MỘT CUỘC ĐIỀU TRA THIỆN CHÍ KHÁC
Hãy quên những gì bạn được nghe về chuyện loài người có nguồn gốc từ vượn đi. Chúng ta đâu có bắt nguồn từ vượn. Chúng ta là vượn. Vừa ẩn dụ vừa thực tế, Homo sapiens là một trong năm loài vượn lớn còn sống sót, bên cạnh tinh tinh, tinh tinh lùn, khỉ gôrila và đười ươi (vượn tay dài được xem là loài nhỏ hơn). Chúng ta có chung tổ tiên với hai trong số những loài vượn này – tinh tinh lùn và tinh tinh – chỉ cách đây năm triệu năm mà thôi. Đấy là “ngày hôm qua” theo thuật ngữ tiến hóa. Những điểm nhỏ phân biệt loài người với các loài vượn lớn khác được giới nghiên cứu cho là “hoàn toàn nhân tạo”.
Nếu chúng ta “vượt lên” tự nhiên, cũng chỉ như một tay lướt sóng run rẩy “vượt lên” mặt đại dương. Dù cho chúng ta chẳng bao giờ trượt chân đi chăng nữa (nhưng toàn trượt chân thôi), bản chất nội tại của chúng ta vẫn có thể lôi chúng ta xuống bất kỳ lúc nào. Những ai lớn lên ở phương Tây đều khẳng định rằng loài người chúng ta là những sinh vật đặc biệt, độc đáo, cao cấp và vượt lên thế giới quanh mình, không mang cái vẻ thấp kém, nhục nhã phổ biến và là đặc trưng của động vật. Thế giới tự nhiên thấp và thấp kém so với chúng ta, một căn nguyên để hổ thẹn, kinh tởm, hoặc dè chừng; đó là thứ vừa hôi hám vừa bẩn thỉu cần phải được giấu sau những cánh cửa đóng kín, những bức mành khép lại, hay sau vẻ tươi mát có mùi bạc hà. Hoặc chúng ta lại nâng quá lên và hình dung tự nhiên đang trôi nổi đẹp đẽ, mờ ảo trên đầu, ngây thơ, quý phái và thông thái.
Cũng như tinh tinh lùn và tinh tinh, chúng ta là lũ hậu duệ dâm đãng của đám tổ tiên dâm dục. Mới nghe thì có vẻ hơi quá lời, nhưng mọi người lẽ ra phải biết điều này từ lâu rồi mới phải. Những khái niệm thông thường về hôn nhân một vợ một chồng, đến-khi-nhắm-mắt-xuôi-tay căng ra dưới sức nặng của một câu chuyện bịa đặt. Bản chất hoạt động tính dục của loài người là gì và làm sao nó lại trở nên như thế? Trong các trang sau, chúng tôi sẽ lý giải về những cuộc chuyển đổi văn hóa mang tính địa chấn bắt nguồn cách đây khoảng 10.000 năm, và từ đó sẽ kể chuyện thật về tính dục loài người vốn mang tính lật đổ và đe dọa đến nỗi suốt nhiều thế kỷ đã bị giới chức tôn giáo bắt phải câm nín, các bác sĩ xem là bệnh tật, giới khoa học lờ đi và các nhà trị liệu lên giọng đạo đức lấp liếm như thế nào.
Những xung đột sâu sắc dấy lên từ cốt lõi của tình dục hiện đại. Thiếu hiểu biết về bản chất của hoạt động tính dục giống loài đã đẩy một nửa số cuộc hôn nhân của chúng ta vào dòng xoáy thất vọng về tình dục, sự nhàm chán giết chết ham muốn, hấp tấp phản bội, bất lực, ngượng ngập và tủi hổ. Hàng loạt cuộc hôn nhân một vợ một chồng sớm muộn đối với nhiều người chúng ta giống như những hòn đảo cô độc chứa đựng niềm hạnh phúc ngắn ngủi trong một vùng biển thất vọng, lạnh lẽo, tăm tối. Có bao nhiêu cặp đôi có thể ở với nhau lâu đã đơn giản là phải chấp nhận hy sinh ham muốn của bản thân để đổi lấy ba niềm vui không thể thay thế của cuộc đời: sự ổn định gia đình, sự đồng hành và sự thân mật về cảm xúc, thay vì hòa hợp về tình dục?
