Khi Bilbo tỉnh lại, ông thấy mình chỉ có một mình. Ông đang nằm trên những tảng đá bằng phẳng của Ravenhill, và không có ai ở gần bên ông. Một ngày không mây nhưng lạnh lẽo đang trải rộng phía trên ông. Ông đang run như cầy sấy, và lạnh lẽo như đá, nhưng đầu ông nóng như lửa. “Bây giờ thì tôi tự hỏi là chuyện gì đã xảy ra?” ông tự nói với mình. “Dù sao đi nữa thì tôi cũng không phải là một trong những anh hùng đã ngã xuống; nhưng tôi cho rằng vẫn còn thời gian cho chuyện này!”
Ông đau đớn ngồi dậy. Khi nhìn xuống thung lũng thì ông không thể nhìn thấy một người lùn còn sống nào. Sau một lúc thì đầu ông đã đỡ hơn, ông nghĩ là ông có thể thấy những người elves đang di chuyển trong những vách đá phía dưới. Ông dụi mắt. Rõ ràng là cái trại vẫn còn đó trên vùng đồng bằng phía xa xa; và có những người đang đi vào và đi ra về phía Cổng? Những người lùn có vẻ như đang bận rộn dỡ bỏ bức tường. Nhưng tất cả vẫn đầy vẻ chết chóc. Không có những tiếng gọi và và không có tiếng vọng của những lời hát. Nỗi u sầu có vẻ như đang trĩu nặng trong không khí. “Dù sao thì cũng đã chiến thắng, tôi nghĩ vậy!” ông nói, cảm thấy đầu mình nhức bưng bưng. “Ừ, có vẻ như đây là một chuyện kinh doanh rất ảm đạm.”
Thình lình ông nhận thấy một người đàn ông đang leo lên và tiến về phía mình.
“Xin chào!” ông gọi với một giọng run rẩy. “Xin chào! Chuyện gì thế?”
“Cái giọng đang nói giữa những hòn đá này là gì nhỉ?” người đàn ông ngừng lại và nhìn về phía không xa chỗ Bilbo ngồi lắm.
Thế là Bilbo nhớ ra cái nhẫn! “Ôi, phúc cho tôi!” ông nói. “Dù sao thì sự vô hình cũng có sự hạn chế của nó. Nếu không thì tôi nghĩ là tôi đã có thể có một đêm ấm áp và tiện nghi trên một cái giường rồi!”
“Là tôi. Bilbo Baggins, bạn của Thorin!” ông la lên, vội vã tháo chiếc nhẫn ra.
“A, tìm thấy ông thì hay quá!” người đàn ông tiến tới. “Mọi người đang cần ông và chúng tôi đang kiếm ông khá lâu rồi. Ông đã được đếm vào số xác chết rồi, số này thì nhiều lắm, nếu như thầy phù thuỷ Gandalf không nói rằng giọng ông đã được nghe thấy lần cuối ở đây. Thế là tôi được cử đến đây để tìm lần cuối. Ông bị thương nặng không?”
“Một cú trời giáng vào đầu, tôi nghĩ thế,” Bilbo nói. “Nhưng tôi có đội mũ trụ và có một cái sọ cưng. Nhưng tôi cảm thấy mệt lắm và chân tôi như những cọng rơm ấy.”
“Tôi sẽ mang ông xuống trại dưới thung lũng,” người đàn ông nói và nhấc bổng ông lên.
Người đàn ông rất nhanh nhẹn và vững chân. Chỉ một lát sau Bilbo đã được đặt xuống trước một cái lều ở Dale; và Gandalf đứng đấy, một tay ông buộc treo lên. Thậm chí cả thầy phù thuỷ cũng không tránh khỏi bị thương, và có rất ít người không bị thương tích gì trong cả đoàn quân.
Khi Gandalf nhìn thấy Bilbo, ông rất vui. “Baggins!” ông kêu lên. “Tôi không bao giờ vui như thế này! Còn sống sau tất cả mọi chuyện – tôi rất vui! Tôi bắt đầu tự hỏi nếu như may mắn của anh đã bỏ anh! Một công việc kinh doanh kinh khiếp, và nó gần như là một chuyện thảm khốc. Nhưng những tin khác có thể đợi được. Đến đây nào!” ông nói trang trọng hơn. “Anh đang được gọi đấy;” và ông dẫn ông hobbit đi vào trong lều.
“Chào, Thorin,” ông nói khi đi vào. “Tôi đã mang ông ta đến đây.”
Thorin Oakenshield đang nằm trong, mình đầy thương tích, bộ áo giáp nứt nẻ với cây rìu đầy khía của ông được vứt nằm trên sàn. Ông nhìn lên khi Bilbo bước đến bên ông.
“Xin chào, tay trộm tài ba,” ông nói. “Bây giờ tôi đi đến những lâu đài để đợi được ngồi bên cạnh ông cha mình, cho đến khi thế giới được làm lại. Do từ bây giờ tôi đã rời bỏ vàng và bạc để đi đến một nơi mà chúng có rất ít giá trị, tôi muốn có tình bạn với ông, tôi rút lại những lời nói và việc làm của tôi ở Cánh Cổng.”
Bilbo quỳ một gối xuống, trĩu nặng buồn đau. “Tạm biệt, Vua Núi!” ông nói. “Đây là một cuộc phiêu lưu cay đắng, nếu như nó phải kết thúc như vậy; và dù cả một núi vàng cũng không thể cải tạo được nó. Nhưng tôi tui mừng là tôi đã có thể cùng các bạn chia sẻ hiểm nguy – điều này đáng giá hơn tất cả những gì Baggins đáng nhận.”
“Không!” Thorin nói. “Những gì bên trong ông tốt hơn ông biết nhiều, hỡi người con của miền Tây hiền hoà. Đó là một hỗn hợp giữa lòng dũng cảm và sự khôn ngoan. Nếu như chúng tôi đánh giá thức ăn, niềm vui và những bài hát cao hơn những kho vàng, thì hẳn thế giới này sẽ vui hơn. Nhưng dù buồn hay vui, bây giờ thì tôi cũng phải đi rồi. Tạm biệt!”
Rồi Bilbo quay đi, và ông lại còn lại một mình, ngồi đơn độc, quấn trong một cái chăn, và, dù cho bạn có tin hay không, ông khóc cho đến khi mắt mình đỏ mọng và giọng ông khản đặc. Ông có một tâm hồn thật cao đẹp. Thật sự là rất lâu sau ông mới có thể vui trở lại. “Dù sao thì đó cũng là một điều may,” cuối cùng thì ông nói với mình, “rằng tôi đã thức dậy đúng lúc. Tôi ước gì Thorin còn sống, nhưng tôi vui rằng chúng tôi đã hoà thuận với nhau. Mi ngốc thật, Bilbo Baggins ạ, và mi đã làm rối tung chuyện kinh doanh này với hòn đá ấy; và kết quả là một trận chiến, bất chấp mọi nỗ lực của mi để mua lấy hoà bình và êm ả, nhưng tao nghĩ rằng mày khó mà bị đổ lỗi về chuyện này.”
Tất cả những gì đã xảy ra sau khi mình bất tỉnh, Bilbo được biết sau này; nhưng nó khiến cho ông buồn nhiều hơn vui, và bây giờ ông đã quá mệt mỏi với cuộc phiêu lưu của mình. Xương của ông đau nhức với chuyến hành trình trở về nhà. Tuy nhiên, chuyện này được đình lại một thời gian, nên trong lúc đó tôi sẽ nói với các bạn một số sự kiện. Những con Đại Bàng đã nghi ngờ từ lâu về sự tập trung của bọn yêu tinh; vì những chuyển động rầm rộ của chúng trong những ngọn núi không thể giấu hết được. Chính vì vậy mà đại bàng cũng đã tập trung lại thành một số lớn, dưới quyền chỉ huy của con Đại Bàng vĩ đại ở Rặng Núi Sương Mù, và cuối cùng khi đánh hơi thấy được một trận chiến từ xa chúng liền lao nhanh xuống như những làn gió trong một khoảng thời gian rất ngắn. Chính là chúng đã đánh bật được bọn yêu tinh ra khỏi những dốc núi, tấn công chúng trên những vách đứng, hất chúng ngã lăn, gào thét hoang dại giữa những kẻ thù của chúng. Chỉ một lúc chúng đã giải phóng được Ngọn Núi Cô Độc, và elves với con người ở phía kia của thung lũng cuối cùng cũng có thể xuống tiếp viện cho trận chiến bên dưới.
Nhưng thậm chí dù với sự tiếp viện của Đại Bàng họ vẫn bị áp đảo về số lượng.
Trong giờ cuối cùng Beorn cũng đã tự thân xuất hiện – không ai biết là như thế nào hoặc từ đâu. Ông đến một mình, trong hình dạng một con gấu; và ông có vẻ như lớn bổng lên với một kích cỡ khổng lồ trong cơn giận của mình. Tiếng gầm của ông vang lên như tiếng trống và tiếng súng; và ông hất sói với yêu tinh ra khỏi mình như rơm rạ. Ông bổ xuống phía sau chúng, và ào vào như một cơn sấm sét giữa vòng vây. Những người lùn vẫn còn đứng vững bên những thủ lĩnh của họ trên một ngọn đồi thấp. Rồi Beorn dừng lại và nâng Thorin lên, ông đã ngã xuống, bị những ngọn kích đâm qua, và đưa ông ra khỏi trận chiến. Rồi Beorn nhạnh nhẹn quay lại và cơn giận của ông lại càng tăng lên gấp đôi, và không có gì có thể cản lại được ông, có vẻ như không thứ vũ khí nào có thể phạm vào ông được. Ông đánh tan tác những tên bảo vệ, hất văng Bolg xuống và chà nát hắn. Thế là bọn Yêu tinh mất tinh thần và chạy tan tác khắp mọi hướng. Nhưng sự mệt mỏi đã rời khỏi kẻ thù của chúng với sự xuất hiện của một niềm hy vọng mới, và họ truy sát chúng, ngăn không cho phần lớn chúng trốn được đến những nơi mà chúng muốn. Họ đã hất nhiều tên trong số chúng vào Dòng Sông Chảy; và rồi một phần lớn của những tên sống sót sau cùng đã bị diệt sau đó, khi chúng vất vả đến được lãnh địa của những người elves Rừng và bị tàn sát ở đó, hoặc chết trong vùng tối không lối đi ở Mirkwood. Những bài hát đã kể rằng ba vùng chiến binh yêu tinh ở miền Bắc đã bị diệt trong ngày đó, và những ngọn núi đã có được sự yên bình sau nhiều năm.
Chiếc thắng đã được đảm bảo trước khi đêm xuống, nhưng cuộc truy đuổi vẫn còn tiếp tục, khi Bilbo trở về trại; và không nhiều nơi trong thung lũng tránh khỏi những vết thương trầm trọng.
“Còn những Đại Bàng đang ở đâu?” ông hỏi Gandalf vào tối ấy, khi ông nằm trong nhiều cái chăn ấm áp.
“Một số vẫn còn săn đuổi,” thầy phù thuỷ nói, “nhưng phần lớn đã trở về tổ của mình. Họ sẽ không ở lại đây đâu, và họ sẽ bắt đầu khởi hành cùng với tia nắng ban mai đầu tiên. Dain đã đền ơn thủ lĩnh của họ bằng vàng, và thề rằng sẽ giữ tình bạn với họ vĩnh viễn.”
“Tôi rất tiếc, tôi muốn nói, tôi muốn được gặp lại họ,” Bilbo ngái ngủ nói; “có thể là tôi sẽ gặp được họ trên đường về. Tôi cho rằng tôi sẽ trở về nhà sớm chứ?”
“Sớm như ý anh muốn,” thầy phù thuỷ nói.
Thật sự thì nhiều ngày sau Bilbo mới khởi hành.
Họ chôn Thorin sâu dưới Ngọn Núi, và Bard đặt viên Arkenstone trên ngực ông.
“Hãy để nó nằm đây cho đến khi Ngọn Núi sụp đổ!” ông nói. “Có thể nó sẽ mang lại một gia tài cho tất cả những ai đến cư ngụ ở đây sau này!” Vua Elves đặt thanh Orcist trên mộ của ông, thanh gươm của người elves đã bị tước khỏi Thorin khị ông bị bắt. Những bài hát hát rằng nó phát sáng lên trong bóng tối khi có kẻ thù đến gần, và do đó những pháo đài của những người lùn không thể nào bị tấn công bất ngờ. Lúc này thì Dain con trai của Nain đã ở lại đây, và ông trở thành Vua Núi, và nhiều người lùn khác đã tập trung quanh ngai vàng của ông ở trong những căn phòng cổ. Trong số mười hai người bạn đồng hành của Thorin, còn lại mười người. Fili và Kili đã ngã xuống khi bảo vệ ông với khiên và thân mình, vì ông ấy là anh của mẹ họ. Những người khác ở lại với Dain; vì Dain đã cư xử vơí số châu báu rất khéo. Tất nhiên là không còn bất kỳ câu hỏi nào về việc phân chia số châu báu như phần chia đã được bàn trước, cho Balin và Dwalin, và Dori, Nori, Ori, Oin, Gloin, Bifur, Bofur và Bombur – hay cho Bilbo. Nhưng phần chia thứ mười bốn với tất cả bạc và vàng, thô hay chế tác, đã được chuyển cả cho Bard; vì Dain nói: “Chúng tôi tôn kính giao ước của người đã khuất, và bây giờ ông đã được giữ viên Arkenstone của mình.”
Thậm chí một phần mười bốn phần chia cũng đã là một gia sản khổng lồ, nhiều hơn rất nhiều tài sản của một vì vua dương thế. Bard đã gửi khá nhiều vàng từ phần châu báu này cho Lãnh Chúa của thị trấn Hồ; ông tặng thưởng cho những người đi theo mình và bạn bè khá hậu hĩ. Ông tặng cho vua Elves những viên ngọc lục bảo của Girion, những châu báu mà ông quý mến nhất mà Dain đã phục hồi lại cho ông. VỚi Bilbo ông nói: “Những châu báu này là của ông cũng nhưu của tôi, cho dù những lời giao ước xưa không còn giá trị, vì có nhiều đòi hỏi đưa lên trên sự chiến thắng và bảo vệ nó. Cho dù ông đã sẵn lòng bỏ qua hết những đòi hỏi của mình, tôi vẫn muốn rằng những lời Thorin, mà ông đã hối hận về nó, sẽ không thành hiện thực khi ông ấy nói rằng chúng tôi sẽ cho ông rất ít. Tôi muốn tặng ông những gì khiến ông giàu có mãi mãi.
“Ông thật tử tế,” Bilbo nói. “Nhưng thật sự nó là một sự an ủi cho tôi. Tôi không biết làm sao mà tôi có thể mang được tất cả những châu báu này về nhà mà không có những trận chiến và ám sát dọc đường. Và tôi không biết là tôi phải làm gì với chúng khi tôi về đến nhà <ặc>. Tôi chắc là để chúng lại trong tay ông thì tốt hơn.”
Cuối cùng thì ông chỉ lấy hai hộp châu báu nhỏ, một đầy bạc và cái kia đầy vàng, để một con ngựa lùn khỏe có thể chở. “Tôi chỉ có thể quản lý nổi như thế này thôi,” ông nói.
Cuối cùng thì đã đến lúc ông nói lời tạm biệt với bạn bè. “Tạm biệt, Balin!” ông nói; “và tạm biệt, Dwalin; và tạm biệt Dori, Nori, Ori, Oin, Gloin, Bifur, Bofur và Bombur! Ước gì bộ râu của các bạn không bạn giờ vơi đi!” và quay về phía Núi, ông nói” Tạm biệt Thorin Oakenshield! Và Fili và Kile! Ký ức về các bạn sẽ không bao giờ phai nhạt!”
Rồi những người lùn cúi thấp người trước cái Cổng của họ, nhưng lời nói nghẹn lại trong họng họ: “Tạm biệt và chúc may mắn, cho dù ông đi đến đâu!” Cuối cùng Balin nói. “Nếu như bạn đến thăm chúng tôi một lần nữa, thì những căn phòng của chúng tôi lại mở hội, và bữa tiệc sẽ thật rực rỡ!”
“Nếu như có bao giờ các bạn đi ngang chỗ tôi,” Bilbo nói, “thì đừng đợi để gõ cửa! Bữa trà vào lúc bốn giờ, nhưng bất kỳ ai trong số các bạn cũng sẽ được chào đón vào bất kỳ lúc nào!”
Rồi ông quay đi.
Đạo quân người elves vẫn hành quân; và nếu như nỗi buồn vơi đi, thì niềm vui lại tăng lên, vì từ bây giừo miền bắc đã có thể vui tươi hơn sau nhiều ngày. Con rồng đã chế, bọn yêu tinh bị lật đổ, và tim mọi người hướng về mùa xuân sau những ngày đông với niềm vui mừng. Gandalf và Bilbo cưỡi ngựa phía sau Vua Elves, và bên cạnh họ là Beorn, một lần nữa trở lại hình dạng con người, và ông cười và hát bằng một giọng sang sảng suốt trên đường. Và họ cứ đi như thế cho đến khi họ đến gần biến giới của Mirkwood, đến phía bắc của nơi mà Dòng Sông Chảy chảy qua.
Đến đây họ ngừng lại, vì thầy phù thuỷ và Bilbo không đi vào rừng, thậm chí cho dù vị vua mời họ ở lại một thời gian trong những lâu đài của ông. Họ muốn đi dọc theo lề rừng, vòng qua phía bắc của nó, tận cùng bởi vùng đất hoang nằm giữa nó và phần đầu của Rặng Núi Xám. Đó là một chặng đường dài và chẳng có gì vui, nhưng bây giờ khi bọn yêu tinh đã bị nghiền nát, thì có vẻ như đường này an toàn cho họ hơn là con đường kinh khiếp dưới những cái cây. Hơn nữa Beorn cũng sẽ đi theo đường này.
“Xin tạm biệt! Hỡi Vua Elves!” Gandalf nói. “Rừng xanh sẽ mà vui tươi, khi màthế giới này vẫn còn tươi trẻ! Và mọi thần dân của ngài sẽ đều vui tươi!”
“Xin tạm biệt! Hỡi Gandalf!” vị vua nói. “Mong ông luôn xuất hiện ở nơi mà ông cần nhất và ít được mong đợi nhất! Ông càng xuất hiện thường hơn trong những lâu đài của ta thì ta càng hài lòng!”
“Tôi xin ngài,” Bilbo lắp bắp nói và quỳ một chân xuống, “hãy nhận lấy món quà này!” và ông đưa ra sợi dây chuyền bằng bạc và trân châu mà Dain đã tặng ông khi họ khởi hành.
“Vì sao mà ta lại xứng đáng với món quà này, hỡi hobbit?” vị vua hoi.
“À, ờ, tôi nghĩ là, ngài biết không,” Bilbo nói, có phần bối rối, “là, ờ, là một sự đáp trả nhỏ nhoi cho, ờ, lòng hiếu khách của ngài. Tôi muốn nói là thậm chí một tên trộm đêm cũng có những tình cảm của mình. Tôi đã uống khá nhiều rượu của ngài và ăn khá nhiều bánh mì của ngài.”
“Ta sẽ giữ món quà của ông, hởi Bilbo Tráng Lệ!” vị vua trang trọng nói. “Và ta tuyên bố ông là bạn của người elves và cầu phúc cho ông. Mong cho bóng tối của ông sẽ chẳng bao giờ vơi đi (hoặc việc ăn trộm sẽ trở nên thật dễ dàng)! Xin tạm biệt!”
Rồi những người elves quay về phía Rừng, và Bilbo bắt đầu chặng đường dài của ông về nhà.
Ông trải qua nhiều vất vả và nhiều cuộc phiêu lưu trước khi ông về đến nhà. Miền Hoang Dã vẫn là Hoang Dã, và trong những ngày này thì vẫn còn nhiều thứ khác ngoài yêu tinh; nhưng ông đã được chỉ dẫn tốt và được trang bị tốt – thầy phù thuỷ đi với ông, và Beorn trên phần lớn đoạn đường – và ông chẳng hề lâm vào thêm một tình huống cực kỳ nguy hiểm nào nữa. Dù sao thì đến giữa mùa đông Gandalf và Bilbo cũng đã đi hết chặng đường trở về, dọc theo hai bên lề Rừng, đến trước cửa nhà Beorn; và cả hai ở lại đó một thời gian. Kỳ Giáng sinh ở đây thật nồng ấm và vui tươi; có những người từ rất xa xôi đến ăn tiệc theo lời mời của Beorn. Bọn yêu tinh của Rặng Núi Sương Mù bây giờ còn rất ít và rất khiếp hãi, chúng ẩn sau những cái hố sâu nhất mà chúng có thể tìm thấy; còn bọn Wargs thì biến mất khỏi rừng, nên mọi người có thể đi mà không sợ hãi gì. Beorn sau đó đã thật sự trở thành một thủ lĩnh vĩ đại trên xn vùng đất này và trị vì một vùng đất rộng nằm giữa những ngọn núi và cánh rừng; và người ta kể tằng nhiều thế hệ con người dòng dõi của ông sau này vẫn còn khả năng biến hình thành gấu, một số thì khắc nghiệt và xấu tính, nhưng phần lớn vẫn còn một trái tim như Beorn, cho dù nhỏ hơn về hình dạng và sức mạnh. Trong thời của họ thì những con yêu tinh cuối cùng bị săn diệt khỏi Rặng Núi Sương Mù và một nền hoà bình mới đã được thiết lập suốt lề của Hoang Dã. Đã là mùa xuân, và là một ngày êm ả với thời tiết thanh bình và mặt trời rực rỡ, khi Bilbo và Gandalf cuối cùng cũng rời khỏi chỗ Beorn, cho dù ông muốn họ ở lại thêm. Bilbo rời đi với sự luyến tiếc, vì những bông hoa trong vườn của Beorn trong mùa xuân không hề kém rực rỡ so với giữa hè. Cuối cùng họ cũng đi trên một đoạn đuownfg dài, và đến đúng con đường mà bọn yêu tinh đã bắt họ vào lúc trước. Nhưng họ đến nơi này vào buổi sáng, và khi nhìn lại họ thấy ánh mặt trời sáng trắng trên những vùng đất trải rộng. Mirkwood nằm ở phía sau, xanh lên từ xa, và lề của nó thậm chí càng xanh đậm hơn trong mùa xuân. Ngọn Núi Cô Độc nằm phía xa trên lề tầm mắt. Trên cái đỉnh cao nhất nó tuyết vẫn không tan và sáng lấp lánh.
“Thế là tuyết đã đến sau lửa, và thậm chí cả những con rồng cũng có lúc tận cùng!” Bilbo nói, và ông ông quay lưng về cuộc viễn du của mình. Phần Took trong ông đã mệt mỏi, và phần Baggins ngày càng mạnh hơn. “Tôi chỉ ước sao được ngồi trên cái ghế của mình vào lúc này!” ông nói.
