Lá thư đi sâu vào tâm tư của Emma. Dù lúc trước có ý nghĩ khác ,bây giờ Emma phải nhìn nhận là nên công tâm như chị Weston đã nói. Khi đọc đến đọan ghi tên mình, Emma thấy vui. Mỗi dòng đều làm cho cô hài lòng. Sau khi Emma bớt xúc động, vị thế của Frank Churchill được phục hồi vì niềm thương mến của cô đối với anh lúc trước đã quay lại. Cô đọc lá thư một mạch cho đến cuối, và thấy anh không đến nỗi sai lầm như mình nghĩ. Anh đau khổ và ân hận, biết ơn chị Weston, thiết tha yêu thương cô Fairfax, và riêng cô thì vui với chính mình, đến nỗi giá như anh bước vào lúc này cô hẳn thân tình bắt tay anh như lúc trước .
Cô hài lòng đến nỗi khi anh Knightley đến, cô trao lá thư cho anh xem. Cô tin chị Weston muốn phát tán nội dung lá thư, đặc biệt là đến người như anh Knightley vốn đã chê trách hạnh kiểm của Frank Churchill.
Anh Knightley nói:
Anh sẽ rất vui mà đọc, nhưng thư có vẻ dài. Anh sẽ mang về nhà đọc tối nay.
nhưng như thế là không được . Ông Weston sẽ đến vào buổi chiều, nên cô phải trả lá thư lại cho ông .
anh đáp:
Anh muốn nói chuyện với em hơn, nhưng có vẻ như đây là việc phải tỏ ra công tâm, anh sẽ đọc.
Anh bắt đầu đọc nhưng rồi dừng lại ngay, nói :
Emma à, nếu cách đây my tháng anh được đọc một trong những lá thư anh ấy viết cho mẹ kế thì hẳn ta có cảm tình với anh ta hơn .
Anh đọc thêm một tí, rồi mỉm cười nhận xét:
Hừm! câu mở đầu viết hay lắm, nhưng cách của anh ấy là thế, không nên lấy làm khuôn mẫu cho người khác . Ta không nên khắt khe.
Một lúc sau anh thêm:
Anh có thói quen nói lên ý kiến trong khi đọc. Làm như thế , anh có cảm giác được gần gũi với em. Sẽ không mất thời giờ nhiều, nhưng nếu em không thích…
Không sao. Anh cứ nói.
Anh Knightley đọc tiếp một cách sốt sắng, rồi nói:
Đến đọan này anh ấy có ý xem nhẹ sự cámdỗ. Anh ấy biết là mình sai mà không có lý do để biện minh cho việc mình làm. Thế là tệ. Đáng lẽ anh ấy không nên tính chuyện hôn ước. Nhưng anh ấy không công tâm với bố khi viết “tính khí của ông bố”. May mà anh ấy có ông bố lạc quan, nhờ ông đã có cuộc sống thoải mái nên anh ấy mới lợi dụng được . Đúng là cô Fairfax về đây rồi anh ấy mới đến .
Emma nói :
Em không quên anh đã nói một cách chắc chắn rằng anh ấy có thể đến sớm hơn nếu muốn . Anh nói rất đúng.
Emma à, anh không đến nỗi công tâm khi phán xét, nhưng đúng, anh vẫn không tin nơi anh ấy .
Khi đến đoạn nói về cô Woodhouse, anh đọc to lên, thỉnh thoảng cười mỉm, lắc đầu, pha thêm vài tiếng đồng ý hoặc phản đối, rồi trang nghiêm kết luận:
Quá tệ. Chơi cái trò quá nguy hiểm. Không thể bỏ qua cho anh ta. Không nói em phán xét anh ta ra sao. Lúc nào cũng che giấu sự kiện do ý muốn riêng của mình, không màng đến ai mà muốn được việc cho mình. Tưởng rằng em đã thấu hiểu bí mật của anh ta. Lẽ tự nhiên là thế! Đầu óc anh ta chứa đầy âm mưu nên cho là người khác cũng thế. Bí ẩn và mánh khoé khiến người ta ngộ nhận! Emma, trong cách chúng ta đối xử với nhau, mọi thứ đều phải chứng tỏ cái chân thiện mỹ, có phải không ?
Emma đồng ý, đỏ mặt vì nghĩ đến chuyện của Harriet mà cô không thể giải thích. Cô nói :
Anh đọc tiếp đi.
Anh đọc tiếp , rồi lại ngưng và nói :
Chiếc dương cầm! à há! Đấy là hành động của một người trẻ, quá trẻ nên không suy xét liệu chuyện này gây nhiều phiền toái hơn là hài lòng hay không . Đúng là trò trẻ con! Anh không hiểu được khi một người thanh niên muốn trao cho cô gái bằng chứng về tình yêu của mình mà anh biết cô muốn dứt bỏ, và anh cũng biết nếu có thể cô đã ngăn chặn việc gửi chiếc đàn cho cô .