Trong tiếng Tây Ban Nha, từ esposas vừa có nghĩa là “vợ” vừa có nghĩa là “cái còng”. Trong tiếng Anh, chúng ta nói đùa vợ là xiềng chân. Rất có lý khi hôn nhân thường được miêu tả và khóc than như là khởi đầu cho sự kết thúc đời sống tình dục của đàn ông. Còn với phụ nữ cũng chẳng hơn gì. Ai lại muốn sống chung cả đời với một anh chàng cảm thấy bị tình yêu giăng bẫy, trong khi danh dự đánh dấu giới hạn tự do của anh ta? Ai lại muốn cả đời phải xin lỗi vì cô ấy chỉ có thể là một người?
Hãy cùng tìm hiểu vấn đề này. Hiệp hội Y khoa Mỹ báo cáo rằng khoảng 42% phụ nữ Mỹ phải chịu đựng rối loạn tình dục, trong khi Viagra phá vỡ kỷ lục bán hàng hết năm này qua năm khác. Trên thế giới, khiêu dâm là ngành công nghiệp trị giá 100 tỉ đô-la, trong khi ở Mỹ, phim khiêu dâm có doanh thu cao hơn CBS, NBC và ABC* cộng lại. Nó có doanh thu lớn hơn tổng doanh thu của tất cả việc bán hàng hóa của ngành bóng bầu dục Mỹ, bóng chày, bóng rổ chuyên nghiệp, và “người Mỹ chi tiền cho các câu lạc bộ thoát y nhiều hơn cho các nhà hát ở Broadway*, lẫn ở ngoài Broadway, các nhà hát phi lợi nhuận và địa phương, các buổi biểu diễn nhạc kịch, ba lê, nhạc jazz và nhạc cổ điển cộng lại”. Như vậy, chẳng mấy ai nghi ngờ về việc chúng ta là loài khát tình.
Trong khi đó, cái gọi là “hôn nhân truyền thống” đang bị tấn công từ mọi phía – đồng thời sụp đổ từ bên trong. Ngay cả những kẻ bảo vệ tính dục “bình thường” mạnh mẽ nhất cũng phải oằn mình trước sức nặng của nó, như chính các chính trị gia thuộc cả hai đảng (Clinton, Vitter, Gringrich, Craig, Foley, Spitzer, Sanford) hay các nhân vật tôn giáo (Haggard, Swaggert, Bakker) liên tiếp dày mặt rêu rao việc họ ủng hộ “các giá trị gia đình” trước khi lén lút hẹn hò với tình nhân, gái điếm và thực tập sinh. Đàn bà cũng chẳng hơn gì, nhiều người (nếu không phải là đại đa số) bị trói buộc vào những cuộc hôn nhân thiếu vắng sự gần gũi, về tình dục hoặc không, một khi sự háo hức qua đi và trẻ con xuất hiện. Với nhiều phụ nữ, cơ hội được làm việc bên ngoài chỉ gia tăng gánh nặng công việc mà họ vẫn bị cho là phải hoàn thành ở nhà. Có lẽ chính vì thế, bất chấp những chấn thương tâm lý và vấn đề tài chính rõ ràng mà họ phải đối mặt, ngày càng có nhiều phụ nữ nộp đơn ly dị hơn nam giới.
Nỗi sợ bị trời phạt chẳng có công dụng gì. Chỉ riêng trong vài thập kỷ vừa qua, hàng trăm giáo sĩ Thiên Chúa thú nhận đã thực hiện hàng nghìn tội xâm phạm tình dục với trẻ em. Năm 2008, nhà thờ Thiên Chúa đã phải trả 436 triệu đô-la bồi thường cho các vụ lạm dụng tình dục. Hơn 1/5 số nạn nhân trong đó chưa đầy mười tuổi. Chúng ta biết điều đó. Liệu chúng ta có dám hình dung tới những khổ đau mà các tội ác trên gây ra trong thế kỷ XVII khi đời sống tình dục của giáo sĩ bị cấm đoán một cách phi lý trong sắc lệnh sớm nhất từng biết của Giáo hoàng: sắc lệnh “Decreta” và “Cum in unum” của Giáo hoàng Siricius (năm 383 sau Công nguyên)? Đâu là món nợ đạo đức đối với những nạn nhân bị quên lãng của việc chối bỏ đầy sai lệch tính dục cơ bản của con người?
