Ngày qua ngày, rồi nhiều tuần trôi qua. Qua những ký ức, Jonas đã học được tên những màu sắc, và giờ cậu bắt đầu nhìn được tất cả các màu trong cuộc sống bình thường của mình (dù cậu biết rằng nó không còn và không bao giờ trở lại bình thường nữa). Nhưng chúng không tồn tại lâu. Có lúc là ánh màu lục vụt sáng từ bãi cỏ công viên xung quanh Quảng trường Trung tâm, hay một bụi cây trên bờ sông. Màu da cam tươi trên những quả bí ngô được vận chển từ những cánh đồng trồng trọt phía ngoài ranh giới của cộng đồng – chỉ là thoáng thấy những tia màu rực rỡ lóe lên rồi lại vụt tắt, trở về trạng thái vô sắc buồn tẻ.
Người Trền thụ nói rằng cậu sẽ phải tốn rất nhiều thời gian mới có thể giữ được những màu sắc.
“Nhưng cháu muốn thấy chúng!” Jonas tức tối nói. “Thật không công bằng khi chẳng thứ gì có màu sắc cả!”
“Không công bằng à?” Người Trền thụ nhìn Jonas vẻ hiếu kỳ. “Giải thích xem nào.”
“À…” Jonas dừng lại s nghĩ. “Nếu tất cả mọi thứ đều như nhau thì không có lựa chọn nào cả! Cháu muốn thức dậy vào buổi sáng và qết định mọi thứ! Một cái áo trùm màu xanh, hay cái màu đỏ?”
Cậu nhìn xuống lớp vải không màu của bộ quần áo đang mặc. “Nhưng lúc nào cũng vậy, tất cả đều như nhau.”
Rồi cậu khẽ cười. “Cháu biết việc mặc cái gì đấy không quan trọng, chẳng vấn đề gì. Nhưng…”
“Bản thân việc lựa chọn mới là quan trọng, phải không?” Người Trền thụ hỏi.
Jonas gật đầu. “Em trai cháu…” Cậu lên tiếng, rồi lập tức sửa lại. “Không, không chính xác. Cậu bé không phải em cháu, không hoàn toàn. Nhưng gia đình cháu chăm sóc bé mới này – tên nó là Gabriel.”
“Ta có biết Gabriel.”
“Ừm, cậu bé đang ở tuổi học hỏi rất nhiều thứ. Nó chộp lấy đồ chơi khi chúng cháu giơ lên trước mặt nó – Bố nói nó đang học cách điều khiển các cơ nhỏ. Và nó thực sự dễ thương.”
Người Trền thụ gật đầu.
“Nhưng giờ đây, khi có thể thấy màu sắc, ít ra là đôi khi, thì cháu lại nảy ra ý nghĩ: nếu chúng ta có thể giơ lên những thứ có màu đỏ tươi, màu vàng sáng, và nó có thể lựa chọn, thì sao? Thay vì sự Đồng nhất.”
“Cậu bé có thể sẽ lựa chọn sai.”
“Ồ,” Jonas im lặng trong một phút. “Ồ, cháu hiểu ý ngài nói. Đồ chơi của bé mới thì chẳng phải vấn đề, nhưng sau này điều đó sẽ quan trọng, phải không? Chúng ta không dám để mọi người tự tiện lựa chọn.”
“Không an toàn chăng?” Người Trền thụ gợi ý.
“Rõ ràng là không an toàn,” Jonas nói chắc chắn. “Nếu họ được phép chọn người bạn đời của mình, và chọn sai thì sao?”
“Hoặc nếu,” cậu nói tiếp, gần như phá lên cười vì giả thiết ngớ ngẩn này, “họ được chọn nghề nghiệp cho mình?”
“Thật khủng khiếp, phải không?” Người Trền thụ nói.
Jonas cười khúc khích. “Rất khủng khiếp. Cháu thậm chí không thể tưởng tượng được nữa. Chúng ta thực sự phải bảo vệ mọi người khỏi những lựa chọn sai lầm.”
“Như thế sẽ an toàn hơn.”
