Chết Bởi Trung Quốc

Bạn có muốn bị chết thui vào ngày tận thế đó?

Các vấn đề môi trường của Trung Quốc đang gia tăng. Nước ô nhiễm và khan hiếm là gánh nặng của nền kinh tế, mức độ ô nhiễm không khí gia tăng đe dọa sức khỏe của hàng triệu người Trung Quốc, và nhiều vùng đất đang biến thành hoang mạc khá nhanh chóng —Foreign Affairs

So với thành phố xám tro Lâm Phần (Linfen) thuộc tỉnh Sơn Tây (Shanxi) nội địa Trung Quốc, Luân Đôn u tối trong truyện của Dicken trông tinh khôi như một công viên thiên nhiên. Sơn Tây là trung tâm của vành đai than đá nước này, những ngọn đồi xung quanh Lâm Phần lỗ chỗ các mỏ than – cả mỏ lậu lẫn hợp pháp, không khí đầy muội than. Đừng lo phơi đồ giặt của bạn – chúng sẽ được nhuộm đen trước khi kịp khô. —Time

Không ai cho là người dân Trung Quốc ngu ngốc. Nhưng những gì các nhà lãnh đạo chính phủ và giới kinh doanh Trung Quốc đang làm với bầu không khí, nước và đất đai của đất nước họ – với sự chấp nhận ngầm của đa số dân chúng – hẳn phải là hành vi gây hại diện rộng xuẩn ngốc nhất, thiển cận nhất, và dẫn đến tự hủy diệt đối với Mẹ Thiên Nhiên mà thế giới từng chứng kiến. Đó là đau nhức mắt, ngứa họng với thứ không khí nhiễm độc đến xé phổi phun ra ở các khu nhà máy của Trung Quốc, hay ồ ạt các hóa chất gây ung thư, phân và chất thải chưa xử lý tràn ngập các dòng sông lớn nhất như Hoàng Hà (Yellow) và Trường Giang (Yangtze/Dương Tử), hay ô nhiễm lượng lớn các kim loại nặng, thuốc trừ sâu dư lượng và các chất thải điện tử chết người đầy trong đất nông nghiệp hay là cuộc Đại Trường chinh (Long March) phá rừng và sa mạc hóa từ vùng cực tây Tân Cương (Xinjiang) đến tận cửa ngõ Bắc Kinh, tất cả hơn bao giờ hết vẫn đang hình thành một “Mùa xuân thầm lặng” cùng năm tháng.

Tất nhiên, thói thường của các quan chức Đa?ng Cộng sản Trung Quốc biện hộ cho tội ác chống Mẹ Thiên Nhiên rằng đế chế non trẻ của họ vẫn đang trong giai đoạn đầu của phát triển kinh tế. Họ nhấn mạnh rằng ít nhất vẫn lường được một số tổn hại về môi trường trước khi Trung Hoa Đỏ (Red China) tạo nên một quá trình chuyển đổi “không thể tránh khỏi” thành Trung Quốc Xanh.

Và một số vị lãnh đạo đảng theo thuyết “việc làm cho bây giờ, môi trường để sau này” hẳn nhanh chóng chỉ ra rằng khi nước Mỹ công nghiệp lần đầu tiên phát triển từ hơn một thế kỷ trước, Pittsburgh đã bị bọc trong tấm vải liệm nạm than và Cleveland là thành phố mà ở đó nếu bạn không thể đi bộ trên mặt nước vì quá tù đọng thì ít nhất có thể đốt cháy nước trên ngọn lửa.

Vâng, thưa Trung Quốc, chúng tôi biết thế. Nhưng Trung Quốc xin hãy nghe điều này: Bất kỳ điều gì Mỹ đã từng làm trong lịch sử môi trường của nó hay việc nước Anh triều đại Victoria đã làm trong suốt cuộc Cách mạng Công nghiệp hay Brazil hoặc Indonesia, Mexico hoặc thậm chí bất kỳ các nước lớn nào khác hôm nay đang làm tại bất kể đâu là không đáng kể gì so với sự báng bổ môi trường hàng loạt từ nhỏ đến lớn đang diễn ra ở Trung Quốc. Và ta không cần phải là Al Gore để hiểu cái sự thật tệ hại này: Phần lớn các thiệt hại môi trường đang gây ra là không thể sửa chữa; hiệu ứng “đốn và đốt” công nghiệp của Trung Quốc đang lan tỏa như một căn bệnh ung thư ra khắp thế giới.

Chính bởi điều đó tất cả chúng ta ở bên ngoài Trung Quốc rốt cục phải băn khoăn về sự sốt sắng thiển cận của chính phủ China ngang nhiên đánh đổi không khí, nước và đất trồng lấy 30 đồng bạc và mảnh thị phần lớn hơn trên thị trường toàn cầu. Không giống như ở Las Vegas, “Cái gì xảy ra ở Trung Quốc không ở lại Trung Quốc”. Hãy mang khẩu hiệu này đến ngay trước thềm nhà chúng ta, hãy cân nhắc việc khí độc hại gia tăng như châu chấu từ các nhà máy Trung Quốc nay đang làm bẩn bầu không khí không chỉ của Nhật Bản, Đài Loan và bán đảo Triều Tiên mà còn của Los Angeles, San Francisco và Denver.

Như trong Chương 2 “Chết vì chất độc Trung Quốc” minh họa khá sinh động, các vi khuẩn, chất độc dioxin, kim loại nặng, thuốc trừ sâu dư lượng độc hại làm ô nhiễm nguồn nước và đất đai Trung Quốc tất cả đang luẩn quẩn đâu đó trong sản phẩm nước táo, thịt gà, cá, tỏi, mật ong, vitamin, và các loại thực-dược phẩm khác Mỹ nhập khẩu từ Trung Quốc.

Và nhìn vào tương lai con cháu chúng ta, khi sự ô nhiễm nước và không khí, sa mạc hóa, phát triển thái quá, nhiễm độc đất gia tăng và sự biến đổi khí hậu đang dần làm eo hẹp và phá hoại vụ thu hoạch những loại cây lương thực chính như lúa mì, gạo và đậu nành nước này, Trung Quốc sẽ gia tăng cạnh tranh tìm nguồn cung cấp thực phẩm từ khắp thế giới – và hệ quả giá cả sẽ tăng đột biến suốt từ các làng tận Châu Phi cho đến các siêu thị ở Châu Âu hay tận các lối đi khu thực phẩm của Walmart trên đất Mỹ.

Vì tất cả các lý do đó và nhiều lý do khác nữa – bao gồm cả vai trò nghiêm trọng nhất của Trung Quốc trong sự nóng lên toàn cầu – tất cả chúng ta trên khắp thế giới cần hiểu rõ cái “Thảm kịch của Bàn ăn chung Toàn cầu” đang dần bộc lộ và cần đương đầu với Trung Quốc một cách tương xứng.

Đừng để họ phủ Nâu bầu trời xanh của ta.

Ở Mỹ, chúng ta đưa lũ trẻ đến các nông trại để chỉ cho chúng xem bò và biết sữa lấy từ đâu. Ở Trung Quốc, theo cùng một cách dã ngoại như vậy, những người lớn lên ở các thành phố công nghiệp như Bắc Kinh, Trùng Khánh và Thành Đô (Chongqing & Chengdu) đi để nhận ra bầu trời thực sự có màu xanh vào ban ngày và có các ngôi sao lúc ban đêm.

Tôi đã trực tiếp nhận được bài học này trong một sứ mệnh nhân đạo khi giúp các bác sĩ Trung Quốc ở thành phố đi kiểm tra bệnh khuyết tật tim bẩm sinh ở trẻ em và bệnh cao huyết áp ở người trưởng thành vùng nông thôn. Khi những chú chuột thành thị này ra vùng thôn quê, họ nhìn thấy các ngôi sao và tỏ ra kinh ngạc thực sự.

Thứ khôi hài là việc bầu không khí ô nhiễm lan đến tận vùng núi Vân Nam (Yunnan), thay vì lẽ ra được chứng kiến cảnh tượng tuyệt vời của hai nghìn ngôi sao lấp lánh thường làm choáng ngợp bọn trẻ Mỹ trong chuyến cắm trại đến Joshua Tree hay Mỏm Washington, tất cả thứ mà chúng tôi thấy là chỉ những dấu mờ lấp lánh mà bạn có thể thấy vào bất kỳ đêm nào ở Los Angeles.—Greg Autry

Ai đã từng đến Trung Quốc để xem Tử Cấm Thành, Vạn Lý Trường Thành hay nghĩa trang tuyệt vời của nền dân chủ với cái tên Quảng Trường Thiên An Môn đều biết chính xác vấn đề là: Bạn có lẽ không nên thấy, nếm thử-hay bị nghẹt thở-trong bầu không khí bạn đang phải hít thở. Nhưng nó đầy rẫy trong cuộc sống hàng ngày của hàng trăm triệu dân Trung Quốc với bệnh ho đã thành mãn tính, hầu hết trong số họ hẳn là không biết rằng bầu trời có lúc xanh thẳm vào ban ngày và lấp lánh hàng tỷ ngôi sao vào ban đêm.

Tuy nhiên, điều đó không phải chỉ là việc một bầu trời màu nhờ nhờ, người Trung Quốc cần lo ngại về biểu hiện tác động gây bệnh của ô nhiễm không khí. Theo một nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới, ô nhiễm như vậy hằng năm giết chết tới 700,000 người Trung Quốc. Nó ước chừng tương đương với việc làm ngạt thở toàn bộ dân số thành phố San Francisco, các bang của Wyoming hay Delaware, vùng dân cư Canada của New Brunswick, hay thậm chí toàn bộ quốc gia Bahrain mỗi năm.

Giờ hãy phân tích việc này: Theo phong cách tinh hoa kiểu nhà nước độc tài toàn trị của Orwell[ii], khi nghiên cứu đó của Ngân hàng Thế giới lần đầu tiên xuất hiện, bộ phận cảm biến kiểm duyệt yêu cầu con số thống kê 700,000 xác chết phải bị cắt bỏ trong ấn bản in cuối cùng của báo cáo này, những kẻ săm soi thuê của Đảng Cộng Sản đã không cao giọng nói điều đó không đúng sự thật, đơn giản là e sợ con số chết chóc này có thể dẫn đến bất ổn xã hội. Thật vậy – và liệu vấn đề có thật chỉ là thời điểm tránh công bố?