Bằng cách đe dọa tra tấn, năm 1633, Tòa án dị giáo của Giáo hội Công giáo La Mã đã buộc Galileo phải công khai tuyên bố điều mà ông biết là không đúng: Trái đất bất động giữa tâm vũ trụ. Ba thế kỷ rưỡi sau, năm 1992, Giáo hoàng John Paul II phải thừa nhận rằng nhà khoa học này đã hoàn toàn đúng, nhưng Tòa án dị giáo đó “có thiện chí”.
Vâng, nhưng chẳng có cái Tòa án dị giáo nào là một tòa án dị giáo thiện chí cả.
Giống như những hình ảnh không khoan nhượng rất trẻ con về một vũ trụ xoay quanh một Trái đất cực-kỳ-quan-trọng, câu chuyện chuẩn mực về thời tiền sử cũng mang lại cảm giác thoải mái tức thời, hoang sơ. Cũng như hết Giáo hoàng này đến Giáo hoàng khác bác bỏ bất cứ môn vũ trụ học nào đưa con người ra khỏi cái tâm cao quý của dải không gian vô tận, cũng như Darwin đã (và vẫn đang) bị giễu cợt vì đã chỉ ra rằng loài người là tác phẩm của quy luật chọn lọc và thích nghi tự nhiên, nhiều nhà khoa học có vẻ bị cảm xúc làm mờ mắt để chống lại bất cứ trường hợp tiến hóa tính dục nào của con người không xem đơn vị gia đình hạt nhân một vợ một chồng là trung tâm.
Mặc dù chúng ta được dạy để tin rằng chúng ta sống trong thời đại giải phóng tình dục, tính dục của loài người đương đại vẫn rộn lên với những sự thật không được phép thoải mái nói ra. Mâu thuẫn giữa cảm giác mà người khác bảo với chúng ta và cảm giác thực sự của chúng ta có lẽ là nguồn cơn dồi dào nhất của những bối rối, bất mãn và đau khổ không cần thiết. Những câu trả lời thường được đưa ra lại không giải đáp được câu hỏi nằm ở tâm điểm đời sống tình dục của chúng ta: tại sao đàn ông và phụ nữ lại khác nhau đến vậy trong những ham muốn, tưởng tượng, phản ứng và hành vi tình dục? Tại sao tỉ lệ phản bội và ly hôn lại tăng cao chưa từng có trong khi chúng ta không lựa chọn đứng hẳn bên ngoài hôn nhân? Tại sao hiện tượng gia đình đơn thân lại lan rộng như dịch bệnh vậy? Tại sao đam mê lại bốc hơi khỏi vô số cuộc hôn nhân nhanh chóng đến thế? Đâu là nguyên nhân cho việc giết chết ham muốn? Đã cùng nhau tiến hóa trên Trái đất đến mức này, tại sao lại có nhiều đàn ông và phụ nữ đồng tình với ý nghĩ cho rằng có thể chúng ta đến từ nhiều hành tinh khác nhau?
Được định hướng bằng y học và kinh doanh, xã hội Mỹ đáp lại cuộc khủng hoảng đang xảy ra này bằng cách phát triển một tổ hợp hôn nhân-công nghiệp bao gồm phương pháp trị liệu tâm lý cho các cặp đôi, thuốc hỗ trợ rối loạn cương dương, các nhà báo phụ trách chuyên mục tư vấn tình dục, tục sùng bái sự thanh khiết giữa cha-con gái đến sởn gai ốc và dòng bất tận những tin nhắn thôi thúc (“Thả con quái vật tình yêu ra đi! Cô ấy sẽ cảm ơn bạn!”). Hàng đống tạp chí siêu thị hứa hẹn về những chiêu trò chắc chắn thành công nhằm đưa sự đam mê trở lại với đời sống tình dục đang hấp hối của chúng ta.
