THƯỚC ĐO CHÂN THỰC NHẤT CỦA ĐÀN ÔNG
Cả tinh tinh và tinh tinh lùn đều bừa bãi hơn nhiều so với chúng ta. Tinh hoàn của chúng ta phản ánh điều này: chúng chỉ là những hạt lạc so với trái dừa của những người bà con vượn người của chúng ta.
• FRANS DE WAAL
Những dấu vết thuyết phục về lịch sử chọn lọc tình dục mà trong đó con cái giao phối với nhiều đối tượng có thể tìm thấy ở nam giới loài người. Có lẽ dấu vết rõ ràng nhất là kích thước tinh hoàn. Xét theo tương quan kích thước cơ thể, tinh hoàn nam giới về căn bản lớn hơn so với khỉ đột, loài mà con đực đa thê nhưng con cái lại chỉ giao phối với một đối tượng nên “cạnh tranh tinh trùng” trong bộ máy sinh sản nữ không hề tồn tại.
• WILSON & DALY*
Loài người chắc chắn nằm ở phía củ-to trong bộ linh trưởng, giống với tinh tinh hơn là khỉ đột… cho thấy rằng từ lâu chúng ta đã quen với việc cạnh tranh bằng tinh trùng cũng như bằng cơ thể.
• BARASH & LIPTON*
Có những bất đồng cơ bản đối với vấn đề tế nhị là cái bọc đó của đàn ông. Chúng ta đang nói đến điều gì ở đây? Hạt lạc hay quả óc chó? Tinh hoàn của nam giới hiện đại nhỏ hơn nhiều so với tinh hoàn tinh tinh và tinh tinh lùn, nhưng chúng khiến cho bọn khỉ đột đa thê và vượn chung thủy phải xấu hổ, với chênh lệch cân nặng mỗi bên tinh hoàn vào khoảng 14 gr (khoảng 80 carat, nếu bạn là thợ kim hoàn). Như vậy cả hai phe của cuộc tranh cãi quan trọng này đều có thể tuyên bố có bằng chứng cho quan điểm của mình chỉ bằng cách tuyên bố rằng tinh hoàn của con người tương đối lớn hoặc tương đối bé.
Đo tinh hoàn không giống với việc đo số giày. Lập luận cho rằng tinh hoàn con người sẽ lớn bằng tinh hoàn tinh tinh nếu chúng ta tiến hóa trong các nhóm bừa bãi được xây dựng trên một giả định cốt yếu và sai lầm: kích thước tinh hoàn của con người ngày nay đã không hề thay đổi trong suốt hàng chục nghìn năm qua. Khi Stephen Jay Gould viết: “Từ 40.000 đến 50.000 năm qua, con người không có thay đổi nào trên phương diện sinh học”, ông đang dựa trên những dữ liệu mà sau này đã bị thay thế kể từ khi ông qua đời vào năm 2002. Giả định vẫn đang được chia sẻ rộng rãi này phát triển từ niềm tin có từ lâu đời rằng mọi bộ phận cơ thể người tiến hóa rất chậm, đòi hỏi phải qua hàng nghìn thế hệ mới xảy ra biến đổi quan trọng.
Thỉnh thoảng vẫn có. Nhưng thỉnh thoảng lại không. Trong The 10,000 Year Explosion (tạm dịch: Vụ nổ 10,000 năm), Gregory Cochran và Henry Harpending lập luận rằng cơ thể người có khả năng thay đổi mang tính tiến hóa rất nhanh. “Trong lịch sử ghi chép được, con người đã thay đổi nhiều cả về cơ thể lẫn trí óc”, họ viết, viện dẫn khả năng kháng bệnh sốt rét, có màu mắt xanh dương, và thu nạp đường sữa như những ví dụ về thay đổi tiến hóa nhanh.
Một ví dụ họ không thảo luận trong cuốn sách, nhưng có thể cân nhắc trong các ấn bản tương lai, là kích thước tinh hoàn. Tinh hoàn có thể thay đổi kích thước gần như trong nháy mắt – dù là mắt xanh hay mắt gì khác, ở một số loài vượn cáo (loài linh trưởng nhỏ, sống về đêm), khối lượng tinh hoàn thay đổi theo mùa, phình lên vào mùa sinh sản và sau đó rút lại trong mùa nghỉ ngơi, giống như trái bóng trên bãi biển có một lỗ thủng nhỏ.*
Mô tinh hoàn ở người, tinh tinh và tinh tinh lùn (nhưng điều thú vị là không phải ở khỉ đột) chịu sự kiểm soát của ADN phản ứng nhanh một cách bất thường tới biến đổi môi trường. Các nhà di truyền học Wyckoff, Wang và Wu viết trên tờ Nature: “Sự tiến hóa nhanh chóng của các gene sinh sản đực là điều… khá đáng lưu ý ở các nhánh của loài người và tinh tinh.” Họ tiếp tục nhận thấy rằng phản ứng nhanh chóng của các gene này rất có thể liên quan đến hệ thống giao phối khi viết: “Điều ngược lại rất thú vị khi xem xét các hành vi tình dục-xã hội ở các loài khỉ Châu Phi. Trong khi tinh tinh và tinh tinh lùn hiện đại cực kỳ bừa bãi với rất nhiều cơ hội thụ đa thai thì khỉ đột cái đang rụng trứng dường như ít có khả năng thụ đa thai hơn”.*
Hãy ngẫm nghĩ về điều đó một chút. Con người, tinh tinh và tinh tinh lùn – nhưng không phải khỉ đột – cho thấy “sự tiến hóa nhanh chóng ở các gene liên quan đến tinh trùng và sản xuất tinh dịch” liên quan đến “thụ đa thai”. Các gene liên quan đến sự phát triển của tinh hoàn người, tinh tinh và tinh tinh lùn có khả năng phản ứng đối với áp lực thích nghi cao hơn nhiều các gene tương tự ở khỉ đột, loài thường chỉ giao phối giữa một con cái với một con đực.
Vì cấu tạo của chúng hoàn toàn bằng các mô mềm nên tinh hoàn không để lại dấu vết trong hóa thạch. Do đó, trong khi những người ủng hộ mô tả chuẩn mực giả định rằng khối lượng tinh hoàn người không hề thay đổi trong hàng nghìn năm qua, bây giờ chúng ta đã rõ rằng giả định này là sai lầm.
Wyckoff, Wang và Wu xác nhận dự đoán của nhà sinh học Roger Short hồi năm 1979 khi ông viết: “Kích thước tinh hoàn có thể phản ứng nhanh chóng trước áp lực chọn lọc. Một trong những hình thức mạnh nhất của chọn lọc sẽ được tìm thấy trong hệ thống giao phối bừa bãi…” Geoffrey Miller phụ họa cho quan điểm cho rằng thiết kế của tinh trùng và tinh hoàn, về mặt logic, sẽ phản ứng cao trước áp lực thích nghi khi viết: “Những khác biệt có thể di truyền trong chất lượng tinh trùng và thiết bị dẫn tinh sẽ được chọn lọc mạnh mẽ.” Cuối cùng, nhà sinh học tiến hóa Lynn Margulis và đồng tác giả Dorion Sagan lập luận rằng “cơ quan sinh dục phát triển” có sự hậu thuẫn của “rất nhiều hỏa lực tinh trùng” (spermatic firepower) sẽ chỉ đáng giá khi có “một kiểu chạy đua hoặc thi đấu. Nếu không”, họ viết, “chúng sẽ trở nên thừa thãi”.
Cơ quan sinh dục phát triển. Hỏa lực tinh trùng. Giờ chúng tôi mới nói đây!
Vốn là thứ không cần thiết ở các loài đơn thê, có thể thấy hỏa lực tinh trùng trong sự khác nhau giữa tinh dịch ở lần phun đầu tiên và lần phun cuối cùng của nam giới. Thông thường, xuất tinh ở người nằm trong khoảng ba đến chín lần phun như vậy. Không biết bằng cách nào đó đã chụp được những lần “xuất phun” như vậy để nghiên cứu, các nhà nghiên cứu thấy rằng những lần phun đầu tiên chứa đựng các chất bảo vệ tinh trùng khỏi nhiều dạng hóa chất tấn công. Loại hóa chất tấn công nào? Bên cạnh bạch cầu và kháng nguyên có mặt trong bộ máy sinh sản của phụ nữ (sẽ nói thêm về điều này sau), chúng bảo vệ tinh trùng khỏi các hóa chất trong những lần phun sau khi nam giới xuất tinh. Những lần phun cuối cùng này chứa chất diệt tinh trùng với mục đích làm chậm lại bước tiến của bất cứ kẻ nào đến sau. Hay nói cách khác, có vẻ như tinh trùng cạnh tranh của đàn ông khác đã được dự báo trước trong đặc tính hóa học của tinh trùng nam giới, ở cả những lần phun đầu (bảo vệ) lẫn những lần phun sau (tấn công).