Và đây nữa, một thống kê lạnh gáy khác dù không phải là một bí mật quốc gia gì cả. Đất nước đông dân nhất thế giới này nổi bật với hơn 100 thành phố có hơn 100 triệu dân; và thực tế là mỗi cộng đồng đông đúc này của nhân loại đều được bao phủ dưới một đám mây mù độc hại lưu huỳnh hai ôxít (SO2 / sulfur dioxide) và các hạt bụi thấu phổi. Hơn nữa, trong số 20 thành phố lớn nhất thế giới bị ô nhiễm không khí tồi tệ nhất – dù cái tên Mexico City (thủ đô Mexico) và Jakarta xuất hiện ngay trong đầu chúng ta – thì có tới 16 đô thị “kiểu cần đeo mặt nạ dưỡng khí” đó ở Trung Quốc.

Vậy tại sao không khí ở Trung Quốc dơ bẩn thế? Đơn giản, vì than đá đáp ứng đến 75% nhu cầu năng lượng của Trung Quốc – mà nỗ lực quản lý khai thác sử dụng than sạch thật ít ỏi. Thực vậy, hàng ngày trên khắp đất nước này, than được vận chuyển, đốt cháy, xử lý chỉ với công nghệ kiểm soát ô nhiễm sơ sài và chẳng ai buồn quan tâm đến tác động của các quy trình đó đến đời sống con người hay động vật. (Một trong số chúng tôi thậm chí đã tận mắt chứng kiến các công trường nơi hàng tấn hàng tấn than trôi xuống sông Trường Giang từ các vựa chứa được xây dựng cẩu thả – rồi sau lại được vá víu qua loa và thờ ơ.)

Than không chỉ là lựa chọn của các nhà máy điện. Ở nhiều gia đình nông thôn Trung Quốc, than thô nguyên liệu được dùng để nấu ăn và sưởi ấm – mà hệ thống thông gió trong nhà dân lại hầu như không có. Than hiện diện khắp nơi trong nền kinh tế Trung Quốc gây ra tới 90% khí thải SO2 – thành phần chính trong lớp mây mù nước này. Sự lệ thuộc vào than đá cũng là lý do không khí Trung Quốc đọng đầy các hạt bụi chất thải chết người, chúng có thể xâm nhập sâu và xé rách mô phổi.

Vậy tại sao mỗi người chúng ta phải quan tâm việc người dân Trung Quốc cứ muốn chết ngạt như thế, hãy nhớ rằng: cứ với 100 tấn SO2 hay khí thải dạng hạt hoặc có chứa thủy ngân chết người từ các nhà máy của Con Rồng này phun lên bầu trời Trung Quốc, hàng ngàn pound [iii] chất thải ô nhiễm cuối cùng sẽ gây tổn thương mắt, phổi, họng và hệ thần kinh dân cư ở Nhật, Hàn Quốc, Đài Loan và sau đó cả ở Bắc Mỹ. Với điều đó, bạn chẳng thể thức dậy ở Carson, California hay Seattle, Washington rồi kêu lên: “tôi thật ghét thấy cái mùi Trung Quốc này vào buổi sáng.”

Nước, Nước Ở Mọi nơi mà Chẳng có Giọt nào để Uống

Ba con sông lớn nhất nước Mỹ – Colorado, Mississippi và Ohio cũng là dơ bẩn theo nghĩa con người sẽ gặp nguy hiểm nếu bơi lội hay ăn tôm cá đánh bắt ở đó. Những đoạn sông Ohio chảy qua Pittsburgh cũng tù đọng, đen ngòm sền sệt như thể người ta có thể bước đi trên đó. —FactsandDetails.com

Ta cũng không chẳng cần phải là người có thẻ thành viên Câu lạc bộ Sierra[iv] để biết đoạn trích dẫn trên là thiếu căn cứ. Nhưng ngay khi ta thay thế các từ “Mỹ” bằng “Trung Quốc”, “Trường Giang, Châu Giang và Hoàng Hà” thay cho “Colorado, Mississippi và Ohio”, “Quảng Châu” đổi thành “Pittsburgh”, bức tranh môi trường mà trang web FactsandDetails.com đó mô tả thật trung thực.

Cũng chẳng cần phải là thành viên Hiệp hội Súng trường quốc gia[v] để biết nếu các con sông và đường thủy ở Mỹ nhiễm bẩn dù chỉ bằng một phần mười sông ngòi Trung Quốc, những người có trách nhiệm nâng cao nhân quyền hay nhà môi trường yêu nước đã cùng sát cánh phản đối.

Thực lòng mà nói, tình trạng thiếu quản lý môi trường ở Trung Quốc làm chúng tôi ngạc nhiên nhất. Chiếm tới 20% dân số thế giới, Trung Quốc chỉ có 7% nước ngọt thế giới; nhiều vùng đất rộng lớn ở nước này – bao gồm hơn 100 thành phố – phải chịu hạn hán triền miên. Bất chấp thực tế thiếu nước, các khối óc và chỗ đặt niềm tin của Chính phủ và giới kinh doanh Trung Quốc vẫn cho phép 70% toàn bộ sông suối, ao hồ và 90% nước ngầm nước họ trở nên ô nhiễm nghiêm trọng. Thậm chí, ở các thành trì công nghiệp như Sơn Tây, phần lớn nước sông ngòi độc hại tới mức không thể nhúng tay xuống. Jeffrey Hayes cung cấp một vài cảnh tóm tắt bộ phim thực tế đang diễn ra trên các sông hồ ở khắp Trung Quốc: Dòng nước đáng lẽ đầy cá tôm và thân thiện với những người thích bơi lội thì nay là mặt nước đen phản chiếu và ngầu bọt, bốc mùi hôi thối. Các con kênh lớp lớp rác rưởi lềnh bềnh, rác cứ ken dày hai bờ kênh. Đa số là các loại rác thải nhựa đủ màu đang phai nhạt với mức độ khác nhau dưới nắng mặt trời.

Sự nguy hại ấy gây ra bởi lũ lượt hàng tỷ tấn chất thải công nghiệp chưa xử lý, phân hóa học, nước thải tươi của người và động vật thải ra từ các nhà máy hóa chất, sản xuất thuốc và sản xuất phân bón, từ nhà máy thuộc da, sản xuất giấy hay những trang trại nuôi lợn. Chính vì cái đập xả chất thải chưa xử lý đó, hàng tỷ dân Trung Quốc phải uống nước ô nhiễm hàng ngày, ít nhất 700 triệu người trong số đó cũng phải quen với loại nước uống chứa gia vị chất thải người và động vật.

Trong khi đó, sông Liao lớn miền nam Mãn Châu là biểu trưng cho câu châm ngôn Trung Quốc càng phát triển nhanh, việc bảo vệ môi trường càng bị tảng lờ. Ngay cả khi hai bờ con sông này được trang bị nhiều cơ sở xử lý nước kiểu mới, những cơ sở này hoàn toàn bị các mức độ ô nhiễm liên tục gia tăng lấn át.

Giải thích tại sao các lưu vực ở Trung Quốc lại ô nhiễm quá mức, hãy lấy một trường hợp “đi đêm” điển hình của “Vua sơ mi” ở Tỉnh Quảng Đông – Công ty dệt may Fuan. Bị cáo giác trong phóng sự của tờ Washington Post, nhà máy của Fuan đã phải đóng cửa vì đổ trái phép 20,000 tấn chất thải nhuộm đỏ dòng sông địa phương. Thế nhưng, trước nạn thất nghiệp gia tăng, các viên chức Cộng sản của chính quyền địa phương âm thầm khuyến khích Fuan chỉ cần đổi tên và chuyển đến địa điểm mới.

Thực tế, ô nhiễm nước hãi hùng của Trung Quốc đã thêm vào kho từ vựng về các thảm họa môi trường một thuật ngữ mới – “làng ung thư”. Chỉ tính dọc theo sông Hoài (Huai) đã có hơn 100 làng ung thư; các nông dân ở khu làng dòng nước con sông này bao quanh dần dần mắc bệnh ung thư thực quản, ruột và dạ dày với tỷ lệ cao như tỷ lệ tử vong của đám lính bộ binh Mỹ đổ bộ xuống bờ biển Normandy.

Xem nào, gần đây nhất vào thời Mao Trạch Đông, người Trung Quốc rất gắn bó với các nguồn nước. Tuy nhiên, ngày nay, thậm chí cả một Mao chủ tịch tái sinh – người luôn yêu thích bơi dọc sông Trường Giang – có lẽ cũng không thể bị lừa chết trong đó được. Với cùng kiểu thích nước màu mè như thế, cho dù dễ dàng đến với nhiều sông suối vùng núi, các cư dân thành thị như Thành Đô và Trùng Khánh cũng không lựa chọn những nơi đó để câu cá giải trí thay việc tìm đến các ao đào nằm trong các khu “công viên câu cá”. Trong khi ấy, hàng triệu người dân Thượng Hải sinh sống ngay vùng bờ biển và cửa sông, chẳng ai dám liều tắm mình hoặc bơi lội trong các vùng nước chết quanh thành phố đó.

Để thấy nỗi hổ thẹn môi trường này từ quan điểm Mỹ, hãy xét cảnh ngộ Thái Hồ (Lake Tai). Tương đương Hồ Placid tuyệt đẹp ở Adirondacks, Mỹ, hồ này lớn thứ ba ở Trung Quốc và là nhà chung cho hơn 90 hòn đảo, nổi tiếng với các tuyệt tác đá vôi hình thành tự nhiên. Nhưng ngày nay, quần thể Thái Hồ lại nổi danh do đang đổi sang màu xanh sáng vì tảo sinh sôi mạnh đang làm cạn kiệt ô xi, giết chết tôm cá trong hồ, làm cho nước hồ hoàn toàn không thể xử lý thành nước uống sinh hoạt.

Trước nguy cơ hủy diệt tài nguyên thiên nhiên Trung Quốc như trường hợp Thái Hồ, có hay không bất kỳ một nhà hoạt động môi trường từng bị đàn áp vì bảo vệ nó? Wu Lihong đã cố giữ niềm tin trong 5 ngày trước khi bị cảnh sát buộc “thú nhận tội lỗi” và ném vào tù – một nơi đúng là trại giam ở Trung Quốc.

Đất nhiễm độc – Kẻ trừng phạt vô hình của Trung Quốc

Ông Zhou Xiansheng, Giám đốc Cục bảo vệ môi trường nhà nước State Environmental Protection Agency (SEPA) cảnh báo: Đất canh tác của Trung Quốc – nơi nuôi dưỡng cho 22% dân số thế giới này – đang đối mặt với sự ô nhiễm và thoái hóa tồi tệ…. Sự thoái hóa chất lượng đất trở thành một vấn đề đáng lo ngại nhất trong số các sản phẩm phụ của sự tăng trưởng kinh tế bất chấp hậu quả của Trung Quốc. Kim loại nặng tích tụ trong đất, làm cứng bề mặt đất và giảm màu mỡ của đất và dư lượng của phân hóa học và thuốc trừ sâu thấy rõ trong các nông sản, gây ngộ độc cho cả con người và vật nuôi. Gần đây, có khoảng 10 triệu hec-ta đất trồng trọt – tương đương 10% đất trồng nước này – bị ô nhiễm và hủy hoại. —Worldwatch Institute

Tờ Thời báo môi trường Trung Hoa gọi nhiễm độc đất là “sự ô nhiễm vô hình” bởi vì nó không thể thấy rõ bằng mắt thường như sự ô nhiễm nước và không khí. Ngày nay, nhặt bất kỳ nắm đất Trung Quốc nào, thực sự bạn đang nắm “chất độc trong đất.”

Ví dụ, ở các trung tâm sản xuất đồ điện tử ở Đồng bằng châu thổ Châu Giang (Pearl River), vấn đề nghiêm trọng nhất là kim loại nặng trong đất gồm thủy ngân, chì và nikel. Tuy nhiên, ở vựa lúa mì miền Bắc, đất đai ngập trong thuốc trừ sâu, còn các vùng trồng rau chính của Trung Quốc tran làn chất nitrate gây ung thư do kích thích sinh trưởng quá độ. Trong khi đó, các vùng trồng cây ăn quả và vườn cây trái trên cả nước tập trung sử dụng “các chất diệt trùng và thuốc trừ sâu có thành phần đồng sulfat CuSO2 dẫn đến nhiễm độc trái cây tràn lan có thể gây ngộ độc mãn tính”. Bất chấp lệnh cấm DDT trên cả nước, chúng vẫn được sử dụng thường xuyên và những tác hại dài hạn thấy hiển nhiên ở các khu vực tuyệt nhiên không côn trùng lẫn chim chóc ở các vùng nông trang phía Tây Trung Quốc.

Thật thiển cận làm sao, quá nhiều sự ô nhiễm độc hại đó là ác quả tự nhiên của cái triết lý điên rồ “cứ càng nhiều càng tốt” được hàng triệu nông dân Trung Quốc tán đồng. Cho dù là phân bón hay thuốc trừ sâu cho mùa màng, chất kháng sinh ở gia súc (hay chì trong đồ chơi và sơn của chúng ta), sẽ chẳng có khái niệm hóa chất độc hại tiềm ẩn nào ở Trung Quốc trừ cái tâm lý “cứ đổ vào” hay “tô lên” rằng cách thức đó an toàn kiểu như cho thêm ít gia vị chứa chất plutoni vào khoai tây chiên.

Căn bệnh kích thích tăng trưởng nông sản quá liều của Trung Quốc như sau: Các nông dân nước này sử dụng hơn 30 triệu tấn phân đạm mỗi năm và thường xuyên dùng gấp đôi hay gấp ba lượng cần thiết. Theo chuyên gia về đất Fusuo Zhang ở Đại học Nông nghiệp Trung Quốc, bón phân quá lượng làm độ pH trong đất giảm mạnh, kết quả đất bị a-xít hóa sẽ làm giảm sản lượng cây trồng từ 30-50% ở một số khu vực.

Tương tự, việc hám dùng thuốc trừ sâu đến bệnh hoạn – thường kèm với việc phun thuốc không đúng cách – dẫn đến ô nhiễm hơn 5% đất trồng Trung Quốc. Như đã nói trên, tổng cộng đất canh tác bị mất do nhiễm độc lên tới 10%. Cụ thể hơn, đó là hơn 20 triệu mẫu[vi] đất nhiễm độc; tương đương phá hủy hoàn toàn hơn 80% đất nông nghiệp ở Iowa.

Tuy nhiên, câu chuyện kiểu này vẫn chưa dừng lại. Một vấn đề nữa là Trung Quốc sẵn sàng – quả thực còn vô cùng háo hức – dành các bãi rác thải cho những loại hợp chất độc hại nhất mà thế giới hiện đại tạo ra – cái gọi là “chất thải điện tử”.

Chất thải điện tử gồm những thứ còn lại của các máy tính hỏng bị vứt bỏ, điện thoại di động lỗi thời và các đồ điện tử khác; đó thực sự là một bản hòa tấu của các kim loại nặng chẳng giống ở đâu. Tờ Khoa học hàng ngày kể: “Mỗi năm có tới 50 triệu tấn chất thải điện tử được tạo ra trên toàn cầu – đủ để chất đầy đoàn xe tải thu gom rác xếp hàng dài tới nửa vòng trái đất;” và đương nhiên, Trung Quốc dự trữ đủ xe tải chở rác để thu gom tới 70% số rác thải điện tử đó.

Đây không chỉ là Phương Tây thải sang phương Đông. Đó còn là thế kỷ 15 chạm mặt thế kỷ 21. Trong thế giới chất thải điện tử bẩn thỉu đó, nông dân Trung Quốc ngồi xổm trước lò nướng than củi bé tẹo để làm tan chảy hàn chì ở các bảng mạch và cũng chỉ dùng chiếc quạt cầm tay be bé để tránh làn khói độc hại giống như việc họ dùng các ngón tay trần tách các con chip máy tính, các tụ điện và điốt để sau bán lại cho các nhà máy sản xuất đồ dùng điện.

Đó đúng là một quá trình tái chế vô cùng nguyên thủy giữa các đồ dùng của cuộc sống hiện đại. Điều đó làm tăng thêm một mũi cạnh tranh từ các nhà máy Trung Quốc đối với các nước như Brazil, Mexico hay Pháp, Mỹ là nơi sẵn lòng đối xử với công dân nước họ như nhưng con người chứ không phải hy sinh con người cho cái mục tiêu vô thần của sản xuất giá rẻ.

Sự thật đáng ghê tởm ấy đã và vẫn tiếp diễn, và thậm chí còn tệ hơn thế bởi vì bụi độc hại từ quá trình tái chế sẽ bay xa hàng dặm đến tận các vùng nông thôn Trung Quốc. Thực vậy, ở tại và xung quanh khu ổ chuột của quá trình tái chế chất thải điện tử đó, như vùng Guiyu ở tỉnh Quảng Đông, mức độ ô nhiễm đồng, chì, nikel và nhiều loại kim loại nặng khác cao gấp 100, 200 và tới 300 lần mức an toàn.

Vậy thì sau đấy, chi phí tổng cộng của tất cả mọi nguồn nhiễm độc đất – từ hóa chất, phân bón và thuốc trừ sâu cho tới chất thải điện tử – sẽ là bao nhiêu? Theo các nhà khoa học của chính Trung Quốc, mức giá phải trả là hơn 10 triệu tấn ngũ cốc mất đi hằng năm – con số tương đương một phần sáu tổng thu hoạch lúa mì của Mỹ, một nửa sản lượng ngô của Mexico, và gần như toàn bộ sản lượng lúa gạo hằng năm của Nhật. Vâng, đọc kỹ cái bảng giá này theo cách khác, chúng ta sẽ đau đớn hiểu ra khi đến khu vực thanh toán của hiệu tạp hóa địa phương, đó chính là 10 triệu tấn ngũ cốc Trung Quốc hằng năm phải lùng sục trong nguồn cung lương thực của các quốc gia khác do sự thiếu quản lý môi trường của nó.

Vị hoàng đế làm toàn cầu nóng lên

Thế giới không bao giờ phải đối mặt với mối đe dọa nhãn tiền đến sản xuất lương thực qui mô lớn đến thế nếu không phải các “núi băng” Châu Á đang tan chảy. Trung Quốc và Ấn Độ là hai nước hàng đầu thế giới về sản xuất lúa mì và gạo – loại cây lương thực chính của nhân loại. Sản lượng thu hoạch lúa mì của Trung Quốc gấp đôi Mỹ nước đứng thứ ba sau Ấn Độ. Còn với lúa gạo, hai nước này bỏ xa các nước sản xuất hàng đầu khác, tổng sản lượng lúa gạo 2 nước chiếm phân nửa sản lượng toàn cầu.—Friends of the Earth

Đến lúc này, chúng tôi nghĩ bạn đã nắm rõ bức tranh về sự ô nhiễm – việc Trung Quốc bỏ mặc nguồn tài nguyên thiên nhiên như thế tác động đến tất cả chúng ta. Tuy thế, vẫn còn một vấn đề môi trường khác chúng ta cần đặt lên bàn thỏa luận cấp hành tinh. Đó là vấn đề rất có trọng lượng về sự đóng góp phi thường của các nhà máy của Trung Quốc vào biến đổi khí hậu.

Trước khi chúng ta đi sâu vào vấn đề này, chúng tôi biết rằng nhiều người Mỹ không tin vấn đề biến đổi khí hậu là có thật, ít nhiều chỉ là một nguy cơ chính đáng. Chúng tôi chỉ muốn nói điều này với các bạn ở đây:

Cái giá phải trả cho hậu quả việc không ngăn chặn biến đổi khí hậu nếu nó đúng là có thật sẽ cao hơn nhiều bất kỳ số chi phí nào chúng ta cần bỏ ra để ngăn biến đổi khí hậu nếu hóa ra đó chỉ là trò lừa đảo. Theo quan điểm tích cực này, hành động về biến đổi khí hậu dường như là một hợp đồng bảo hiểm thận trọng chống lại một hiện tượng chúng ta vẫn chưa biết thế nào là đủ hoặc đến đâu là vừa.

Vì vậy, trong bối cảnh của những quan sát này, chúng tôi lưu ý rằng từ hồi đầu năm 2006 – vài năm trước khi bất kỳ chuyên gia nào thực sự nghĩ điều đó có thể xảy ra – Trung Quốc đã có bước nước rút qua mặt Mỹ trong việc trở thành quốc gia thải khí gây hiệu ứng nhà kính lớn nhất. Hơn nữa, sau vài thập kỷ tới, nếu cứ tiến hành không kiểm soát, mô hình tăng trưởng nhờ-đốt-than của Trung Quốc, đi đôi với sự tất yếu nhung nhúc hàng trăm triệu ô tô mới trên đường phố Trung Quốc, sẽ dẫn đến sự gia tăng các loại khí gây hiệu ứng nhà kính theo cấp số nhân – mức độ tăng mà mọi quốc gia khác kể cả Hoa Kỳ cộng lại cũng không bì kịp.

Đương nhiên, đám biện hộ Trung Quốc sẽ lập luận rằng nước này có “quyền” gây ô nhiễm thế giới tương ứng với mức độ đông dân của nó. Nhưng xin đặt ra câu hỏi rằng chính xác thì ai sẽ chịu trách nhiệm về việc Trung Quốc gây ô nhiễm nghiêm trọng quá mức ngay từ đầu? Trung Quốc chắc chắn không thể thoái thác trách nhiệm này cho bất kỳ ai nữa.

Sự trớ trêu lớn nhất của tất cả việc này là Trung Quốc thực sự cũng là một trong số các nạn nhân lớn nhất của biến đổi khí hậu. Để hiểu nguyên nhân, nên biết rằng các dòng nước hùng vĩ chảy vào hai con sông lớn nhất Trung Quốc – Hoàng Hà và Trường Giang – phần lớn bắt nguồn từ vùng băng tuyết của cao nguyên Tây Tạng-Thanh Hải (Tibetan-Qinghai Plateau). Vùng đóng băng này mỗi năm đã tan ra khoảng 7%, nếu hành tinh Trái Đất thực sự tiếp tục nóng lên, các tảng băng này sẽ tan nhanh hơn nhiều. Hậu quả là Trung Quốc sẽ là nước đầu tiên đối mặt với nhiều thập kỷ những trận lũ lịch sử – sau đó là hạn hán và đói kém triền miên khi cả hai con sông lớn nhất này cạn kiệt.

Trong khi đó, các mỏm băng vùng cực trái đất tiếp tục tan và mực nước biển dâng lên, các thành phố ven biển như Thượng Hải và Thiên Tân (Tianjin) sẽ ngập nước. Đây là một khả năng xảy đến rất rõ ràng được xác nhận bằng một cảnh báo thảm khốc của Tiến Sĩ Peter Walker ở Chữ Thập đỏ: “Trong [vòng] 80 năm, vùng đất hiện có 30 triệu người Trung Quốc sinh sống sẽ nằm dưới biển, chúng ta biết điều đó sắp xảy ra, vì vậy chúng ta phải tìm cách để bảo vệ khu vực.”

Vậy đấy, thưa Trung Quốc, sao Ngài không bắt đầu bảo vệ chính ngài và người hàng xóm Ấn Độ của ngài cùng phần còn lại của chúng ta – mà không phải đổ lỗi cho phần còn lại của thế giới về vấn đề này nọ và yêu sách Châu Âu hay Mỹ trả tiền cho giải pháp nào đó?

Sao China cứ tự kết liễu mình – rồi cả hành tinh này nữa

Một thành phố công nghiệp như Tianying (Thiên Tân) – dù Trung Quốc chưa thật sự có kiểu thành phố công nghiệp – sản xuất hơn nửa sản lượng chì nước này. Vì công nghệ sản xuất nghèo nàn, qui định sản xuất còn nghèo nàn lỏng lẻo hơn, nhiều kim loại độc hại đọng lại trong đất và nguồn nước của Tianying, rồi nằm trong máu trẻ em vùng này. —Time

Để khép lại chương này, chúng ta cần phải trả lời một câu hỏi rành rành lúc này: Tại sao chính phủ độc tài toàn trị China – cái bộ máy có thể kiểm soát mọi thứ nó muốn nằm trong phạm vi biên giới của nó – lại để nước mình biến thành bãi rác của thế giới?

Lời giải thích cho câu hỏi này rất quan trọng – không chỉ dành cho nhân dân Trung Quốc. Sự thật chắc chắn là, sự dập vùi Mẹ Thiên nhiên của họ sẽ có quả báo kinh hoàng hơn bất kỳ điều gì người dân Trung Quốc đã chịu đựng trong cuộc Cưỡng hiếp Nam Kinh (Nanking) kinh hoàng những năm 30 quân Nhật hoàng gây ra, hơn cả “cuộc chiến tranh nha phiến” tàn nhẫn của Đế quốc Anh vào thế kỷ 19. Thật vậy, những “nỗi nhục ngoại bang” mà Đảng cộng sản Trung Quốc thích rêu rao với thế giới đó, dù đã vô cùng tàn bạo và gây xúc động sâu rộng thời điểm ấy, giờ còn phải chào thua so với nỗi nhục môi trường Đảng Cộng sản Trung Quốc đang gây ra cho người dân.

Vậy chính xác thì tại sao Thảm kịch vĩ đại của Bàn ăn chung này lại xảy ra? Chắc chắn, một phần lỗi phải thế nào cũng nằm đâu đó trong phòng Hội đồng quản trị của các công ty nước ngoài như BASF, DuPont, GE, Intel và Volkswagen, những kẻ xuất khẩu ô nhiễm một cách chiến lược sang Trung Quốc. Ngoài việc say sưa áp dụng nhiều biện pháp trợ giá bất hợp pháp, chính phủ China thường khuyến khích gia công, ban điều hành các công ty nước ngoài hẳn thích các quy định lỏng lẻo sơ sài của “Cục Bảo “thịt” Môi Trường” Trung Quốc (Environmental Predation Agency) hơn nhiều so với qui định của các Cơ quan Bảo vệ Môi Trường Mỹ, Nhật hay EU.

Tuy vậy, suy cho cùng, kẻ chịu trách nhiệm về “Án Tử dành cho Hành tinh” phải là chính Đảng Cộng sản Trung Quốc vì nó không chỉ chấp nhận sự hủy hoại môi trường tồi tệ mà còn trợ giúp kỹ thuật lẫn tài chính cho việc đó. Trong thực tế, cái kiểu sốt sắng chưa từng thấy của một “Trung Quốc màu-gì-cũng-được-trừ-màu-Xanh” cho phép bán tháo không khí, nước và hệ sinh thái đất trồng được qui về 3 yếu tố đơn giản dẫn đến suy vong vì hoàn toàn chẳng có chút tầm nhìn nào cho tương lai.

Yếu tố thứ nhất được thể hiện trong nguyên tắc bất thành văn của Đa?ng Cộng sản “ô nhiễm với tăng trưởng ngay bây giờ, còn bảo tồn cứ đợi đã.” Từ góc nhìn thiển cận đó, họ thà đánh đổi một phần môi trường Trung Quốc để cướp đi vài triệu việc làm của phương Tây – và nhờ đó để giữ ổn định trong nước – hơn là trả chi phí bảo vệ môi trường.

Vấn đề thứ hai bắt nguồn từ rất nhiều doanh nghiệp nhà nước ở Trung Quốc, con cáo không chỉ canh chừng cái chuồng gà môi trường; nó còn kinh doanh buôn bán cả lũ gà lẫn trứng gà. Thực tế, các doanh nghiệp nhà nước cũng nằm trong đám tội đồ tệ hại nhất xả cả đống chất thải các nguồn nước và phun khí thải ô nhiễm khí quyển Trung Quốc.

Và yếu tố thứ ba căn nguyên cho sự dửng dưng trước môi trường nằm ở tư tưởng Nho giáo, theo đó, con người đóng vai trò chinh phục thiên nhiên chứ không phải thích nghi và sống cộng sinh cùng môi trường. Một trong những minh họa bi thảm nhất về ảo tưởng lập dị này là từ thời Mao Trạch Đông và Bước đại nhảy vọt vào những năm 60. Cái chiến dịch “Giết con chim sẻ” khét tiếng của Mao – nhà độc tài Trung Quốc phải vật lộn cứu nông thôn thoát khỏi lũ chuột, muỗi và côn trùng gây hại, chỉ vì con chim sẻ tầm thường.

Cái trọng tội ngớ ngẩn chống lại thiên nhiên ấy cứ như một vở nhạc kịch cách mạng Trung quốc khi Chủ tịch Mao huy động hàng triệu nông dân hò hát, la hét và đập xong chảo beng beng để xua đuổi lũ chim sẻ ra khỏi các cánh đồng. Mục tiêu của Mao là ngăn lũ sẻ không đánh chén hạt giống cây trồng. Nhưng điều vị chủ tịch không tính đến là lũ chim sẻ ăn số côn trùng còn nhiều gấp mấy số hạt giống.

Cho nên ngay sau khi China đàn áp được số lượng chim sẻ, các vùng đất nông nghiệp chính của Trung Quốc đã bị đám châu chấu đói tàn phá. Hậu quả, nạn đói theo đúng nghĩa đen cướp đi sinh mạng hàng chục triệu người Trung Quốc. Tấn bi kịch còn dài dài vì Đa?ng Cộng sản vẫn chưa rút ra được cảnh báo nào từ kiểu quản lý môi trường khôn ngoan đó.

________________________________________

The Red Army in 1934

Although the literal translation of the Chinese Cháng Zhēng is “Long March”, official publications of the People's Republic of China refer to “The Long March of the Red Army” (Chinese traditional: 紅軍長征, Chinese simplified: 红军长征, pinyin: Hóngjūn Chángzhēng). The Long March most commonly refers to the transfer of the main group of the First (or Central) Red Army, which included the leaders of the Communist Party of China, from Yudu in the province of Jiangxi, to Yan'an in Shaanxi. In this sense, the Long March lasted from 16 October 1934 to 19 October 1935. In a broader view, the Long March included two other forces retreating under pressure from the Kuomintang: the Second Red Army and the Fourth Red Army. The retreat of all the Red Armies was not complete until 22 October 1936, when the three forces linked up in Shaanxi.

Tác phẩm nổi tiếng của Rachel Louise Carson (27 tháng 5 năm 1907 – 14 tháng 4 năm 1964), Mùa xuân thầm lặng (Silent Spring) 1962, được ghi nhận là đã làm xuất phát điểm cho phong trào bảo vệ môi trường trên toàn cầu.

[ii] Nguyên gốc “Orwellian fashion” = liên quan, gợi nhiều liên tưởng của các tác phẩm của George Orwell, đặc biệt là cuốn tiểu thuyết trào phúng 1984, mô tả một nhà nước độc tài toàn trị của tương lai.

[iii] 1 pound ~ 450gram

[iv] Sierra Club: Tổ chức môi trường lớn nhất, lâu đời nhất và có ảnh hưởng rộng rãi nhất ở Mỹ, được thành lập tư năm 1892 ở San Francisco

[v] the National Rifle Association – NRA tổ chức ủng hộ cho việc bảo và thúc đẩy quyền sở hữu súng, an toàn vũ khí, bảo vệ săn bắn và tự vệ tại Mỹ. Theo một tạp chí Fortune khảo sát năm 1999, các nhà lập pháp và nhân viên quốc hội xem xét NRA nhóm vận động hành lang có ảnh hưởng nhất. Hoạt động chính trị của nó là dựa trên nguyên tắc rằng quyền sở hữu súng là một quyền tự do dân sự được bảo vệ bởi Điều bổ sung sửa đổi thứ hai của Tuyên ngôn Nhân quyền, và nó vẫn là tổ chức hoạt động dân quyền lâu đời nhất tại Mỹ. NRA đã có gần bốn triệu thành viên.

[vi] Acre: mẫu Anh