Vâng, chỗ này vài cây nến, chỗ kia mấy cái quần lọt khe, rắc một nắm cánh hoa hồng lên giường và chuyện sẽ hệt như lần đầu tiên! Bạn nói gì cơ? Anh ấy vẫn qua lại với những người phụ nữ khác? Cô ấy vẫn tỏ vẻ thất vọng bàng quan? Anh ấy xong việc trước cả khi bạn vừa bắt đầu?
Vậy thì hãy để chuyên gia tìm ra điều gì gây phiền phức cho bạn, đối tác của bạn và mối quan hệ của bạn. Có lẽ cậu bé của anh ấy cần được tăng kích cỡ hoặc cô bé của cô ấy cần được tân trang. Có thể anh ấy gặp “các vấn đề cam kết”, có một “siêu ngã chắp vá”, hoặc “phức cảm Peter Pan*” kinh khủng. Bạn trầm cảm ư? Bạn nói bạn yêu nửa kia của mình cả chục năm nhưng lại không thấy ham muốn tình dục như trước nữa? Một, hoặc cả hai người thấy thích người khác? Có lẽ hai bạn nên thử làm chuyện đó trên sàn bếp xem sao. Hoặc buộc bản thân đêm nào cũng phải làm chuyện đó suốt cả năm trời. Có thể anh ấy đang trải qua khủng hoảng tuổi trung niên. Hãy uống những viên thuốc này. Để kiểu tóc mới. Hẳn có điều gì đó không ổn với bạn.
Bạn đã bao giờ cảm thấy mình giống như nạn nhân của một Tòa án dị giáo thiện-chí chưa?
Sự tách rời trong mối quan hệ nhân cách và bản chất tính dục tự nhiên của chúng ta chẳng là gì ngoài tin tức đối với các tập đoàn giải trí, vốn đã từ lâu phản ánh sự đứt gãy tương tự giữa những gì được công khai và những khao khát thầm kín. Năm 2000, dưới tiêu đề Phố Wall và Khiêu dâm, tờ The New York Times cho biết General Motors bán nhiều phim khiêu dâm sống sượng hơn Larry Flynt, ông chủ của đế chế Hustler. Hơn 8 triệu thuê bao người Mỹ của DirecTV, một công ty con thuộc General Motors, mỗi năm chi khoảng 200 triệu đô-la để mua phim khiêu dâm trả-theo-lượt-xem từ các nhà cung cấp qua vệ tinh. Tương tự, Rupert Murdoch, ông chủ của Fox News Network và tờ báo bảo thủ hàng đầu Mỹ, The Wall Street Journal, đang hốt bạc từ phim khiêu dâm qua một công ty vệ tinh nhiều hơn toàn bộ số tiền Playboy kiếm được từ các hình thức kinh doanh tạp chí, cáp và Internet của họ. AT&T, vốn cũng ủng hộ các giá trị bảo thủ, bán các chương trình khiêu dâm hạng nặng cho hơn một triệu phòng khách sạn trên khắp đất nước thông qua hệ thống Hot Network.
Không thể giải thích nổi chứng đạo đức giả điên rồ đặc trưng của tình dục tại Mỹ nếu như chúng ta cứ trung thành với các mô hình tính dục truyền thống của con người vốn quả quyết rằng một vợ một chồng là điều tự nhiên, hôn nhân là phổ quát đối với loài người, và bất cứ cấu trúc gia đình nào ngoài cấu trúc hạt nhân đều là lệch chuẩn. Chúng ta cần một cách hiểu mới về chính mình, không phải dựa trên những lời tuyên bố mang tính rao giảng hoặc những câu chuyện có hậu của Hollywood, mà dựa trên những đánh giá bạo dạn và không ngượng ngùng qua những tư liệu khoa học dồi dào cho thấy nguồn gốc thực sự và bản chất tính dục của loài người.
Chúng ta sống trong một nền văn hóa đang tuyên chiến với niềm đam mê nhục dục của chính mình. Chúng ta chống lại những khao khát, những kỳ vọng và những nỗi thất vọng của mình. Tôn giáo, chính trị và thậm chí là cả khoa học cũng phản kháng lại với sinh học cùng hàng triệu năm tiến hóa của các đặc điểm của nó. Làm sao để xoa dịu cuộc chiến cam go này đây?
