Khi Scrooge thức giấc, trời tối đến mức ông chỉ phân biệt được cửa sổ trong suốt với các bức tường mờ đục trong phòng ngủ. Ông đang cố đưa mắt tìm kiếm xuyên bóng đêm thì các chùm chuông của nhà thờ gần đó điểm bốn lần mười lăm phút. Ông lắng nghe tiếng điểm giờ.
Ông vô cùng sửng sốt khi cái chuông nặng trịch đánh suốt từ sáu đến bảy, từ bảy đến tám và đều đặn đến mười hai tiếng rồi ngừng. Mười hai! Khi ông đi nằm là quá hai giờ. Đồng hồ hỏng rồi. Ắt là một cột băng đã lọt vào bên trong nó. Mười hai giờ!
Ông chạm vào lò xo chiếc đồng hồ treo tường, hiệu chỉnh cái đồng hồ phi lý nhất trên đời này. Nó đánh mười hai tiếng nhỏ và ngừng.
– Ơ kìa, mình không thể ngủ suốt một ngày thẳng đến đêm. – Scrooge nói. – Không thể có chuyện gì đó xảy ra với mặt trời, và bây giờ chắc là mười hai giờ trưa!
Hoảng hốt vì ý nghĩ ấy, ông lồm cồm xuống giường và dò dẫm đến cửa sổ. Ông phải dùng cánh tay áo choàng ngủ lau lớp sương giá rồi mới nhìn thấy mọi thứ; mà chỉ có thể nhìn thấy rất ít. Ông thấy trời còn rất tối và rét buốt, không hề có tiếng người đi lại tạo ra chuyển động đáng kể, và không còn nghi ngờ gì nữa, ban ngày sáng sủa đã bị bóng đêm đánh bật và chiếm lĩnh toàn thế giới. Nhẹ cả người, vì “Ba ngày sau cuộc thăm viếng đầu tiên dành cho ông Ebenezer Scrooge hoặc thứ tự của lão ta”, vân vân sẽ là sự an ninh kiểu Mỹ nếu không có ngày để đếm.
Scrooge lại lên giường và nghĩ, nghĩ mãi mà chẳng nghĩ ra được gì. Càng nghĩ, ông ta càng bối rối; và càng cố không nghĩ, ông ta càng phải nghĩ.
Bóng ma của Marley quấy rầy ông ta quá thể. Mỗi lần tự phân tích, sau khi thẩm tra kỹ lưỡng, ông lại thầm nhủ tất cả chỉ là một giấc mơ, đầu óc ông lại bật như một cái lò xo khỏe về vị trí đầu tiên và tự hỏi: “Đây là mơ hay thực?”
Scrooge cứ nằm trong tình trạng này cho đến lúc chùm chuông báo ba lần mười lăm phút nữa, ông chợt nhớ ra bóng ma đã báo trước cuộc đến thăm ông vào lúc chuông điểm một giờ. Ông quyết nằm yên cho giờ ấy qua đi; và cho rằng không ngủ thêm còn hơn là chết, và có lẽ đây là giải pháp khôn ngoan nhất trong khả năng của ông.
Mười lăm phút sao dài đến thế, hơn một lần ông tưởng mình đã chìm vào giấc ngủ lơ mơ và bỏ lỡ tiếng chuông đồng hồ. Cuối cùng, nó đập vào cái tai đang lắng nghe của ông:
– Bính, boong!
– Mười lăm phút qua rồi, – Scrooge nói lúc đếm.
– Bính, boong!
– Nửa giờ đã qua, – Scrooge nói.
– Bính, boong!
– Thêm mười lăm phút nữa, – Scrooge nói.
– Bính, boong!
– Một giờ nữa, – Scrooge nói, hoan hỉ, – và chẳng có gì nữa!
Ông nói trước khi tiếng chuông đồng hồ ngân vang, lúc này là MỘT tiếng trầm, đục, giả dối, u uất. Ngọn đèn trong phòng lóe sáng ngay lập tức, và rèm giường ông cuốn lên.
Một bàn tay kéo rèm giường ông sang bên. Không phải rèm dưới chân giường, cũng không phải ở sau lưng, mà là những tấm rèm ngay trước mặt ông. Những tấm rèm của giường ông bị kéo sang một bên, và Scrooge bật dậy trong tư thế nửa nằm, thấy mình mặt đối mặt với vị khách đáng sợ đã kéo chúng: lúc này gần như tôi đứng ngay sát bên khuỷu tay bạn.
Đó là một hình dáng kỳ dị, giống như một đứa trẻ; nom không như một đứa trẻ mà như một ông già, nhìn qua môi trường siêu nhiên khiến diện mạo của nó mờ khỏi tầm nhìn và thu nhỏ theo tỉ lệ một đứa trẻ. Tóc nó phất phơ trên cổ và rủ xuống lưng, bạc trắng có lẽ vì tuổi tác; song bộ mặt không hề có một nếp nhăn, nước da hồng hào tươi tắn, mịn màng bậc nhất. Cánh tay rất dài và vạm vỡ, bàn tay cũng thế, dường như ẩn chứa một sức mạnh khác thường. Chân và bàn chân hình dáng thanh tú và để trần như các phần trên. Con ma mặc áo choàng không tay trắng toát; quanh eo thắt một cái thắt lưng bóng láng, óng ánh rất đẹp. Nó cầm một nhành cây nhựa ruồi xanh tươi; và trái ngược kỳ quặc với biểu tượng mùa đông, quần áo của nó tô điểm những bông hoa mùa hè. Nhưng điều lạ lùng nhất là từ đỉnh đầu lóe ra một tia sáng chói lọi, ai cũng thấy, và chắc chắn là được dùng trong những khoảnh khắc âm u hơn, nách cặp một cái chụp lớn làm mũ.