Tầm quan trọng của cạnh tranh tinh trùng đã được tranh luận trong các hội thảo khoa học và tạp chí học thuật suốt mấy thập kỷ vừa qua như thể đây là một khám phá mới; nhưng trước Công nguyên vài thế kỷ, Aristotle và các bậc tiền bối của ông đã nhận thấy rằng một con chó cái giao phối với hai con chó đực trong giai đoạn thụ thai có thể tạo ra một ổ chó con có bố là một trong hai hoặc cả hai. Và hãy suy nghĩ về câu chuyện Heracles và Iphicles: vào đêm trước khi Amphitryon lấy Alcmene, Zeus đã hóa thành Amphitryon và ngủ với cô dâu tương lai. Đêm sau đó, Amphitryon hoàn tất cuộc hôn nhân. Alcmene sinh đôi: Iphicles (bố là Amphitryon) và Heracles (bố là Zeus). Rõ ràng, người Hy Lạp cổ đại đã có ý niệm mơ hồ về cạnh tranh tinh trùng.
Gần đây hơn, một số nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng việc sản xuất tinh trùng ở đàn ông tăng mạnh khi anh ta không gặp bạn tình trong vài ngày, bất kể anh ta có xuất tinh khi vắng mặt cô ấy hay không. Phát hiện này phù hợp với quan điểm cho rằng cạnh tranh tinh trùng đóng vai trò trong quá trình tiến hóa của loài người và có thể tượng trưng cho bước thích nghi với những chuyển đổi gần đây sang chế độ đơn thê. Theo kịch bản này, việc không biết người vợ đàng điếm của mình định làm gì tại cái hội thảo khỉ gió ở Orlando đã khiến cho cơ thể của anh chồng sản xuất cực nhiều tinh trùng để gia tăng cơ hội thụ thai cho trứng của cô ta khi cô ta trở về nhà, ngay cả khi nỗi sợ tồi tệ nhất (và có thể là những ảo ảnh nóng bỏng nhất) của anh ta là có thật. Trong lúc đó, phụ nữ cũng ghi nhận rằng đàn ông có xu hướng mạnh mẽ hơn trên giường ngủ – những ham muốn sâu hơn, mạnh mẽ hơn – sau một thời gian xa cách hoặc nghi ngờ thiếu chung thủy.* (Dường như khả năng nam giới có thể thật sự cảm thấy ham muốn trước ý nghĩ bạn tình mắc lỗi lúc này vẫn chưa thành công trong cuộc thảo luận này lắm, nhưng hãy xem thảo luận về khiêu dâm dưới đây).
Những hàm ý gây xôn xao dư luận về cạnh tranh tinh trùng đập thẳng vào quan điểm bất khả xâm phạm từ lâu nay về tính dục nữ. Đây là hình ảnh mà Darwin vô tình gieo vào nhận thức của công chúng, mô tả người phụ nữ nhút nhát chỉ khuất phục trước một bạn tình được lựa chọn cẩn thận, thể hiện bản thân xứng đáng – và ngay cả khi đó thì cô ta cũng chỉ làm vậy vì nước Anh. “Người phụ nữ tham lam tình dục vô độ”, Donald Symons tuyên bố với vẻ sợ hãi, “sẽ được tìm thấy đầu tiên, nếu không phải duy nhất, trong ý thức hệ nữ quyền, trong hy vọng của các chàng trai và trong nỗi sợ hãi của đàn ông.” Có thể vậy, nhưng Marvin Harris đưa ra một ý kiến khác, ông viết: “Giống như tất cả mọi nhóm chiếm ưu thế, đàn ông tìm cách quảng bá hình ảnh bản chất của cấp dưới của mình, vốn góp phần bảo tồn hiện trạng. Trong suốt hàng nghìn năm, đàn ông không nhìn phụ nữ theo cách họ có thể trở thành, mà chỉ theo cách muốn họ trở thành mà thôi.”
Bất chấp mọi tranh cãi thì vẫn không ai nghi ngờ gì về việc cạnh tranh tinh trùng có xảy ra ở quá trình sinh sản của loài người hay không.* Có – lần nào cũng có. Một lần xuất tinh của con người mang theo từ 50 triệu đến nửa tỉ ứng viên, tất cả đều tìm cách bò đến công việc duy nhất còn bỏ ngỏ: thực hiện sự thụ tinh. Câu hỏi liên quan là liệu các ứng viên đó chỉ cạnh tranh với nhau thôi, hay với cả hàng tỉ ứng viên khác do những gã đàn ông khác phái tới nữa?
Thật khó mà đưa ra được một thực thể cạnh tranh hoàn chỉnh hơn tinh trùng người. Hãy tưởng tượng một đàn cá hồi tí hon đông lúc nhúc, toàn bộ sự tồn tại chỉ gói gọn trong chuyến ngược dòng căng thẳng hướng tới một phi vụ sinh sản một-trên-mấy-trăm-triệu. Con số chỉ tỉ lệ hơi dài, có thể bạn sẽ nói vậy. Nhưng không phải tinh trùng của sinh vật nào cũng đối mặt với những cơ hội ít ỏi đến mức đó. Chẳng hạn, ở một số loài côn trùng, chưa đầy một trăm tinh trùng xếp hàng trong cuộc đua dẫn tới trứng. Cũng không phải tinh trùng nào cũng đều tí hon như vậy khi so sánh với người bảo trợ. Một số loài ruồi giấm có tinh trùng đo được xấp xỉ 6 cm khi duỗi thẳng ra – lớn hơn bản thân con ruồi vài lần. Homo sapiens thì ngược lại hoàn toàn, ngay lập tức ký thác hàng trăm triệu con tinh trùng bé tí.
Bảng 4: Cạnh tranh tinh trùng ở các loài khỉ lớn (dữ liệu của Dixson, 1998)
Trong các loài, chỉ loài người mới có phần khấc và đầu dương vật.
Đây là một điều bí ẩn. Tại sao lại có nhiều đàn ông dị tính* không hứng thú với những cảnh khiêu dâm mô tả nhóm đàn ông quan hệ với một phụ nữ? Thật vô lý, nếu bạn nghĩ về điều đó. Ốc quế thì nhiều mà kem thì ít. Và điểm lạ mang tính gợi nhắc này không kết thúc bằng tỉ lệ nam/nữ phản trực giác; mà bằng sự xuất tinh ở nam giới theo cách đáng đồng tiền bát gạo.
Các nghiên cứu vừa khẳng định điều mà hầu hết nam giới đều biết: đàn ông có xu hướng hứng tình trước những hình ảnh mô tả môi trường trong đó có cạnh tranh tinh trùng (mặc chúng tôi hình dung là ít, hãy suy nghĩ về điều đó theo các thuật ngữ này). Hình ảnh và những đoạn phim mô tả một phụ nữ quan hệ tình dục với nhiều đàn ông phổ biến trên Internet và trong các cảnh khiêu dâm quảng cáo nhiều hơn hẳn so với một đàn ông với nhiều phụ nữ. Liếc nhanh những lời mời chào trực tuyến tại danh mục Vũ trụ phim Người lớn với trên 900 tiêu đề trong thể loại Tập thể, nhưng chỉ có 27 tiêu đề trong thể loại Tập thể nữ. Bạn tự tính lấy nhé. Tại sao những con đực trong một loài đã mang cái gông đơn thê được 1,9 triệu năm lại thấy hứng tình trước cảnh các nhóm đàn ông xuất tinh?
Những người hoài nghi có thể lập luận rằng sự kích thích này có thể phản ánh lợi ích thương mại hoặc một trò qua đường. Hợp lý, nhưng điều gì tạo ra bằng chứng thử nghiệm cho thấy đàn ông xem tài liệu khiêu dâm gợi nhắc đến cạnh tranh tinh trùng (hai đàn ông một phụ nữ) tạo ra những cú phun chứa đựng tỉ lệ tinh trùng di động cao hơn so với đàn ông xem hình ảnh ba người phụ nữ?* Và tại sao bị cắm sừng lại xuất hiện liên tục ở tốp trên cùng hoặc gần tốp trên cùng những hình ảnh tưởng tượng về tình dục ở nam giới đã lập gia đình, theo các chuyên gia như Alfred Kinsey hay Dan Savage?
Như chúng tôi được biết, phụ nữ không có sở thích tương ứng về món khiêu dâm mô tả nhiều ả thừa cân đeo vớ đen, hình xăm rẻ tiền, tóc tai bù xù làm tình với một anh chàng hấp dẫn. Tính mà xem.
Liệu sở thích xem những cảnh nhiều nam giới của đàn ông có phải là tiếng vọng của khiêu dâm kỷ Pleistocene? Hãy nhớ các loại xã hội mà chúng ta thảo luận trước đây, trong đó phụ nữ hỗ trợ và truyền cảm hứng cho các nhóm lao động hoặc thợ săn bằng cách sẵn sàng về mặt tình dục. Động lực tương tự cũng được thể hiện ở bất cứ Chủ nhật nào có hoa vải pom-pom phấp phới, quần soóc loại ngắn nhất, những cú đá cao nhất kết thúc bằng cảnh những cặp giò trẻ trung quyến rũ duỗi thẳng xuống mặt cỏ nhân tạo Astroturf. Mặc dù có những cách hiểu khác chấp nhận được dành cho những điều kỳ quặc như vậy trong cuộc sống đương đại, chúng vẫn song hành khá tốt với một thời kỳ tiền sử mang đặc trưng của cạnh tranh tinh trùng.*