Trong những trang tiếp, chúng tôi xem xét lại một số ngành khoa học quan trọng nhất trong thời đại của chúng ta. Chúng tôi đặt câu hỏi về những giả định sâu xa nhất đối với quan điểm đương đại về hôn nhân, cấu trúc gia đình và tính dục – những vấn đề tác động đến mỗi chúng ta cả ngày lẫn đêm.
Chúng tôi sẽ chỉ ra rằng loài người tiến hóa theo các nhóm thân mật chia sẻ với nhau gần như tất cả mọi thứ – cái ăn, chỗ ở, sự bảo vệ, chăm sóc con cái, thậm chí niềm vui tình dục. Chúng tôi không cho rằng con người là những tay hippie bẩm sinh. Chúng tôi cũng không khăng khăng rằng tình yêu lãng mạn chưa được biết tới hay không quan trọng trong các cộng đồng tiền sử. Nhưng chúng tôi sẽ chứng minh rằng văn hóa đương đại siêu tăng áp mối liên hệ giữa tình yêu và tình dục. Dù có tình yêu hay không thì hoạt động tình dục ngẫu nhiên – nhưng không bừa bãi – vẫn là chuẩn mực của tổ tiên chúng ta từ thời tiền sử.
Hãy cùng trả lời câu hỏi mà có lẽ bạn cũng đang đặt ra. Làm thế nào mà biết được về tình dục thời tiền sử cơ chứ? Chẳng ai đang sống ngày nay có mặt ở đó để chứng kiến đời sống tiền sử và hành vi xã hội vốn không để lại dấu vết nào, nên phải chăng toàn bộ chuyện này chỉ là đoán bừa?
Có một câu chuyện xưa về phiên tòa xét xử một người đàn ông tội cắn đứt ngón tay người đàn ông khác khi cãi lộn ở quán bar. Một nhân chứng bước lên bục. Luật sư bào chữa hỏi: “Có đúng là anh thấy thân chủ của tôi cắn đứt ngón tay hay không?” Nhân chứng đáp: “À không, tôi không thấy.” “A ha!” Ông luật sư cười tự mãn: “Vậy thì sao anh dám nói chắc rằng anh ấy cắn đứt ngón tay người kia?” Nhân chứng đáp: “Tôi thấy anh ta nhổ nó ra.”
Bên cạnh rất nhiều bằng chứng tường tận từ nhiều xã hội trên khắp thế giới và từ những loài linh trưởng có quan hệ gần gũi nhưng không phải loài người, chúng tôi sẽ xem xét một số thứ mà quá trình tiến hóa đã loại bỏ. Chúng tôi sẽ phân tích bằng chứng giải phẫu học được lưu giữ trong cơ thể chúng ta và sự khao khát cái mới mẻ trong tình dục qua văn hóa phẩm khiêu dâm, quảng cáo và Những Giờ Vui Vẻ (Happy Hours*) khi tan sở. Thậm chí chúng tôi sẽ lắng nghe các thông điệp trong cái gọi là “những tiếng kêu sung sướng” của vợ tay hàng xóm nhà bạn lúc cô ta điên cuồng gọi tên Chúa trong đêm khuya tĩnh lặng.
Điểm tốt nhất để bắt đầu xem xét lại mối quan hệ mâu thuẫn giữa chúng ta với hoạt động tình dục có lẽ là với chính bản thân Charles Darwin. Công trình tuyệt vời của ông đã vô tình phủ một lớp sơn bóng khoa học vĩnh cửu lên những thành kiến chống lại tình dục. Dù tài năng, nhưng những gì Darwin không biết về tình dục có thể viết đầy một cuốn sách. Đây chính là cuốn sách đó.