Dù vậy, khi Scrooge nhìn nó, sự bình tĩnh của ông tăng dần, và không thấy nó có gì lạ lẫm nhất. Nhờ cái thắt lưng tỏa sáng lấp lánh, lúc chỗ này lúc chỗ khác, lúc sáng lúc tối, nên hình dạng con ma thay đổi bất thường, lúc có một tay, lúc một chân, lúc hai mươi chân, lúc một đôi chân nhưng không có đầu, lúc có đầu lại không có thân, nhiều bộ phận mờ chồng không nhìn thấy các đường nét trong không gian ảm đạm, đặc quánh và tan biến. Và, kỳ lạ chính là ở chỗ, sau đó nó lại hiện ra rõ ràng và trong trẻo.
– Ông là Hồn ma mà tôi được báo trước phải không? – Scrooge hỏi.
– Đúng thế!
Giọng nói mềm mại và nhẹ nhàng. Khẽ lạ thường, dường như không phải của người đứng sát ngay sau ông mà ở một khoảng xa lắc.
– Ông là ai và là gì vậy? – Scrooge hỏi.
– Tôi là Hồn ma của Giáng sinh Quá khứ.
– Quá khứ từ lâu ư? – Scrooge hỏi và quan sát vóc người lùn tịt của con ma.
– Không. Là quá khứ của ông.
Nếu có người hỏi, Scrooge cũng không thể kể với bất kỳ ai rằng không hiểu vì sao, ông rất thèm nhìn thấy Vong hồn đội cái mũ của nó, và ông van nài nó đội lên.
– Gì kia! – Hồn ma kêu lên, – Ông sẽ vội vàng tắt ngay ánh sáng bằng bàn tay trần tục của ông, thứ ánh sáng tôi mang đến? Ông là một trong những người say mê làm cái mũ này và buộc tôi phải kép sụp nó xuống tận lông mày hết năm này sang năm khác, chưa đủ sao?
Một mực cung kính, Scrooge chối đây đẩy mọi ý định xúc phạm hoặc cố ý “đội mũ” cho Hồn ma, dù ở bất cứ giai đoạn nào trong đời ông ta. Rồi ông ta liều lĩnh hỏi thăm nó đến đây vì việc gì.
– Vì sự thịnh vượng của ông! – Con ma nói.
Scrooge rối rít cảm ơn, nhưng không thể không nghĩ một đêm bị quấy quả mà chẳng có lợi gì hơn một kết cục như thế này. Hồn ma ắt là nghe được suy nghĩ của ông, vì nó nói ngay lập tức:
– Sau đó, là vì sự cải tà quy chính của ông. Hãy chú ý!
Nói xong, nó chìa bàn tay mạnh mẽ ra và nhẹ nhàng nắm lấy cánh tay ông.
– Đứng dậy! Và đi cùng tôi!
Mặc kệ Scrooge van lơn, vào thời tiết và giờ khắc này không thích hợp cho việc tản bộ, rằng giường đã sưởi ấm, rằng nhiệt kế xuống dưới điểm đóng băng từ lâu, rằng không những ông ta ăn vận phong phanh, đi dép lê mà còn mặc áo choàng ngủ, đội mũ ngủ, rằng đi lúc này ông ta sẽ bị cảm lạnh mất. Cái nắm tay của nó tuy nhẹ nhàng như của phụ nữ song không cho cưỡng lại. Scrooge đứng dậy; nhưng Hồn ma tiến thẳng đến cửa sổ, ông túm lấy áo choàng của nó và khẩn khoản:
– Tôi là người, – Scrooge than thở, – và có thể bị ngã.
– Hãy chịu đựng, chỉ cần bàn tay tôi chạm vào đó, – Hồn ma nói và đặt bàn tay lên trái tim ông ta, – ông sẽ được nâng lên cao hơn thế này!
Lời nói vừa thốt ra xong, họ đã qua bức tường và đứng trên một con đường miền quê thoáng đãng, hai bên là những cánh đồng. Thành phố đã biến mất hoàn toàn. Không còn nhìn thấy một vết tích nào nữa. Bóng tối và sương mù cũng biến theo, đang là một ngày mùa đông trong trẻo, lạnh lẽo, có tuyết trên mặt đất.
– Trời ơi! – Scrooge nói và đan hai tay vào nhau lúc ngước nhìn con ma. – Tôi sinh ra ở nơi này. Tôi đã là một chú bé ở đây!
Hồn ma dịu dàng, chăm chú nhìn ông. Sự động chạm nhẹ nhàng của nó, dẫu nhẹ và tức thời, hình như vẫn khiến ông già xúc động. Ông nhận ra rất nhiều mùi thơm thoảng trong không khí, mỗi mùi nối với rất nhiều ý nghĩ, hy vọng, niềm vui và sự ân cần đã bị quên lãng từ lâu!
– Môi ông đang run kìa, – hồn ma nói. – Và cái gì kia trên má ông?
Scrooge lẩm bẩm, với sự nhận biết khác thường trong giọng nói, rằng đó là một cái mụn và ông nài con ma đưa ông đến nơi ông muốn.
– Ông có nhớ đường không? – Hồn ma hỏi thăm.
– Nhớ chứ! – Scrooge kêu to, sôi nổi, – có thể bịt mắt lại, tôi vẫn đi được.
– Vậy mà quên bẵng nhiều năm như thế thì lạ thật! – Hồn ma nhận xét. – Chúng ta đi nào.
Họ lên đường, Scrooge nhận ra từng cái cổng, thùng thư, cái cây, cho đến lúc một thị trấn nhỏ xuất hiện phía xa, có cây cầu, nhà thờ và dòng sông quanh co. Vài con ngựa pony bờm xờm lóc cóc chạy đến chỗ họ, trên lưng là các cậu trai gọi to các cậu khác trong các xe độc mã, song mã do các nông phu cầm cương. Các cậu đều rất phấn chấn, la hét gọi nhau váng tận cánh đồng tràn đầy tiếng nhạc vui vẻ, rằng khoái nghe trong không khí khô và lạnh này.
– Đây là những cái bóng của các sự việc đã qua, – hồn ma nói. – Họ không nhận biết được chúng ta đâu.
Những người lữ hành vui tươi vẫn đi; và lúc họ đến, Scrooge biết và gọi tên từng người. Vì sao ông lại hân hoan quá mức khi nhìn thấy họ? Vì sao cặp mắt cái nhìn lạnh lùng của ông lấp lánh, trái tim ông nảy lên khi họ đi qua? Vì sao ông lại tràn ngập vui mừng khi nghe họ chúc nhau Giáng sinh vui vẻ lúc chia tay ở các ngã tư và đường nhánh để về nhà? Giáng sinh vui vẻ là cái quái gì với Scrooge? Quẳng béng cái câu Giáng sinh vui vẻ đi! Nó có làm được điều gì tốt lành cho ông đâu?
– Nhà trường cũng không hoàn toàn vắng vẻ, – con ma nói. – Ở đó vẫn có một cậu bé lẻ loi, bị các bạn phớt lờ.
Scrooge nói ông biết chuyện đó. Và ông nức nở.
Họ rời đường chính, rẽ vào con đường làng, ông còn nhớ rất rõ và chẳng mấy chốc đến gần một tòa nhà lớn bằng gạch đỏ, có một cái chong chóng gió nhỏ gắn ở đỉnh vòm trên mái nhà, bên trong treo một quả chuông. Đó là một tòa nhà lớn, nhưng là một trong những tài sản bị bỏ quên, vì các phòng làm việc rộng rãi ít được sử dụng, các bức tường ẩm ướt, phủ đầy rêu; các cửa sổ gãy vỡ, và cánh cổng mục nát. Nhiều con gà cục cục và đi khệnh khạng trong chuồng ngựa; nhà để xe và nhà kho cỏ mọc đầy, tràn lan. Ở bên trong, không còn gìn giữ được tình trạng xưa nữa; bước vào tiền sảnh tồi tàn và liếc nhìn qua các cánh cửa mở toang của nhiều phòng, họ thấy chúng rất rộng, trang bị đồ đạc sơ sài và lạnh lẽo. Không khí thoáng hơi hướng trần tục, một vẻ nghèo xác xơ không hiểu vì sao làm ta liên tưởng đến một nơi được trang hoàng quá nhiều ánh nến và quá ít đồ ăn.
Họ – bóng ma và Scrooge – đi qua tiền sảnh, đến một cánh cửa ở đằng sau nhà. Cửa mở toang trước mắt họ, phơi bày một căn phòng dài, trơ trụi, u sầu, sự tĩnh mịch càng trần trụi hơn vì các hàng ghế dài và bàn học bằng gỗ thông đơn sơ. Trên một trong những cái ghế đó, một cậu bé lẻ loi đang đọc gần lò sưởi lờ mờ; Scrooge ngồi xuống một cái ghế dài và bật khóc khi nhìn thấy bản thân mình, tội nghiệp, bị lãng quên.
Trong tòa nhà không một tiếng vang ngấm ngầm, không một tiếng chít chít và tranh giành của lũ chuột sau các tấm bảng, không một giọt nước tan nửa vời tí tách từ ống máng trong cái sân sau buồn tẻ, không một tiếng thở dài trong các cành trụi lá của một cây bạch dương buồn bã, không một cái nhún nhẩy lười nhác của cánh cửa nhà kho trống rỗng, không, không một tiếng lách tách trong lò sưởi, nhưng tất cả ùa vào trái tim Scrooge khiến nó mềm dịu lại, và khơi dòng thoải mái cho những giọt nước mắt của ông.
Hồn ma chạm vào cánh tay ông, và chỉ vào ông hồi trẻ, đang mải mê đọc. Bất thình lình, một người đàn ông ăn vận trang phục nước ngoài, thật một cách ngạc nhiên và nhìn thấy là nhận ra ngay, dắt một con lừa chất đầy củi.
– Kìa, đây là Ali Baba! – Scrooge kêu lên, vui sướng. – Đây chính là ông già Ali Baba thật thà! Phải, phải, tôi biết mà. Một lần Giáng sinh, khi cậu bé lẻ loi ở đằng kia bị bỏ lại một mình, ông ta đã đến lần đầu tiên, và chỉ lần đó thôi. Cậu bé tội nghiệp! – Scrooge nói, – Còn Valentine và Orson, người anh trai lêu lổng của cậu ta, họ ở đằng kia kìa! Tên cậu ấy là gì nhỉ, cái cậu gục xuống ngăn bàn ngủ thiếp đi bên cổng Damascus, ông có nhìn thấy không? Còn viên giám mã của nhà vua bị các thần linh treo ngược lên, cắm đầu xuống đất; Đáng đời cho hắn! Tôi mừng vì chuyện đó. Bận gì đến hắn mà cứ phải lấy công chúa bằng được?
Các bạn làm ăn của Scrooge ở London mà nghe thấy Scrooge dồn hết sự sốt sắng tự nhiên của mình vào những chủ đề như thế bằng giọng khác thường nhất, nửa cười nửa khóc; nhìn thấy bộ mặt ngẩng cao và kích động của ông ta, hẳn họ sẽ ngạc nhiên lắm lắm.
– Đằng kia có một con vẹt! – Scrooge kêu to. – Thân xanh biếc, đuôi vàng và cái mào như cây rau diếp mọc trên đỉnh đầu, chính là nó đấy! Nó đã gọi ông chủ là Robinson Crusoe tội nghiệp lúc ông về nhà sau một chuyến đi thuyền vòng quanh đảo. “Robinson Crusoe tội nghiệp, ông ở đâu, Robinson Crusoe?”. Ông ta đã tưởng mình mơ, nhưng không phải. Ông biết đấy, đó chính là con vẹt. Rồi Thứ Sáu đến, chạy thục mạng đến nhánh sông nhỏ! Halô! Húp! Halô!
Rồi, nhanh chóng chuyển giọng rất lạ với tính cách thường ngày của ông, Scrooge nói, thương cho mình trước kia: “Tội nghiệp cậu bé!” và lại khóc.
– Tôi ao ước, – Scrooge lầm bầm, thọc hai tay vào túi và nom ông ta đắn đo, sau khi lau khô mắt bằng cổ tay áo, – nhưng bây giờ quá muộn mất rồi.
– Có việc gì vậy? – Hồn ma hỏi.
– Không có gì, – Scrooge nói. – Đêm qua, một cậu bé đã hát bài mừng Giáng sinh bên cửa nhà tôi. Lẽ ra tôi nên cho cậu ta cái gì đó, vậy thôi.
Bóng ma cười mỉm tư lự, và vẫy tay, bảo:
– Chúng ta hãy xem Giáng sinh khác vậy!
Lập tức Scrooge trước kia lớn bổng lên, căn phòng trở nên hơi tối hơn và bẩn thỉu hơn. Các tấm bảng co lại; cửa sổ cót két; nhiều mảng vữa rơi từ trên trần xuống, lộ ra những thanh gỗ mỏng lát trần, nhưng Scrooge làm sao biết được vì sao cơ sự lại thế này. Ông ta chỉ biết nó hoàn toàn chính xác, rằng mọi việc đã xảy ra như thế; rằng ông đã ở đó, lại lẻ loi trong lúc các cậu bé khác đã về nhà hưởng những ngày nghỉ lễ vui vẻ.
Lúc này Scrooge không đọc nữa, mà chán chường đi lên đi xuống. Scrooge nhìn bóng ma và rầu rĩ lắc đầu, lo lắng liếc nhìn ra cửa.
Cửa bật mở, một cô bé, bé hơn cậu kia nhiều, lao vào và vòng cánh tay quanh cổ cậu, hôn cậu tới tấp và gọi cậu là “anh trai yêu quý”.
– Em phải đến đưa anh về nhà, anh trai yêu quý ơi! – Cô bé nói, rồi vừa vỗ hai bàn tay bé xíu vừa gập người xuống vì cười. – Đưa anh về nhà, về nhà, về nhà!
– Về nhà ư, hở nhóc Fan? – Cậu bé đáp lại.
– Vâng ạ! – Cô bé đáp lại, tràn trề vui sướng. – Về nhà mãi mãi, anh nhé. Về vĩnh viễn. Bố tử tế hơn trước nhiều, và nhà mình y như thiên đường! Một buổi tối đáng yêu, bố nói năng với em dịu dàng, thế là em không sợ nữa, em hỏi bố lần nữa xem anh có thể về nhà được không, bố bảo: Ừ, được; và bảo em lên xe đưa anh về. Anh là đàn ông, – đứa trẻ nói và mở to đôi mắt, – đừng bao giờ anh trở lại đây nữa nhé; nhưng trước hết anh em mình sẽ cùng nhau hưởng Giáng sinh, là lúc vui vẻ nhất trên đời.
– Còn em đúng là trưởng thành hẳn hoi rồi, bé Fan ạ! – Cậu bé kêu to.
Cô bé vỗ tay và cười, rồi cố chạm vào đầu anh, nhưng nó quá bé, nó lại cười và đứng nhón chân lên, ôm lấy anh trai. Nó bắt đầu kéo anh nó ra cửa, với vẻ sốt sắng rất trẻ con, còn cậu bé miễn cưỡng đi cùng em.
Một giọng nói khủng khiếp trong tiền sảnh quát:
– Mang cái rương của cậu Scrooge xuống kia!
Trong tiền sảnh xuất hiện một thầy giáo, trừng trừng nhìn Scrooge và bắt tay cậu với một vẻ hạ cố dữ tợn, khiến cậu sợ chết khiếp, đôi tay run run. Sau đó, thầy đưa cậu và em gái vào một lồng cầu thang cổ của một cửa hàng đẹp chưa từng thấy đang rung lên, nơi có các bản đồ treo kín tường, những quả địa cầu trên cửa sổ trông như sáp vì lạnh. Thầy giơ ra một bình thót cổ đựng rượu vang nhẹ kỳ lạ và một khối bánh ngọt kỳ lạ, rồi chia những thứ ngon lành đó cho mấy đứa trẻ; đồng thời bảo một người hầu gầy còm đưa một cốc “gì đó” mời người xà ích, anh ta trả lời xin cảm ơn quý ông, nhưng nếu chất lỏng đó rút từ cùng cái thùng anh ta đã nếm thì, thà không uống còn hơn. Lúc này, rương của cậu Scrooge đã buộc lên nóc xe ngựa, bọn trẻ chào biệt thầy giáo và chui vào cái xe hoan hỉ lao xuống khu vườn trải dài, bánh xe lao nhanh vào làn sương muối và tuyết, làm tung lên những cái lá sẫm màu của cây thường xuân giống như bụi nước.
– Lúc nào cũng dễ ốm, chỉ một hơi thở cũng có thể tàn héo, – bóng ma nói. – Nhưng cô ấy có trái tim thật rộng lớn.
– Nó là thế đấy, – Scrooge nói. – Ông nói đúng. Tôi sẽ không nói ngược lại đâu, Hồn ma ạ. Lạy Trời!
– Cô ấy qua đời khi đã là một người đàn bà có nhiều con, tôi nghĩ thế, – bóng ma nói.
– Có một đứa thôi, – Scrooge đáp lại.
– Thật ư, – bóng ma nói. – Cháu trai của ông!
Hình như tâm trí Scrooge có cái gì đó khó chịu, ông trả lời vắn tắt:
– Phải.
Họ đã rời khỏi trường một lúc và lúc này đang trên các đường phố đông đúc của thành phố, nơi khách bộ hành lờ mờ qua lại, những cỗ xe ngựa mờ ảo giành đường, mọi thứ ồn ào và hỗn độn y như một thành phố thật. Nó khá giản dị, nhiều cửa hàng quần áo, và ở đây cũng là dịp Giáng sinh; nhưng đang là buổi tối, và các đường phố đã lên đèn.
Con ma dừng lại bên cửa một cửa hàng nào đó, và hỏi Scrooge có nhận ra không.
– Tôi biết chứ! – Scrooge nói. – Tôi chẳng học việc ở đây sao?
Họ vào trong. Trong tầm nhìn là một quý ông đội tóc giả xứ Wales, ngồi sau cái bàn cao đến mức nếu ông ta cao thêm độ dăm centimét, chắc sẽ cộc đầu vào trần; Scrooge kêu to, phấn khích:
– Trời ơi, đây là ông già Fezziwig! Chao ôi, ông Fezziwig còn sống!
Ông già Fezziwig đặt bút và ngước nhìn đồng hồ, kim chỉ số bảy. Ông xoa xoa tay, sửa lại cái gilê rộng, và tự cười nhạo mình, con người ông từ đôi giày đến giọng nói đều hiền hậu, ông gọi to bằng giọng thoải mái, trầm, ấm áp và vui vẻ:
– Ơ, kìa! Ebenezer! Dick!
Scrooge ngày xưa giờ đã là một thanh niên, nhanh nhảu bước vào cùng với cậu bạn cùng học việc.
– Nhất định là Dick Wilkins rồi! – Scrooge nói với bóng ma. – Trời đất ơi, đúng rồi. Đúng cậu ta. Cái cậu Dick ấy gắn bó với tôi lắm. Tội nghiệp Dick! Trời ơi, than ôi!
– Ô hô hô, các chàng trai của tôi! – Ông Fezziwig nói. – Tối nay không còn việc gì nữa đâu. Chúc mừng Giáng sinh, Dick. Chúc mừng Giáng sinh, Ebenezer! Chúng ta đóng cửa hàng thôi, – ông già Fezziwig gọi và vỗ tay một cái thật kêu, – ngay lập tức!
Bạn sẽ không thể tin nổi hai anh chàng này làm việc ra sao đâu! Họ khuân các cánh cửa chớp ra phố – một, hai, ba -, đặt vào đúng chỗ, – bốn, năm, sáu – ghép chúng lại, – bảy, tám, chín – trở về trước khi bạn đếm đến mười hai, và thở hổn hển như những con ngựa đua.
– Hoan hô! – Ông già Fezziwig kêu to và nhảy từ cái bàn cao xuống, nhanh nhẹn lạ thường, – Thu dọn đi, chúng ta phải dọn ở đây cho rộng vào đấy! Vui lên nào, Dick! Ríu rít lên, Ebenezer!
Thu dọn! Chẳng có gì họ không thu dọn, hoặc không thể thu dọn, còn ông già Fezziwig đứng xem. Việc dọn dẹp xong trong chớp mắt. Mọi thứ có thể di chuyển được khuân đi, dường như bị gạt khỏi sinh hoạt chung mãi mãi, sàn nhà được quét sạch và tưới nước, các ngọn đèn được trang hoàng, chất đốt được xếp vào lò sưởi, kho hàng trở thành một phòng khiêu vũ gọn gàng, ấm áp, khô ráo và sáng sủa, đúng như bạn mong ước trong một đêm đông như thế này.
Một tay vĩ cầm bước vào cùng cuốn sách nhạc, leo lên cái bàn cao ngất và biến nó thành khoang nhạc, rồi so dây như năm chục cái bụng đau ùng ục. Bà Fezziwig vào, nụ cười rộng mở. Rồi ba cô Fezziwig, tươi tắn và đáng yêu. Họ khiến trái tim của sáu chàng thanh niên đang theo đuổi tan vỡ. Rồi tất cả nam, nữ làm thuê tại cửa hàng. Cô hầu đến cùng người anh họ là thợ làm bánh mì. Cô đầu bếp vào cùng anh bán sữa, bạn đặc biệt thân của anh trai cô ta. Một lữ khách ngại bàn ăn của ông chủ không đủ chỗ nên cứ nấp sau cô gái nhà bên, nhưng bị bà chủ của cô ta vốn thính tai nghe được, kéo vào. Tất cả bọn họ, người nọ đến tiếp người kia; người bẽn lẽn, người táo bạo, người duyên dáng, người vụng về, người đẩy, người kéo, dù thế nào thì tất cả cũng đã đến. Cả thảy hai chục cặp đến cùng một lúc; những bàn tay giơ nửa vòng tròn rồi trở lại theo đường khác, hạ xuống lưng chừng lại giơ lên; những vòng tròn và vòng tròn theo nhiều giai đoạn khác nhau tạo thành từng nhóm thân mật; cặp già cả nhất luôn xuất hiện nhầm chỗ; cặp mới cưới bắt đầu khiêu vũ ngay lúc vừa đến, cuối cùng là tất cả các cặp, chẳng cần ai lôi kéo! Đến lúc này, ông già Fezziwig vỗ tay ra hiệu ngừng vũ điệu lại và kêu to:
– Tuyệt lắm!
Người chơi vĩ cầm nhúng bộ mặt nóng bừng vào hũ bia đen dành riêng cho việc này. Nhưng rồi, từ chối nghỉ ngơi, anh ta lại xuất hiện và ngay lập tức bắt đầu lại, dù chẳng còn ai khiêu vũ nữa, như thể có một tay chơi vĩ cầm khác đã bị khiêng về nhà trên một cánh cửa chớp, mệt lử và anh ta là người mới tinh, quyết chí đánh bật người kia ra khỏi tầm nhìn hoặc bỏ mạng.
Càng khiêu vũ càng nhiều tiền phạt, càng khiêu vũ càng xơi nào bánh ngọt, nào rượu negus*, nào thịt quay, thịt luộc, bánh patê, và rất nhiều bia. Nhưng ấn tượng mạnh nhất là khi tay kéo vĩ cầm chơi bài Ngài Roger de Coverley. Ông già Fezziwig đứng phắt dậy, nhảy cùng bà Fezziwig. Cặp già nhất cũng nhảy, phải có một vật cứng nhất mới tách được họ ra; ba, bốn rồi hai chục cặp bạn nhảy; không người nào đùa giỡn nữa, mọi người đều khiêu vũ, chẳng ai còn ý niệm đi là gì.
Nhưng nếu họ nhảy gấp đôi như nhiều người – chà chà, bốn lần -, ông già Fezziwig sẽ là một đối thủ xứng tầm với họ, cả bà Fezziwig cũng thế. Bà là bạn nhảy xứng tầm của ông, với mọi ý nghĩa của từ này. Nếu đấy chưa phải là lời tán dương cao nhất, hãy bảo tôi lời hay hơn và tôi sẽ dùng ngay lập tức. Một ánh sáng đẹp xuất hiện từ bắp chân cặp Fezziwig. Chúng được chiếu sáng như ánh trăng trong suốt vũ điệu. Không thể dự đoán trước dù vào bất cứ lúc nào, rằng sau đó chúng sẽ ra sao. Lúc ông bà Fezziwig nhảy suốt từ đầu đến cuối vũ điệu, tiến lên và lùi xuống, tay trong tay, cúi đầu và nhún gối, xoay người và trở về chỗ: Fezziwig “cắt” hết sức khéo léo, dường như ông ta nháy đôi chân và múa bàn chân lần nữa mà không hề loạng choạng.
Khi chuông điểm mười một tiếng, cuộc khiêu vũ gia đình này chấm dứt. Ông bà Fezziwig đứng cạnh nhau bên cửa, bắt tay từng người lúc họ đi ra, chúc Giáng sinh Vui vẻ. Lúc mọi người đã ra về trừ hai cậu học việc, họ cũng chúc nhau như thế. Lúc những giọng nói vui vẻ đã tắt, mấy chàng trai lên giường của họ dưới cái quầy phía sau cửa hàng.
– Một việc nhỏ làm những con người khờ dại này đầy lòng biết ơn, – bóng ma nói.
– Nhỏ ư! – Scrooge nhắc lại.
Bóng ma ra hiệu cho Scrooge lắng nghe hai cậu học việc đang hết lòng ca ngợi ông bà Fezziwig; bóng ma nói:
– Mà sao lại không kia chứ? Ông ta đã chi vài bảng trong số tiền lớn của ông: có lẽ chỉ ba hoặc bốn bảng. Ông ta chẳng rất xứng đáng với lời tán dương đó sao?
– Không, – Scrooge nói, nổi nóng vì lời nhận xét và bất giác nói, giống như ông trước kia chứ không phải ông bây giờ:
– Không đâu, Hồn ma ạ. Ông ta có khả năng làm chúng tôi vui sướng hoặc bất hạnh; khiến công việc của chúng tôi nhẹ nhàng hay nặng nhọc, mãn nguyện hoặc vất vả. Phải nói rằng quyền lực của ông ta nằm trong lời nói và vẻ mặt; trong những thứ tưởng như không đáng kể và vô nghĩa đến mức không thể thêm bớt và tính đếm: rồi sau đó thì sao? Niềm vui ông ta ban cho to lớn bằng cả một tài sản.
Scrooge cảm thấy cái liếc nhìn của Hồn ma, và ngừng lại.
– Có việc gì thế? – Hồn ma hỏi.
– Không có gì đặc biệt, – Scrooge nói.
– Tôi nghĩ là có đấy, – hồn ma khăng khăng.
– Không, – Scrooge nói, – không. Tôi chỉ muốn nói với thư ký của tôi một, hai lời. Thế thôi.
Cái “tôi” trước kia của Scrooge tắt các ngọn đèn lúc ông ta thốt ra lời mong ước; và Scrooge cùng bóng ma lại đứng cạnh nhau giữa trời.
– Thời gian của tôi sắp hết rồi, – Hồn ma nhận xét. – Nhanh lên!
Câu đó không nhằm vào Scrooge hoặc bất kỳ ai nó có thể nhìn thấy, nhưng có hiệu quả ngay lập tức. Vì một lần nữa, Scrooge lại nhìn thấy mình. Lúc này đã lớn hơn, một người đàn ông đang độ thanh xuân. Mặt anh ta chưa có những nếp hằn khắc nghiệt và tàn nhẫn như những năm sau này, nhưng bắt đầu mang vẻ lo lắng và hám lợi. Trong cái nhìn đầy háo hức, tham lam và nôn nóng, chứng tỏ sự đam mê đã bén rễ, là nơi bóng của cái cây đang lớn sẽ rủ xuống.
Scrooge không chỉ có một mình, mà ngồi cạnh một cô gái xinh đẹp vận đồ tang, mắt cô đầy nước nhưng vẫn lấp lánh trong ánh sáng tỏa ra từ bóng ma Giáng sinh Quá khứ.
– Nó ít có ý nghĩa với anh, rất ít, – cô gái nói, dịu dàng. – Có một thần tượng khác đã thay thế em; Nếu nó có thể làm anh vui và an ủi anh đúng lúc như em vẫn cố làm, thì em chẳng còn lý do gì để tiếc nuối.
– Thần tượng nào thay thế được em kia chứ? – anh ta cãi.
– Một thần tượng bằng vàng.
– Đây là công việc giao dịch bình thường trên đời! – Anh ta nói. – Trên trái đất này, chẳng gì khó chịu bằng nghèo khổ; và chẳng gì bị lên án gay gắt bằng việc theo đuổi sự giàu có!
– Anh sợ cuộc đời quá nhiều, – cô gái nhẹ nhàng trả lời. – Mọi mong muốn khác của anh kết hợp thành hy vọng làm người tham lam toàn vẹn. Em đã thấy những khát vọng cao quý hơn của anh sụp đổ hết cái này đến cái khác, cho đến khi Lợi lộc, niềm say mê chủ yếu ấy choán lấy anh. Em nói đúng không?
– Rồi thì sao nào? – Anh ta trả miếng. – Dẫu anh ngày càng khôn ngoan hơn, thì đã sao? Anh không thay đổi gì với em.
Cô gái lắc đầu.
– Vậy ra là anh ư?
– Giao ước của chúng ta đã cũ. Nó có khi cả hai ta đều nghèo và hài lòng với cái mình có, cho đến khi chúng ta có thể khấm khá hơn nhờ sự chăm chỉ, nhẫn nại của mình. Anh đang thay đổi. Nó đã làm anh thành người khác rồi.
– Anh là một thanh niên, – anh ta sốt ruột nói.
– Cảm nghĩ riêng của anh mách bảo anh rằng anh không như hiện có, – cô trả lời. – Còn em vẫn thế. Nó là thứ bảo đảm hạnh phúc khi chúng ta đồng tâm chịu khổ như hiện giờ chúng ta là một đôi. Em đã nghĩ đến điều này từ lâu, nghĩ nhiều lần mà chưa nói ra. Giờ thì em nghĩ đã đủ và có thể giải thoát cho anh.
– Anh đã yêu cầu giải thoát bao giờ chưa?
– Bằng lời nói thì chưa. Chưa bao giờ.
– Vậy thì bằng gì?
– Bằng cách thay đổi tính tình; bằng thay đổi tâm hồn; bằng không khí của cuộc sống khác, hy vọng khác cũng như kết cục huy hoàng của nó. Mọi thứ làm nên tình yêu của em chẳng có giá trị hoặc đáng giá gì trong mắt anh. Nếu việc này chưa bao giờ tồn tại giữa hai ta, – cô gái nói và nhìn Scrooge, dịu dàng nhưng kiên quyết, – thì anh cứ bảo em, anh sẽ tìm ra em và cố giành em bằng được lúc này? Chao ôi, không đâu!
Hình như anh ta chịu thua lời phán xét công bằng ấy, dù rất tức. Nhưng anh ta cố nói:
– Em đừng nghĩ thế.
– Em sẽ rất mừng nếu có thể nghĩ khác đi, – cô gái trả lời. – Có Trời chứng giám! Khi em hiểu được thực tế này, em cũng biết nó mạnh và hấp dẫn biết chừng nào. Nhưng nếu hôm qua, hôm nay, ngày mai anh tự do, liệu em có thể tin anh sẽ chọn một cô gái không của hồi môn, – anh là người ngay cả trong lúc tâm tình thân thiết với cô ta, vẫn cân nhắc mọi thứ bằng lợi lộc, hoặc chọn cô ta vì một khoảnh khắc anh đủ nhầm lẫn về nguyên tắc chủ đạo, và em không biết ngay sau đó anh có ăn năn và hối hận không? Còn em thì có, vì thế em giải phóng cho anh. Bằng cả trái tim chân thành và tình yêu đã có với anh.
Anh ta định cất lời, nhưng cô đã ngoảnh đi và nói tiếp:
– Có lẽ anh sẽ đau đớn vì việc này, – hồi ức về quá khứ dở dang làm em hy vọng là thế. Chỉ một thời gian rất, rất ngắn thôi, anh sẽ gạt bỏ những kỷ niệm vui sướng như một giấc mơ vô ích bất ngờ làm anh thức giấc. Có lẽ anh sẽ hạnh phúc trong cuộc sống mà anh chọn lựa!
Cô rời bỏ anh, và họ chia tay.
– Hỡi hồn ma! Xin đừng cho tôi xem nữa! Hãy đưa tôi về nhà. Tại sao ông lại thích thú hành hạ tôi như vậy?
– Một cái bóng nữa thôi! – Hồn ma kêu to.
– Không gì nữa hết! – Scrooge gào. – Không gì nữa! Tôi không muốn nhìn thấy nữa. Xin đừng cho tôi xem thêm nữa!
Nhưng con ma tàn nhẫn giữ chặt Scrooge bằng cả hai tay, và ép ông ta theo dõi việc tiếp theo.
Họ ở trong một quang cảnh và địa điểm khác; một căn phòng không rộng hoặc không đẹp lắm, nhưng đầy tiện nghi. Một thiếu nữ xinh đẹp ngồi gần lò sưởi mùa đông, giống người phụ nữ khi trước đến nỗi Scrooge tưởng là người đó, cho đến lúc nhìn thấy bà ta, lúc này là một thiếu phụ đoan trang, ngồi đối diện với con gái. Trong phòng rất ồn ào vì có nhiều trẻ con, và trong tâm trạng bối rối Scrooge không đếm được, trái với đám người trứ danh trong bài thơ, chúng không phải là bốn chục đứa cư xử y như nhau, mà mỗi đứa ầm ĩ cứ như bốn chục đứa vậy. Hậu quả là om sòm ngoài sức tưởng tượng, nhưng hình như chẳng ai bực mình. Ngược lại, cả bà mẹ lẫn cô con gái đều cười vui vẻ và rất thích thú; Chẳng mấy chốc, cô gái còn tham gia vào các trò chơi, bị những tên nhóc làm kẻ cướp tước đoạt tàn nhẫn nhất. May mà ta không phải là một trong những tên ấy! Tuy rằng ta không bao giờ man rợ như vậy, không, không bao giờ! Ta sẽ không vì của cải trên cả cõi đời này mà vò nhàu mái tóc tết bím, kéo nó xuống, sẽ không giật phăng đôi giày xinh xắn quý giá kia, cầu Chúa phù hộ cho linh hồn con! Xin hãy cứu con. Ta sẽ không thể như cái lũ trơ tráo kia, dám đo eo của cô gái trong các trò chơi; cũng không dám mơ cánh tay ta ôm vòng quanh eo nàng để trừng phạt, dù có xảy ra việc đó. Ta thú nhận, điều ta thèm muốn nhất là được chạm vào môi nàng, để cầu xin nàng hé mở chúng ra; ta thèm được nhìn diềm mi của cặp mắt đang nhìn xuống của nàng, cặp mắt chưa bao giờ liếc ai, ta muốn được gỡ những sóng tóc của nàng, từng mẩu tóc cũng là món quà tặng vô giá: tóm lại, ta thú nhận là đã yêu nàng bằng sự phóng túng thanh thoát nhất của một đứa trẻ, và chỉ khi thành người đàn ông mới đủ hiểu biết được giá trị của tình yêu ấy.
Lúc này có tiếng gõ cửa, và ngay lập tức nàng, với bộ mặt tươi cười và quần áo xốc xếch, đang là trung tâm của cả đám náo nhiệt và hào hứng, ùa ra đón mừng người cha cùng một người mang nặng những đồ chơi và quà Giáng sinh. Rồi những tiếng la hét, tranh giành và tấn công người phu khuân vác vô phương tự vệ! Lấy ghế làm thang, chúng thọc tay vào túi ông ta, cướp những gói quà bọc giấy màu nâu, túm chặt cà vạt của ông, quàng tay quanh cổ ông, đấm thùm thụp vào lưng và đá vào chân ông, những cú đá yêu thương không kìm nén! Những tiếng hò reo ngạc nhiên và mãn nguyện mỗi lúc một tăng cùng một gói quà nhận được! Lời tuyên bố kinh khủng là cho em bé vào cái chảo rán của búp bê và đút vào miệng, còn đáng ngờ hơn là nuốt con gà tây tưởng tượng trên cái đĩa bằng gỗ! Nhẹ cả người khi thấy đây chỉ là báo động giả! Niềm vui, sự biết ơn và hưng phấn! Tất cả những thứ đó không sao tả xiết. Khi đã đủ, bọn trẻ con vui sướng ở mọi mức độ, ùa ra khỏi phòng khách, và mỗi bước một bậc thang, chúng leo lên tầng thượng ngôi nhà là nơi chúng ngủ và ngôi nhà im ắng dần.
Lúc này Scrooge chăm chú ngắm nhìn hơn bao giờ, khi ông chủ nhà được cô con gái nũng nịu dựa vào người, ông ngồi xuống với cô và mẹ cô bên lò sưởi; Scrooge nghĩ giá được một người duyên dáng và đầy hứa hẹn như thế, gọi ông là cha và đem lại cả một mùa xuân cho đoạn đời mùa đông heo hắt của ông, cái nhìn của ông thực sự mờ đi.
– Belle à, – người chồng nói và mỉm cười quay sang vợ, – chiều nay tôi gặp một người bạn cũ.
– Ai vậy, mình?
– Mình thử đoán xem!
– Làm sao em đoán được? Chà, em không quen sao? – Bà vừa nói thêm vừa thở, và cười lúc ông cười to. – Ông Scrooge.
– Đúng là ông Scrooge. Tôi đi qua cửa sổ phòng làm việc của ông ấy, thấy chưa đóng, bên trong là ông ta và ngọn nến, tôi không thể không ghé vào. Nghe đồn người hùn vốn với ông ấy sắp chết, và ông ta ngồi một mình. Hoàn toàn đơn độc trên đời, tôi tin thế.
– Này hồn ma! – Scrooge nói, giọng rạn vỡ, – hãy đưa tôi ra khỏi chỗ này.
– Tôi đã bảo ông đây là những cái bóng của thời đã qua mà, – con ma nói. – Họ là thế, và họ không trách cứ gì tôi đâu!
– Hãy đưa tôi đi! – Scrooge kêu lên, – Tôi không thể chịu nổi nữa!
Ông ta quay sang con ma, và thấy nó nhìn ông với bộ mặt mà lạ lùng thay, trên đó là toàn bộ những mảnh ghép của các bộ mặt nó đã chỉ cho ông, đang vật lộn với nó.
– Hãy buông tha tôi! Đưa tôi trở về. Đừng ám tôi nữa!
Trong cuộc vật lộn, nếu có thể gọi là thế, con ma chống lại một cách vô hình, từng phần trên người nó không hề bị xáo trộn vì bất cứ sự ráng sức nào của kẻ thù, Scrooge nhận thấy ánh sáng của nó bừng cháy rực rỡ; và ảnh hưởng của nó lên ông yếu đi, ông vồ lấy cái chụp nến rồi bằng một động tác đột ngột, ông úp lên đầu nó.
Hồn ma sụp xuống dưới cái chụp phủ lên toàn bộ hình dáng của nó; nhưng dù Scrooge ấn xuống bằng cả sức lực, ông vẫn không thể che khuất được ánh sáng, nó vẫn tràn ra từ dưới cái chụp, một dòng sáng chan chứa trên sàn.
Ông cảm thấy mệt lử và buồn ngủ không sao cưỡng lại được; Hơn nữa, ông đang trong phòng ngủ của mình. Bàn tay ông buông cái chụp ra; vừa đủ thời gian cho ông lảo đảo đến giường, trước khi ông chìm vào giấc ngủ nặng nề.
