phải thất bại, nhưng những gắng sức vị tha trong lúc sống thì bao giờ cũng thành công. Còn thanh niên, thì tên Jack London còn được nhắc tới, và những tác phẩm của ông như Tiếng gọi nơi hoang dã, Đứa con của sói, Nanh trắng, Truyện biển miền nam… còn được trân tàng trong mỗi tủ sách gia đình vì ai cũng nhận ông là một trong số các nhà văn có công nhất với bọn trẻ: ông đã dạy họ bài học can đảm, mạo hiểm, kiên nhẫn, thương người trong những truyện mà nghệ thuật hấp dẫn rất cao.
Đọc tiểu sử các danh nhân Dostoïevsky, Jack London… chẳng những để biết cuộc đời và sự nghiệp của họ mà còn để biết được ít nhiều quan điểm của các vị ấy về văn học, nghệ thuật, về chính trị, xã hội, nhân sinh… Hơn nữa, đọc Gương chiến đấu của cụ Nguyễn Hiến Lê, ta còn thỉnh thoảng thấy thấp thoáng cuộc đời của chính tác giả, một người luôn phải chiến đấu với nghịch cảnh, chiến đấu với bệnh tật để học và để viết….
Mục Lục :
1. Dostoïevsky, một người suốt đời chịu đau khổ để viết
2. Jack London, một người quyết chí thắng nghịch cảnh
3. Voltaire, một ông vua không ngôi
4. Mustapha Kémal, một nhà cách mạng cương quyết biết nắm lấy cơ hội
5. Ibn Séoud, một vị anh hùng tạo được một quốc gia ở giữa sa mạc
6. Gordon Byron, một người “phá sản bất vị gia”