Rồi anh đọc tiếp . Lời tự thú của Frank Churchill đã hành xử theo cách đáng xấu hổ là điều đầu tiên khiến cho anh lên tiếng nhận xét:
Tôi hoàn toàn đồng ý với ngài. Ngài thật sự đã hành xử theo cách đáng xấu hổ. Ngài không bao giờ viết một dòng chữ nào chân thật .
Sau khi đọc tiếp đến đoạn Frank vẫn hành động trái ngược với ý thức về lẽ phải của Jane Fairfax, anh ngưng lại lâu hơn và nói :
Điều này là quá tệ. Anh ấy đã dẫn dụ Jane vào một tình huống vô cùng khó khăn và bực bội trong khi đáng lẽ phải ngăn chặn cô đau khổ một cách không cần thiết. Cô mãn nguyện hơn anh ấy nhiều trong mối quan hệ giữa hai người . Đáng lẽ anh ấy phải tôn trọng ngay cả những sự e dè vô lý nếu có, nhưng cô đều rất có lý. Chỉ vì một sai lầm khi chấp nhận hôn ước mà cô phải chịu trừng phạt đến thế.
Emma biết anh sắp đọc đến đoạn kể về chuyện đi Box Hill và cảm thấy bứt rứt. Hành vi của cô đã quá vô phép tắc! cô vô cùng xấu hổ và sợ bị anh săm soi. Nhưng anh vẫn đọc đều đều , chăm chú mà không có lời nhận xét nào, trừ một lúc thoáng nhìn cô rồi quay đi vì sợ cô đau khổ – như thể không có hồi tưởng nào về Box Hill trong lá thư.
Kế tiếp, anh nhận xét:
Không có gì đáng nói về tính tế nhị của những người bạn tốt của chúng ta , vợ chồng Elton. Đương nhiên là anh ấy có cảm nghĩ đó! Này! Cắt đứt hẳn quan hệ với anh ta! Cô ấy nghĩ hôn ước là nguyên nhân khiến cho mỗi người ân hận và khổ sở, thế là cô ấy cắt đứt. Việc này cho thấy cô có ý thức ra sao về hành vi của anh ta! Này, anh ta quả là người thật bất thường.
Không, không , anh nên đọc tiếp . Anh sẽ thấy anh ấy khổ sở như thế nào.
Anh Knightley đáp một cách lạnh lùng:
Anh mong anh ấy như thế .
Rồi anh đọc tiếp :
Smallridge! Chuyện này nghĩa là gì? Đầu đuôi ra sao?
Cô ấy nhận lời làm gia sư cho đám con của bà Smallridge, một người bạn thân của cô Elton, láng giềng ở Maple Grove. Nhân tiện, em tự hỏi cô Elton bị thất vọng ra sao.
Emma thân yêu, trong khi em bắt anh đọc thì đừng nói gì, ngay cả nói đến cô Elton. Chỉ còn một trang nữa . Anh sắp xong rồi . Quả là một lá thư độc đáo!’
Em mong anh đọc với ý nghĩ tốt hơn về anh ấy .
À, anh tìm ra cảm nhận ở đây . Có vẻ như anh ấy không lo lắng khi thấy cô Fairfax đau yếu. Anh nghĩ đúng là anh ấy yêu cô . “Thương yêu hơn rất nihều, hơn bao giờ hết “. Anh hy vọng anh ấy sẽ tiếp tục cảm nhận lâu dài sau khi dàn hoà. Anh ấy là người biết cảm ơn . “Tôi được hưởng hạnh phúc nhiều hơn là đáng được hưởng”. Này, ở đây anh ta tự biết con người mình. “Cô Woodhouse gọi tôi là đứa con của may mắn”. Đấy là lời nói của cô Woodhouse, đúng không ? Một câu kết thúc hay, và đấy là lá thư. Đứa con của may mắn! em đặt tên anh ấy như thế , phải không ?
Có vẻ anh không hài lòng với lá thư như em, nhưng ít nhất em mong anh nên xét qua mặt tốt của anh ấy . Em mong lá thư tạo ấn tượng tốt cho anh.
Đúng, chắc chắn rồi . Anh ấy có lỗi nặng, lỗi do khinh suất và thiếu suy xét, còn anh đồng ý là anh ấy được hưởng hạnh phúc nhiều hơn là đáng được hưởng. Nhưng dù sao đi nữa anh ấy thực sự yêu cô Fairfax và chẳng bao lâu sẽ được bên cô ấy mãi mãi. Anh sẵn lòng tin tư cách của anh ấy sẽ tốt hơn, và anh ấy sẽ tiếp thu từ cô tính trung kiên và tế nhị mà anh ấy thiếu. Bây giờ, anh muốn nói với em một chuyện khác . Vào lúc này, anh đang nghĩ đến một người rất thân ta , đến nỗi anh không màng đến Frank Churchill. Emma ạ, từ lúc anh chia tay với em sáng nay, tâm tư anh luôn bận rộn vì một chuyện .
Việc anh nói ra là dễ hiểu, đơn giản, theo cung cách của một quý ông mà anh Knightley thể hiện với một thiếu nữ anh yêu: làm thế nào có thể cầu xin cô chịu cưới anh mà không bất lợi cho ông bố.
Câu trả lời của Emma đã sẵn sàng, trong khi ông bố còn sống thì cô không thể thay đổi được . Cô không bao giờ muốn xa ông.
Anh chỉ chấp nhận một phần câu trả lời . Anh Knightley thông cảm với cô về việc cô không muốn xa ông bố, nhưng không đồng ý là cô không thể thay đổi. Anh đã suy nghĩ căn kẽ, thông suốt về việc này. Ban đầu anh mong cô thuyết phục ông Woodhouse sẽ đến ở với cô tại Donwell, nhưng anh biết rõ tình cảnh của ông Woodhouse. Bây giờ anh nhìn nhận rằng việc dời chỗ ở như thế sẽ khiến bố cô không thoải mái, có lẽ thậm chí ảnh hưởng đến sức khoẻ của ông, là điều không nên mạo hiểm. Ông Woodhouse mà lại rời khỏi Hartfield! Không , anh cho là không nên. Nhưng anh có kế hoạch mà anh tin Emma yêu dấu của anh sẽ không phản đôi. Đấy là anh sẽ sống tại Hartfield cho đến khi ông bố vui hưởng hạnh phúc bên kia thế giới. Hartfield vẫn là nơi cư ngụ của cô , và cũng là của anh.
Emma đã nghĩ đến việc tất cả dời đến Donwell. Giống như anh, cô đã nghĩ đến kế hoạch này, rồi bác bỏ. Nhưng cô chưa hề nghĩ đến kế hoạch của anh. Cô cho rằng khi rời xa Donwell, anh phải hy sinh thời gian và thói quen tự chủ của anh. Sống với cha cô trong ngôi nhà không phải là của anh là sự chịu đựng quá đáng. Cô hứa sẽ suy nghĩ về việc này, và khuyên anh nên cân nhắc thêm. Nhưng anh đã cân nhắc kỹ, thấy rằng không gì có thể làm cho anh đổi ý. Anh nói mình đã suy xét một cách cẩn thận và tỉnh táo, anh đã trách ra khỏi William Larkins để đi dạo một mình cả buổi sáng mà suy nghĩ .
Emma thốt lên:
À! Có một khó khăn ta chưa nghĩ đến . Em tin chắc William Larkins sẽ không thích kế hoạch này. Anh phải xin ông ấy chấp thuận trước khi hỏi ý kiến em.
Tuy nhiên, cô hứa sẽ suy nghĩ về việc này, và gần như là hứa suy nghĩ với ý định tìm ra một giải pháp tốt nhất.
Điều lạ lùng là trong khi bắt đầu xem xét tu viện Donwell qua nhiều khía cạnh, Emma không nghĩ gì đến sự thiệt thòi của đứa cháu Henry vốn có quyền thừa kế ở đây. Cô có nghĩ đến sự thay đổi đối với đứa cháu trai tội nghiệp , nhưng cô chỉ mỉm cười, cảm thấy thích thú về lý do thực sự là cô căm ghét thậm tệ việc anh Knightley cưới Jane Fairfax hoặc bất kỳ ai khác , mà lúc ấy cô hoàn toàn đổ lỗi cho lòng quan tâm của người chị và người dì.
Đề nghị của anh, kế hoạch thành hôn và tiếp tục ở tại Hartfield – càng nghĩ đến cô càng hài lòng. Khắc phục được khuyết điểm, có thêm lợi điểm. Có một người bạn đời như thế trong những lúc lo âu và buồn bã thi tuyệt vời! có một người bạn đời để lo toan và chăm sóc cho nhau!
Cô sẽ được hưởng hạnh phúc vô biên nếu không vì Harriet tội nghiệp. Mọi ơn phước của cô xem dường gây khổ sở thêm cho cô bé, là người bây giờ cần phải bị loại ra khỏi Hartfield. Hạnh phúc gia đình mà cô đang tạo dựng cho mình không cho phép Harriet gần gũi, chỉ vì muốn phòng xa. Harriet sẽ là người thua thiệt mọi điều. Emma không thể phàn nàn vì sự vắng mặt của Harriet vì việc này không phương hại gì đến hạnh phúc của cô . Dường như đấy là điều cần thiết ác nghiệt khiến cho cô bé phải bị trừng phạt mà không đáng.
Dĩ nhiên là theo thời gian anh Knightley sẽ bị lãng quên, nghĩa là sẽ bị chiếm chỗ, nhưng còn lâu. Bản thân anh Knightley sẽ không làm gì để chữa vết thương lòng – không giống như anh Elton. Luôn thật tử tế, thật thương cảm, thật chu đáo đối với mọi người, anh Knightley sẽ mãi được tôn kính như thuở nào. Quả là hy vọng quá đáng ngay cả cho Harriet, rằng cô bé có thể yêu hơn ba thanh niên trong vòng một năm.