“Phải,” Jonas đồng ý. “An toàn hơn nhiều.”
Nhưng sau khi cuộc thảo luận đổi sang chủ đề mới, Jonas vẫn vương vấn một cảm giác thất vọng mà cậu không hiểu nổi.
Cậu nhận thấy gần đây mình rất hay cáu kỉnh: nổi giận vô lý với các bạn, chỉ vì họ thấy thỏa mãn với cuộc sống không có những màu sắc mà cậu đang có được cho mình. Và cậu cũng thấy giận bản thân vì không thể giúp họ thay đổi điều đó.
Cậu đã thử đấy chứ. Không xin phép Người Trền thụ, vì cậu sợ – hoặc biết – rằng sẽ bị từ chối, cậu cố trền những nhận thức mới của mình cho bạn bè.
“Asher,” một buổi sáng, Jonas nói “hãy nhìn thật kỹ những bông hoa kia.” Chúng đang đứng cạnh một thảm hoa phong lữ được trồng gần Sảnh Hồ sơ Mở. Cậu đặt tay lên vai Asher và tập trung vào sắc đỏ của những cánh hoa, cố gắng giữ nó càng lâu càng tốt và cùng lúc đó, cậu cố trền nhận thức về màu đỏ cho bạn mình.
“Sao thế?” Asher hỏi, vẻ không thoải mái. “Có chện gì à?” Cậu tránh khỏi bàn tay Jonas. Thật hết sức khiếm nhã khi chạm vào người khác không thuộc tổ gia đình.
“Không, không có gì. Tớ vừa nghĩ là hoa đang bị héo, và chúng ta nên nhắc Đội Làm vườn rằng chúng cần được tưới thêm.” Jonas thở dài và quay đi.
Một buổi tối, cậu về nhà từ buổi tập huấn, trĩu nặng những kiến thức mới. Hôm đó Người Trền thụ đã chọn một ký ức hoảng sợ và đầy lo âu. Ngay khi bàn tay ông chạm vào người, Jonas bất chợt thấy mình đang ở một nơi hoàn toàn xa lạ: nóng và lộng gió dưới bầu trời xanh bao la. Rải rác đó đây là những bãi cỏ thưa, vài bụi cây và những tảng đá. Gần đó, cậu có thể thấy một vùng cây cối rậm rạp, những cái cây lùn bè nổi bật trên nền trời. Cậu nghe thấy những tiếng động: tiếng nổ chói tai của vũ khí – cậu nhận được từ súng sau đó là nhiều tiếng thét, và một tiếng thịch mạnh khi có thứ gì đó đổ sầm xuống, làm gãy rất nhiều cành cây.
Cậu nghe thấy những tiếng gọi nhau. Ngó ra từ sau những bụi cây nơi cậu ẩn mình, cậu nhớ lại những gì Người Trền thụ đã nói, rằng đã có thời da thịt có màu sắc khác nhau. Hai trong số những người đàn ông này có làn da nâu sậm; những người khác thì da màu sáng. Cậu tiến lại gần hơn và quan sát họ chặt đôi ngà của một con voi nằm bất động dưới đất và lôi chúng đi, máu dính đầy trên đó. Cậu thấy mình ngập trong một nhận thức mới về thứ màu sắc mà cậu biết là màu đỏ.
Rồi đám người bỏ đi, họ phóng nhanh về phía chân trời trong một thứ xe làm bắn tung sỏi đá dưới những lốp xe đang xoay tròn. Một viên đá đập vào trán khiến cậu đau nhói. Nhưng ký ức vẫn tiếp diễn, dù lúc này Jonas đang khẩn khoản mong nó dừng lại.
Giờ cậu thấy một con voi khác hiện ra từ nơi trú ẩn sau những rặng cây. Nó chậm chạp bước về phía cái cơ thể bị cắt xẻ và nhìn xuống. Nó co vòi vuốt ve cái xác khổng lồ, rồi vươn lên bẻ một vài cành cây rậm lá và đắp lên khối thịt dày bị đục khoét.
Cuối cùng nó nghiêng cái đầu đồ sộ, vươn vòi và cất tiếng rống thê lương vào khoảng không hoang vu. Jonas chưa từng nghe thấy âm thanh nào như vậy. Đó là một thứ âm thanh đầy phẫn nộ và tiếc thương, và dường như không bao giờ dứt.
Âm thanh đó vẫn văng vẳng bên tai khi cậu mở mắt và nằm đờ đẫn trên chiếc giường mà cậu nhận ký ức. Nó vẫn tiếp tục rống lên trong tâm trí khi cậu chậm chạp đạp xe về nhà.
“Lily,” tối hôm đó, cậu hỏi khi em gái đang lấy đồ ôm của cô bé, chú voi nhồi bông, từ trên giá, “em có biết đã có thời những con voi thực sự tồn tại không? Những con voi sống ấy?”
Cô bé liếc xuống món đồ chơi rách nát và nhăn nhở cười. “Phải,” cô nói vẻ hoài nghi. “Hẳn rồi, anh Jonas ạ.”
Jonas tới ngồi cạnh Bố khi ông tháo nơ buộc tóc cho Lily và chải đầu cho cô bé. Cậu đặt tay lên vai cả hai người. Bằng tất cả bản thể mình, cậu cố gắng trền cho họ một mảnh ký ức: không phải tiếng thét đau đớn của con voi, mà là sự tồn tại của nó, của sinh vật cao lớn, đồ sộ và cử chỉ vuốt ve chăm sóc nó dành cho bạn mình vào những giây phút cuối đời.
Nhưng bố vẫn tiếp tục chải đầu cho Lily, còn Lily thì tỏ ra sốt ruột, và cuối cùng cô bé cũng ngọ nguậy khó chịu vì bàn tay của anh trai. “Jonas,” cô bé nói, “anh làm em đau đấy.”
“Anh xin lỗi vì đã làm em đau, Lily,” Jonas lầu bầu rồi bỏ tay ra.
“Chấp nhận lời xin lỗi,” Lily hờ hững đáp lại và vuốt ve chú voi vô hồn.
“Người Trền thụ,” một lần, Jonas hỏi khi họ đang chuẩn bị cho công việc ngày hôm đó, “ngài không có bạn đời sao? Ngài không được phép đăng ký nhận một người à?” Dù được miễn chấp hành luật chống khiếm nhã, cậu cũng nhận ra đó là một câu hỏi bất lịch sự. Nhưng Người Truyền thụ khến khích mọi câu hỏi của cậu, và dường như cả những câu riêng tư nhất cũng không khiến ông lúng túng hay khó chịu.
Người Trền thụ khẽ cười. “Không, chẳng có luật nào cấm việc đó cả. Và ta đã từng có một người bạn đời. Cậu quên mất ta già thế nào rồi nhỉ, Jonas. Người bạn đời trước kia của ta giờ đang sống với những Người lớn Không con.”
“Ồ, hẳn rồi,” Jonas đã quên khuấy mất nét tuổi tác hiện rõ nơi Người Trền thụ. Khi những người lớn trong cộng đồng già đi, cuộc sống của họ sẽ đổi khác. Họ không còn cần cho các tổ chức gia đình nữa. Khi Jonas và Lily trưởng thành, bố mẹ chúng sẽ tới sống cùng những Người lớn Không con.
“Nếu muốn, cậu vẫn có thể đăng ký nhận bạn đời, Jonas ạ. Dù vậy, ta cũng phải cảnh báo rằng điều đó sẽ rất khó khăn. Việc sắp xếp nhà cửa của cậu sẽ không giống hầu hết các gia đình khác, vì các công dân bị cấm đọc sách chỗ này. Cậu và ta những người d nhất được qền sử dụng chúng.”
Jonas liếc nhìn quanh hàng dãy sách nhiều đến kinh ngạc. Dần dần, đến giờ cậu đã thấy được màu sắc của chúng. Cậu và Người Trền thụ đã sử dụng toàn bộ thời gian làm việc cùng nhau để thảo luận và trền ký ức, nên Jonas vẫn chưa đụng đến bất kỳ qển sách nào. Nhưng cậu đã đọc một vài tiêu đề và biết rằng chúng chứa trong mình toàn bộ kiến thức của hàng thế kỷ, và rằng rồi một ngày chúng sẽ thuộc về cậu.
“Vậy là nếu cháu có bạn đời, và có thể là cả con cái nữa, cháu sẽ phải giấu họ những cuốn sách?”
Người Trền thụ gật đầu. “Ta đã không được phép chia sẻ những cuốn sách với bạn đời của ta, thật vậy. Và còn những khó khăn khác nữa. Cậu có nhớ điều luật nói rằng Người Tiếp nhận mới không được kể về quá trình tập huấn của mình không?”
Jonas gật đầu. Đương nhiên là cậu nhớ. Cho tới giờ, nó đã trở thành điều khó chịu nhất trong các luật lệ yêu cầu cậu phải tuân thủ.
“Khi trở thành Người Tiếp nhận chính thức, khi chúng ta kết thúc công việc ở đây, cậu sẽ được nhận một bộ luật hoàn toàn mới. Đó là những luật ta đang chấp hành. Và chắc cậu sẽ không ngạc nhiên vì ta không được kể công việc của mình cho bất kỳ ai, ngoại trừ Người Tiếp nhận mới, là cậu, đương nhiên. “
“Vậy là sẽ có cả một phần đời cậu không thể chia sẻ với gia đình. Khó khăn lắm đấy, Jonas ạ. Chính ta cũng thấy nó rất khó khăn.”
“Cậu hiểu phải không, rằng những ký ức chính là toàn bộ cuộc sống của ta?”
Jonas lại gật đầu, nhưng cậu hơi bối rối. Chẳng phải cuộc sống bao gồm những điều ta làm hàng ngày sao? Thực sự chẳng có gì khác cả. “Cháu đã từng thấy ngài đi dạo,” cậu nói.
Người Trền thụ thở dài. “Ta đi dạo. Ta ăn khi đến bữa. Và khi được Hội đồng Bô lão gọi, ta sẽ xuất hiện để cho họ chỉ dẫn và lời khên.”
“Ngài có thường xên khên họ không?” Jonas hơi hoảng vì ý nghĩ rồi một ngày cậu sẽ là người đưa ra lời khên cho bộ phận lãnh đạo cộng đồng.
Nhưng Người Trền thụ lắc đầu. “Rất hiếm khi. Chỉ khi họ phải đối mặt với những điều họ chưa từng trải qua. Khi đó họ sẽ yêu cầu ta sử dụng những ký ức để khuyên bảo họ. Nhưng việc này rất ít khi xảy ra. Đôi khi ta mong họ nhờ đến sự thông thái của ta thường xên hơn – có rất nhiều thứ ta có thể kể với họ; những thứ ta mong họ thay đổi. Nhưng họ không muốn thay đổi. Cuộc sống ở đây quá trật tự, quá dễ dự đoán và – không hề có nỗi đau. Đó là những gì họ đã chọn.”
“Vậy thì cháu không hiểu vì sao họ lại cần một Người Tiếp nhận, nếu chẳng bao giờ gọi đến người đó,” Jonas nhận xét.
“Họ cần ta. Và cả cậu nữa,” Người Trền thụ nói, nhưng không giải thích. “Sự việc mười năm trước đã nhắc nhở họ điều đó.”
“Mười năm trước có chện gì vậy?” Jonas hỏi. “À, cháu biết rồi. Ngài đã cố huấn lện một người kế tục nhưng thất bại. Tại sao vậy? Sao nó lại nhắc nhở được họ?”
Người Trền thụ lạnh lùng cười. “Khi Người Tiếp nhận mới thất bại, mọi ký ức cô đã được nhận sẽ bị phóng thích. Chúng không trở lại với ta mà đi tới…”
Ông dừng lại, như đang cố gắng đánh vật với khái niệm đó. “Ta cũng không biết chính xác. Chúng tới nơi những ký ức tồn tại trước khi tạo ra những Người Tiếp nhận. Một nơi nào đó ngoài kia…” Ông khua tay mơ hồ. “Và lúc đó mọi người đã được tiếp cận chúng. Tất nhiên đã từng có thời mọi việc diễn ra như vậy. Mọi ngời đều tiếp cận được với những ký ức.”
“Thật hỗn loạn,” ông tiếp. “Họ đã thực sự phải chịu đau khổ trong một thời gian. Cuối cùng nó cũng giảm bớt khi những ký ức bị đồng hóa hết. Nhưng chắc chắn nó đã khiến họ nhận thức được sự cần thiết của một Người Tiếp nhận để chứa lấy tất cả những nỗi đau đó. Và cả tri thức nữa.”
“Nhưng ngài đã phải đau đớn như vậy suốt cơ mà,” Jonas nhấn mạnh.
Người Trền thụ gật đầu. “Rồi cậu cũng vậy thôi. Đó là cuộc sống của ta. Và rồi sẽ là của cậu.”
Jonas suy nghĩ về điều sẽ xảy đến với mình. “Cùng với việc đi dạo và ăn uống và…” Cậu nhìn quanh những bức tường chất đầy sách. “Cả đọc sách nữa đúng không?”
Người Trền thụ lắc đầu. “Đó chỉ đơn thuần là những việc ta làm. Còn cuộc sống của ta là ở đây.”
“Trong căn phòng này ư?”
Người Trền thụ lại lắc đầu. Ông đặt tay lên mặt, lên ngực mình. “Không. Ở đây, trong bản thân ta. Nơi những ký ức ngự trị.”
“Nhưng Thầy dạy môn khoa học và công nghệ đã dạy chúng cháu về cách thức não hoạt động,” Jonas hào hứng kể. “Nó chứa đầy những xung điện, như một cái máy vi tính vậy. Nếu dùng điện cực kích thích một phần não thì nó…” Cậu ngừng nói khi thấy biểu hiện kỳ lạ trên khuôn mặt Người Trền thụ.
“Họ chẳng biết gì cả,” Người Trền thụ chua chát nói.
Jonas thật sự bị sốc. Kể từ ngày đầu tiên ở phòng Nhà Chái, cả hai đã cùng bỏ qua luật chống khiếm nhã, và tới giờ Jonas thấy rất thoải mái vì điều đó. Nhưng lần này thì khác, nó còn vượt xa sự khiếm nhã. Đó là một lời buộc tội khủng khiếp. Nếu có người nghe thấy thì sao?
Cậu liếc vội về phía chiếc loa tường, lo sợ Hội đồng có thể nghe được bất cứ lúc nào. Nhưng, như mọi lần, trong buổi làm việc của họ, công tắc đã được chển sang TẮT.
“Chẳng biết gì ư?” Jonas thì thầm đầy căng thẳng. “Nhưng những Thầy dạy của cháu…”
Người Trền thụ phẩy tay như muốn xua thứ gì đó sang một bên. “Ồ, những Thầy dạy của cậu được tập huấn rất tốt. Họ biết những kiến thức khoa học. Mọi người đều được tập huấn kỹ lưỡng cho công việc của mình.
“Chỉ có điều… không có ký ức thì mọi thứ đều trở nên vô nghĩa. Họ đẩy gánh nặng đó cho ta, cho Người Tiếp nhận tiền nhiệm, và người đi trước ông ta.”
“Kể từ ngảy xửa ngày xưa,” Jonas nói, biết ngay điệp khúc quen thuộc.
Người Trền thụ mỉm cười, dù nụ cười của ông có vẻ cay nghiệt lạ thường. “Phải. Và tiếp theo sẽ là cậu. Một vinh dự lớn lao.”
“Vâng, thưa ngài. Họ đã nói thế với cháu tại Nghi lễ. Vinh dự cao cả nhất.”
Có một vài buổi chiều, Người Trền thụ đuổi cậu về mà không tập huấn, Jonas biết, vào những ngày cậu đến mà Người Trền thụ đang gập người, rung lên dữ dội với khuôn mặt nhợt nhạt, thì cậu sẽ bị đuổi về.
“Đi đi,” những lúc đó Người Trền thụ căng thẳng ra lệnh. “Hôm nay ta đau. Mai hẵng quay lại.”
Vào những ngày đó, Jonas đi bộ một mình dọc bờ sông, lòng tràn ngập lo lắng và thất vọng. Những con đường luôn vắng người, trừ một vài Đội Vận chển và Nhân viên Cảnh quan rải rác đó đây. Trẻ nhỏ đều đang ở Trung tâm Chăm sóc Trẻ em sau khi tan học, còn những đứa lớn hơn thì bận rộn với giờ tình ngện hay buổi tập huấn. Chỉ còn một mình, cậu kiểm tra ký ức ngày càng mở rộng của bản thân. Cậu ngắm nhìn các công viên để tìm những sắc xanh lục thoáng hiện mà cậu biết là luôn gắn liền với cây cối; khi vệt màu lóe lên, cậu sẽ tập trung vào nó, d trì nó, tô đậm và cố gắng giữ nó trong mắt mình càng lâu càng tốt, cho tới khi đầu cậu bắt đầu nhức lên và buộc phải để nó trượt đi. Cậu chăm chú nhìn bầu trời không màu, cố gợi ra một chút sắc xanh dương từ nó, và hồi tưởng lại ánh nắng cho tới khi cuối cùng cậu cũng thấy ấm trong giây lát.
Cậu đứng dưới chân cây cầu bắc qua sông, cây cầu mà cư dân chỉ được phép qua khi có nhiệm vụ chính thức. Jonas đã đi qua đó trong những chuyến dã ngoại với trường tới thăm những cộng đồng xa xôi, và cậu biết rằng vùng đất bên kia cầu cũng không có gì khác, bằng phẳng và được q hoạch gọn gàng, với những cánh đồng trồng trọt. Những cộng đồng trên đường tham quan về cơ bản cũng giống cộng đồng của cậu, chỉ d nhất có kiểu nhà ở và lịch học ở trường là hơi thay đổi một chút.
Cậu thắc mắc không biết có gì ở những nơi xa xôi mà cậu chưa từng đặt chân tới. Mặt đất không dừng lại ở ngoài phạm vi những cộng đồng lân cận đó. Liệu ở Nơi Khác có đồi không? Liệu có những vùng rộng lớn gió hun hút như nơi cậu đã thấy trong ký ức, nơi con voi bị chết không?
“Người Trền thụ,” cậu hỏi vào buổi chiều sau ngày cậu bị đuổi về, “cái gì đây đau đớn cho ngài vậy?”
Vì Người Trền thụ vẫn im lặng, Jonas nói tiếp. “Ban đầu, Trưởng lão đã nói với cháu rằng việc tiếp nhận ký ức sẽ gây ra những đau đớn khủng khiếp. Và ngài đã kể rằng sự thất bại với Người tiếp nhận mới lần trước đã giải phóng những ký ức đau thương vào cộng đồng.”
“Nhưng cháu vẫn chưa phải chịu đau đớn, Người Trền thụ ạ. Chưa thực sự,” Jonas mỉm cười. “Ồ, cháu vẫn nhớ ký ức bị cháy nắng mà ngài đã trền cho cháu vào ngày đầu tiên. Nhưng nó không kinh khủng đến thế. Điều gì khiến ngài đau đớn nhiều đến vậy? Nếu trền một ít sang cháu, có lẽ cơn đau của ngài sẽ vơi bớt.”
Người Trền thụ gật đầu. “Nằm xuống nào,” ông nói. “Ta nghĩ cũng đến lúc rồi. Ta không thể bao bọc cậu mãi được. Cuối cùng cậu cũng sẽ phải đón nhận tất cả những điều này.”
“Để ta nghĩ xem,” ông nói tiếp trong khi Jonas đang nằm đợi trên giường, hơi gợn chút sợ hãi.
“Được rồi,” ông nói sau một lúc. “Ta qết định rồi. Chúng ta sẽ bắt đầu với những thứ quen thuộc. Một lần nữa, hãy cùng đến ngọn đồi và chiếc xe trượt tết nào.”
Ông đặt tay lên lưng Jonas.