Tác phẩm On the Origin of Species* được xuất bản năm 1859, khi người ta còn biết rất ít về đời sống loài người trước thời kỳ cổ điển, “vinh quang là Hy Lạp, hoành tráng là Rome”. Tiền sử, thời kỳ mà chúng ta xác định là khoảng 200.000 năm khi con người hiện đại về mặt giải phẫu sinh sống mà chưa có nông nghiệp và chữ viết, là một danh sách trống mà các nhà lý thuyết chỉ có thể điền vào đó những phỏng đoán. Cho đến trước khi Darwin và nhiều người khác bắt đầu nới lỏng mối liên hệ giữa tôn giáo và sự thật khoa học, những ước đoán về quá khứ xa xôi vẫn bị giáo lý nhà thờ cấm đoán. Công cuộc nghiên cứu các loài linh trưởng hãy còn trong giai đoạn trứng nước. Nhưng các tư liệu khoa học sẵn có trong mấy thập kỷ gần đây cho thấy những điểm mù của Darwin đã có thể được sáng tỏ như sự hiểu biết sâu sắc của ông vậy.*
Chẳng hạn, việc Darwin quá dễ dàng chấp nhận mô tả nổi tiếng của Thomas Hobbes rằng cuộc sống của người tiền sử là “cô độc, nghèo nàn, bẩn thỉu, tàn bạo và ngắn ngủi” đã khiến những giả định sai lầm này in sâu trong các lý thuyết ngày nay về hoạt động tình dục của loài người. Khi được yêu cầu hình dung về hoạt động tình dục của người tiền sử, đa số chúng ta đều liên tưởng đến hình ảnh về anh chàng sống trong hang động một tay túm tóc lôi một cô nàng đang choáng váng, tay kia cầm gậy. Như chúng ta sẽ thấy, hình ảnh đó là hoàn toàn sai lầm trong từng chi tiết của giả định Hobbes. Tương tự, chúng ta sẽ thấy sự háo hức của Darwin khi chấp nhận phỏng đoán của Thomas Malthus về thời xa xưa đã đẩy ông đến những đánh giá quá mức và đầy kịch tính về nỗi thống khổ của loài người sơ khai (và vì vậy, về sự ưu việt tương đối của đời sống thời đại Victoria). Những hiểu lầm mấu chốt này tồn tại dai dẳng trong nhiều kịch bản tiến hóa đương đại.
Độc giả nào quen thuộc với các tác phẩm gần đây viết về hoạt động tính dục của loài người sẽ quen thuộc với mô tả chuẩn mực về tiến hóa tính dục loài người (sau đây được gọi tắt là “mô tả chuẩn mực”). Nó thế này:
1. Chàng gặp nàng.
2. Chàng và nàng đánh giá giá trị bạn đời từ các góc nhìn khác nhau dựa trên lịch trình/khả năng sinh sản:
Chàng tìm kiếm các dấu hiệu của tuổi trẻ, khả năng sinh sản, sức khỏe, sự vắng mặt của trải nghiệm tình dục và khả năng chắc chắn của sự chung thủy trong tương lai. Hay nói cách khác, đánh giá của chàng thiên về tìm kiếm một người phối ngẫu trẻ, khỏe, mắn đẻ, còn nhiều năm sinh đẻ phía trước và hiện tại không có đứa con nào khiến tài nguyên của chàng cạn kiệt.
Nàng tìm kiếm các dấu hiệu của sự giàu có hoặc ít nhất là triển vọng giàu có, vị thế xã hội, sức khỏe thể chất và khả năng chắc chắn rằng chàng sẽ ở bên cạnh để bảo vệ và chu cấp cho con cái của hai người. Chàng của nàng phải sẵn lòng và có khả năng chu cấp vật chất cho nàng (đặc biệt là trong thời gian mang thai và cho con bú) và con cái của hai người (được gọi là sự đầu tư làm bố).
3. Chàng có được nàng: giả sử họ phù hợp với tiêu chí của nhau, họ “kết đôi”, tạo thành một mối quan hệ đôi lứa lâu dài – “điều kiện nền tảng của loài người”, như lời của tác giả nổi tiếng Desmond Morris trong Vượn trần trụi*. Một khi mối liên hệ đôi lứa đã được thiết lập:
Nàng sẽ nhạy cảm với những dấu hiệu cho thấy chàng đang tính đến chuyện rời bỏ nàng (thận trọng với những dấu hiệu phản bội, như thân mật với phụ nữ khác, điều này đe dọa đến việc nàng tiếp cận với tài nguyên và sự bảo vệ của chàng) – trong khi vