Để kết thúc quyển sách này, tôi xin phép được trả lời một số câu hỏi đã được gửi đến bởi các độc giả yêu quý của tôi. Tất cả điều là những câu hỏi rất hay!
Nhóm chủ đề mà mọi người quan tâm nhiều nhất có lẽ là về sự hài lòng – sự hài lòng so với sự tự hoàn thiện, hay sự hài lòng so với sự tự mãn. Tôi thấu hiểu mối quan tâm này, vì đây cũng chính là một trong những điều mà tôi luôn luôn phải tự phản biện trong đầu mình khi bắt đầu khám phá về sự hài lòng. Tôi sẽ giải quyết các câu hỏi liên quan đến chủ đề này trước tiên, và sau đó sẽ tiếp tục đến những câu hỏi khác bên dưới.
Sự hài lòng, sự tự mãn và sự tự hoàn thiện
1. Làm thế nào để sự hài lòng với chính mình hòa hợp với nhu cầu phát triển bản thân và giúp đỡ người khác của con người?
: Nhu cầu phát triển và giúp đỡ không hề mất đi khi bạn học cách hài lòng với bản thân và cuộc sống. Ví dụ như, tôi hài lòng với bản thân tôi hiện tại, nhưng tôi cũng vẫn rất yêu thích việc học thêm những cái mới. Cũng tương tự với việc giúp đỡ người khác. Mặt khác, theo kinh nghiệm của tôi, thậm chí bạn sẽ còn có khả năng giúp đỡ và học hỏi được nhiều hơn khi bạn biết hài lòng với chính mình.
2. Làm thế nào mà ta có thể cân bằng giữa nghệ thuật hài lòng và mong muốn
: Thực tế thì, sự bất mãn lại không thực sự cần thiết cho lắm. Tôi nghĩ tất cả chúng ta ai cũng tin rằng sự thay đổi chỉ có thể đến từ sự không hài lòng, nhưng thật ra điều này hoàn toàn không đúng. Sự hài lòng và sự thay đổi không triệt tiêu lẫn nhau.
3. Tôi đã luyện tập Thiền hơn 25 năm nay, nên tôi hoàn toàn chắc chắn mình đã hiểu được về giá trị của việc tự hài lòng và
: Chắc chắn rằng sẽ có một cách điều chỉnh tinh tế nào đó để có thể đạt đến trạng thái cân bằng, nhưng tôi khuyên bạn hãy kết hợp cả hai trạng thái – tìm kiếm thành tựu/ hoàn thiện bản thân và tận hưởng cuộc sống – cùng một lúc. Thực ra, hai trạng thái
4. Nhiều người cho rằng khả năng “tự hài lòng” là cách nói giảm nói tránh của những người biếng nhác và thích “an phận thủ thường”. Như thế có đúng không?
: Không, đây là một sự ngộ nhận về bản chất thật sự của tự hài lòng. Biết hài lòng không phải là làm biếng và không làm gì cả. Nó có nghĩa là thích và hạnh phúc với những gì ta đang làm, bao gồm cả việc làm việc chăm
5. Sự tự hài lòng và sự tự mãn khác nhau thế nào? Biết hài lòng là một điều tuyệt vời – còn tự mãn thì lại là thảm họa.
: Việc có cam kết với mọi người sẽ giúp ta rất nhiều. Ví dụ như, tôi có cam kết với những độc giả của mình rằng tôi sẽ giúp đỡ, rằng tôi sẽ là một người đáng tin tưởng, cũng như hứa rằng sẽ đem đến những bài viết chất lượng (ít nhất là chất lượng đối với tôi). Tôi có thể hài lòng với chính mình nhưng vẫn muốn hoàn thành cam kết đó. Tôi vừa hài
6. Cân bằng những thứ dưới đây là một vấn đề lớn: giữa sự hài lòng trong hiện tại và những thành tựu trong tương lai; giữa thứ làm những người xung quanh hạnh phúc và thứ làm chính ta hạnh phúc.
: Sự hài lòng có thể hiện diện trong tất cả mọi thứ khác – không loại trừ việc đạt được những mục tiêu đã đặt ra hay làm cho người khác hạnh phúc. Ví dụ, tôi vẫn có thể tự hài lòng với chính tôi và cuộc sống của mình trong khi vẫn mong muốn giúp đỡ nhiều người khác, và do đó mục tiêu trong tương lai
7. Theo thiển ý của tôi, sự hài lòng trái ngược với điều kiện tự nhiên của loài người. Chúng ta luôn có ham muốn chiếm hữu bẩm sinh. Maslow đã diễn tả ham muốn này trong mô hình tháp nhu cầu con người của mình. Chúng ta sẽ không bao giờ hài lòng cho đến khi chúng ta đạt được
: Quả thật việc biết hài lòng là trái ngược với điều kiện văn hóa của chúng ta. Nhưng có rất nhiều người trên thế giới, dù nghèo khó hay thậm chí sống trong các điều kiện gần như nguyên thủy vẫn tìm thấy sự hài lòng trong cuộc sống. do đó, việc tìm kiếm sự hài lòng không hề trái với bản chất của con
Những câu hỏi tuyệt vời khác
1. Làm sao ông có thể vượt qua nỗi sợ rằng mình sẽ bỏ lỡ nhiều thứ xung quanh (FOMO – fear of missing out)?
: Một câu hỏi tuyệt vời! FOMO là trọng tâm của sự hài lòng với bản thân. Khi ta sợ rằng mình đang bỏ lỡ nhiều thứ đang diễn ra,
2. Làm thế nào chúng ta có thể hài lòng được khi vợ, chồng, bạn bè, người thân đang cảm thấy không hài lòng? Làm sao để
: Việc này rất khó khăn, nhưng cũng đáng để học hỏi. Thật tình mà nói, tôi vẫn đang phải học cách để làm việc này, nhưng những gì tôi đã học được đã giúp ích rất nhiều. Hãy xem lại chương “Phản ứng đối với hành động của người xung quanh” và “Đừng ràng buộc giá trị bản thân và hành động của người khác” và học cách quản trị phản ứng của mình đối với những lời nói hay hành động của những người thân quen. Ta có thể từng bước điều chỉnh phản ứng của mình để không phụ thuộc vào hành động của người khác. Một cách khá hay đó chính là biết cảm thông – họ đang bất mãn, cũng có nghĩa là họ
3. Phải làm thế nào đối với những người luôn muốn thúc ép chúng ta làm việc nhiều hơn, đạt được nhiều hơn, trở thành thứ to lớn hơn, khi mà ta đã cảm thấy hài lòng với bản thân mình rồi?
: Hãy mỉm cười và ôm họ một cái. Cái chúng ta cần học là dù ta có hài lòng về mình đến mức nào thì lúc nào cũng sẽ có người nghĩ rằng ta cần phải hành động khác đi, thúc ép ta, hoặc giận dữ, hay làm ta có cảm giác tội
An Phạm: Cuộc sống là 10% thực tại và 90% phản ứng của chính ta với đời. (Life is 10% of what it really is, and 90% of your reaction to it. – Internet quote)
4. Đôi khi tôi nghĩ ta có quá nhiều sự lựa chọn. Tôi nghĩ rằng việc người ta muốn quá nhiều thứ (thậm chí muốn tất cả) dễ khiến chẳng ai có thể hiểu được ý nghĩa của sự hài lòng trong cuộc sống của mình nữa.
: Bạn đã đề cập đến hai khái niệm rất thú vị trong cùng một câu hỏi! Đầu tiên, việc có quá nhiều lựa chọn là một thử thách cực kì khó khăn. Những tình huống này giúp ta biết mình phải chọn một số nguyên tắc cho cuộc sống, như nguyên tắc vị tha và hay giúp đỡ người khác, nguyên tắc về sự tò mò, nguyên tắc về việc xây dựng các mối quan hệ chẳng hạn. Mặc dù vậy, ta vẫn sẽ không chắc chắn khi đứng trước những lựa chọn khác nhau, và cách giải quyết là phải biết chấp nhận sự không chắc chắn (đó là một phần tất yếu của cuộc sống). Hãy cứ chọn một phương án cho mình, mặc kệ những lo âu rằng liệu ta đã chọn đúng hay không (vì lo cũng chẳng giúp ích
Vấn đề thứ hai là sự theo đuổi các giá trị vật chất. Vâng, đúng là nó sẽ ngán đường ta trọng việc tìm hiểu hay thậm chí là thực hiện việc tìm kiếm sự hài lòng với chính mình. Các công ty thường cố ý, bằng cách này hay cách khác, làm cho người ta cảm thấy bất mãn theo một cách nào đó, để rồi bán cho họ một giải pháp (một chiếc xe hơi, giày mới, hay một món đồ hiện đại). Và do đó, chúng ta luôn luôn theo đuổi ảo tưởng rằng ta sẽ hạnh phúc nhờ vật chất, trong khi điều đó chẳng đềm lại kết quả thực sự nào, và đó cũng là giấc mơ không bao giờ chấm dứt. Tất cả chỉ là hư ảo. Chúng ta nghĩ mình cần phải có hết thảy những vật chất trên đời hạnh phúc, nhưng thực tế chúng lại không làm ta thấy hạnh phúc chút nào. Thay vào đó, ta cũng có thể sống vui vẻ ngay lúc này, với những thứ mà ta đã và đang có.
5. Vấn đề là tôi ít khi nhớ rằng mình cần phải hài lòng với những gì mình đang có. Khi tôi đã nhớ thì tôi hài lòng rất dễ dàng.
: Tôi hoàn toàn đồng ý. Vậy làm cách nào mà chúng ta nhớ rằng mình phải hài lòng? Đó là một thói quen về mặt tinh thần, một thứ rất khó khăn để hình thành và thay đổi. Cách để chúng ta có thể thay đổi một thói quen tinh thần như thế này là liên tục luyện tập. Ta thử ngày hôm nay, ta có thể quên,
6. Làm thế nào để đối phó với kì vọng của người khác? Tôi là một bà nội trợ đã có con, và tôi rất hạnh phúc khi ở bên đứa con hai tuổi của tôi. Mọi người luôn hỏi tôi khi nào thì tôi sẽ bắt đầu đi làm lại. Đó có vẻ là một việc “bình thường” mà ai cũng phải làm. Thật sự thì tôi hài lòng với mọi thứ, nhưng kì vọng từ những người khác làm tôi có cảm giác rất tội lỗi.
: Việc quản lý cảm xúc nội tâm đối với kì vọng của người khác là cực kì quan trọng, vì bất kể ta làm gì thì những sự mong đợi này cũng luôn xuất hiện. Chúng ta có thể cố gắng làm theo những kì vọng này, nhưng rồi thì cũng lại sẽ có những người khác, với những kì vọng khác. Ai lại muốn sống chỉ để thực hiện mong muốn của người khác chứ? do đó, chúng ta cần dẹp bỏ ý nghĩ rằng mình cần sự
Cuối cùng, đây cũng là một cơ hội để thay đổi mọi người – khi họ biểu thị sự quan tâm đến ta, hãy cảm ơn và sau đó hãy nói về việc ta đang làm, giải thích cho họ rõ. Việc bạn bè lo lắng cho ta là vô cùng tuyệt vời – điều đó có nghĩa là họ có quan tâm đến ta. Ta nên biết ơn họ vì điều đó, nhưng cũng hãy làm cho họ hiểu về những việc ta đang làm. Đây là một quá trình lâu dài, do đó hãy cứ lạc quan, mỉm cười, và hài lòng với bản thân mình.
7. Làm thế nào để thấy hạnh phúc và cân bằng giữa cuộc sống sinh hoạt và làm việc?
: Đây là một câu hỏi khó vì mỗi người lại có một khái niệm về “cân bằng sinh hoạt và làm việc” khác nhau. Như chúng ta đã biết, làm việc là một phần của cuộc sống, do đó, việc phân tách chúng ra khỏi đời sống là giả tạo và không cần thiết. Thường người ta muốn nói rằng là họ phải làm việc quá nhiều, và muốn có thêm thời gian dành cho những việc khác. Việc đó hoàn toàn chính đáng. Ta có thể thiết lập giới hạn cho công việc, thực hiện lời hứa với mọi người xung quanh (gặp mặt bạn bè để đi bộ, chạy hay đi dạo,…), dành thời gian để thiền hay tập yoga, đăng ký học nhạc hay ngoại ngữ,… Nhưng ta cũng phải biết hài lòng khi làm việc, và ta hoàn toàn có thể làm
8. Tôi thấy rất khó mà bằng lòng với những kiến thức mình đã thu được, và do vậy tôi luôn cố tìm hiểu thêm (qua sách báo, phim ảnh, hội thảo hay các nghiên cứu) về nhiều chủ đề khác nhau. Vậy làm như thế nào để ta có thể cảm thấy hài lòng với những kiến thức ta đang có?
Có hai kiểu tìm kiếm kiến thức: Kiểu thứ nhất là suy nghĩ rằng những điều ta biết là chưa đủ, hoặc nghĩ rằng ta vẫn còn chưa biết một điều gì đó nên biết. Vì vậy, ta cần học hỏi. Kiểu thứ hai là ta hài lòng với những gì mình đang có, nhưng vẫn muốn tiếp tục học hỏi nhiều điều khác. Lúc này, bạn vui vẻ học hỏi những điều mới mẻ thú vị trong cuộc sống
9. Về cơ bản, khó khăn mà ta gặp phải khi bắt bản thân hài lòng với những gì mình đang có liên quan đến những hoài bão hay quyết định mà ta chưa thể thực hiện được. Đơn giản là, đời không như mơ. Tôi hiểu rằng Chánh Niệm (là sự tỉnh giác, hiểu rõ những gì đang xảy ra trong giây phút hiện tại, một cách vô tư, không phê phán, không so sánh) là công cụ mạnh nhất giúp ta học cách cho đi, đánh giá đúng hoàn toàn với thời điểm hiện tại, biết hài lòng và biết cảm ơn. Thế nhưng, có vẻ như ta phải mất một thời gian dài mới xây dựng Chánh
: Chánh niệm thật sự quan trọng bởi nó là điều kiện tiên quyết để giải quyết được những lý tưởng, sự kỳ vọng, đánh giá và so sánh mà ngày ngày chúng ta luôn suy nghĩ trong đầu. Thật không may là hầu như chúng ta không nhận thấy được quá trình này. Vì vậy ta cần học cách nhận thức chúng. Đó là những gì Chánh Niệm làm. Chúng ta cần nhận thức rõ ràng về quá trình này từ bên trong. Bạn có thể ngồi thiền hay tập yoga, hoặc đơn giản hơn là tự nhắc bản thân phải chú ý đến những suy nghĩ của mình vào những thời điểm khác nhau trong ngày. Cứ tiếp tục như thế cho đến
10. Vấn đề của tôi là tôi thường cảm thấy tội lỗi khi tự cảm thấy hài lòng với bản thân mình. Những cảm giác hài lòng này chỉ có thể đạt được khi tôi tự khám phá bản thân một cách riêng tư, và rất khó để có thể giải thích hay chia sẻ với bất cứ ai. Tôi có thể sắp xếp để có những khoảnh khắc riêng tư và an bình với chồng con. Nhưng với bà con, họ hàng hay bạn bè, thì những lúc như vậy khiến tôi có vẻ vô ơn và xa cách. Để đạt được trạng thái hài lòng đó, trong trường hợp của tôi, cần phải có quá nhiều thời gian ở một mình. Đó là lý do tôi đã dành hết
: Một câu hỏi hay. Thời gian riêng tư là tuyệt vời nhất, nhưng có lẽ bạn có thể thay đổi cách bạn giao tiếp với người khác để không có vẻ xa lạ hay vô ơn nữa. Trạng thái thỏa mãn không có nghĩa là mất đi sự ấm áp, lòng vị tha hay sự biết ơn với những người xung quanh. Trên thực tế, tôi nghĩ sẽ tốt hơn khi kết hợp cả 2 cách lại. Vậy thì, hãy cứ giữ những khoảnh khắc riêng tư, nhưng khi ở cùng mọi người, hãy giao tiếp, chú ý và bày tỏ cảm xúc với họ nhiều hơn nhé.
11. Vậy làm thế nào để ta tìm thấy sự hài lòng khi đang đau buồn tột độ? Không đơn giản là kiểu nỗi đau do sự mất mát lớn gây nên, mà là một nỗi đau âm ỉ trong lòng khiến ta phải chịu đựng suốt đời còn lại. Cuộc sống tôi hiện giờ cũng thoải mái, tôi đã nghỉ hưu rồi. Nhưng có vẻ như niềm vui hay cảm giác hài lòng chỉ thoáng qua tôi trong giây lát mà thôi.
Vấn đề này khá quan trọng và đầy thử thách. Dĩ nhiên, xử lí vấn đề này không dễ. Tuy nhiên, sẽ dễ dàng hơn nếu ta nhìn vào gốc rễ quá trình đang xảy ra: Nỗi đau giằng xé không đến từ việc mất mát ai đó hay vật gì đó trong đời, mà là từ những mất mát nội tâm, khi ta cứ muốn cuộc đời ta phải đi theo một hướng nào đó (ví dụ như muốn có một người nào đó trong đời chẳng hạn). Tôi không có ý
12. Làm thế nào mà ta có thể hài lòng, khi mà trong quá khứ ta đã phạm sai lầm, mà sai lầm này lại đeo bám ta suốt quãng đời còn lại? Kiểu như hậu quả của sai lầm ấy luôn lởn vởn trước mặt ta mỗi ngày, và ngày một ảnh hưởng tới cuộc sống ta càng nhiều ấy.
: Trong cuộc sống sẽ luôn có những quyết định sai lầm, đi kèm theo là hậu quả.
Ta có thể xem sai lầm trong quá khứ là một tác nhân bên ngoài. Khi đó, sai lầm chỉ thật sự tệ hại nếu ta đềm nó đi so sánh với những thứ siêu lý tưởng (kiểu như ta hay cho rằng mình có thể làm tốt hơn, nhưng dĩ nhiên điều đó là không thể – ta đã cố hết sức mình rồi). Nếu ta nhận ra rằng sai lầm là yếu tố khách quan, thì ta sẽ có thể dễ dàng buông bỏ các ảo tưởng trong đầu mình (những thứ này
13. Tôi vẫn không hiểu làm sao để trở thành người vĩ đại được [Leo viết: Tôi nghĩ câu hỏi này có liên quan với bài viết của tôi về Warren Buffett, người được xem là nhà đầu tư vĩ đại nhất tự cổ chí kim.]. Có phải là ta nên kết bạn với những người thành công hay không? Hay là ta phải thân thiện? Làm thế nào tôi có thể tìm thấy sự thỏa mãn ở một nơi mà việc tìm kiếm hòa bình là điều bất khả thi, khi mà xung quanh toàn là những người có cái tôi cực lớn. Tôi đang ở thành phố New York, Queens, và những người ở đây hình như bị hoang tưởng cả rồi; họ sống khép kín vô cùng. Những ai chủ động nói chuyện với người khác đều được vinh dự bị kẻ khác xem là “điên”, hay đại loại thế; và hầu như ai cũng sống kiểu đèn nhà ai nấy rạng. Họ không muốn mở lòng với bất kì ai. Có vẻ như họ không muốn trải nghiệm cuộc sống cho lắm.
: Hãy ở cùng những người tư duy tích cực, những người sẽ ủng hộ ta, tạo cảm hứng cho ta, tin tưởng ta sẽ thay đổi được thế giới. Hãy xây dựng quan hệ và lòng tin, hãy là một người đáng tin cậy, thực lòng giúp đỡ người khác, tập trung trở thành người giỏi trong lĩnh vực của mình. Dĩ nhiên, sống trong một môi trường mà ai cũng biết mỗi mình mình thì cũng không hay. Để đơn giản, ta có thể thay đổi chỗ ở (ví dụ, tôi đã chuyển từ Guam sang San Francisco vì một số lý do), hoặc ta có thể xây dựng một cộng đồng mạng, nơi ta có thể giao lưu không giới hạn với bất cứ ai trên thế giới này. Tôi tin nếu ta đủ thân thiện, tốt
14. Tôi không biết làm thế nào ta có thể hài lòng khi đang đầu tắt mặt tối học thi. Làm thế nào ta có thể thỏa mãn với những quyết định khó khăn như phải xa người thân, bạn bè đi du học, hoặc quyết định ở lại làm việc ở một nơi hẻo lánh nào đó …
Leo: Ta có thể vừa bận rộn vừa hài lòng. Sự hài lòng ở đây vốn chỉ là hạnh phúc mà ta cảm nhận được về chính mình và cuộc sống. Do đó, ta sẽ luôn hạnh phúc dù đang học hay kiểm tra, và ngay cả khi đang bận tối mặt. Một quyết định khó sẽ luôn luôn khó, ngay cả khi ta hài lòng với nó. Cách duy nhất là hãy bằng lòng với mỗi quyết định của mình, và hãy để những nỗi lo rằng mình đã lựa chọn sai ra đi. Hãy tập trung thực thi quyết định đã rồi, nghiên cứu và học hỏi nhiều hơn cho bản thân trong quá trình này.
Tuki: Ngồi tiếc một câu TOEIC nghe chưa kịp sẽ làm ta tịt ngòi luôn một chuỗi các câu tiếp theo. Thay vì ngồi tiếc, hãy kệ nó đi và chuẩn bị cho những câu kế đó.
15. Phải làm sao để tìm được sự bình an khi đời vốn đã… quá bình an? (Vấn đề là tôi không muốn cuộc sống quá êm đềm… Tôi thích cuộc sống nhiều thử thách, và đó đã là tiêu chuẩn sống của tôi rồi.)
: Chúng ta rơi vào một thói quen tâm lý, như kiểu nghiện trạng thái phấn khích hay
Tuki: Không ai không thích đời mình như phim. Và chẳng ai thích một bộ phim chẳng có sự kiện gì nổi bật. Thế nhưng, vẻ đẹp của cuộc sống lại thường nằm ở những khoảnh khắc bình yên ấy. Hãy chú ý và trân trọng sự bình an. Đừng để bản thân mình quá phụ thuộc vào những sự kiện đầy kịch tính, bởi đó vẫn chỉ là những thứ bên ngoài mà thôi.
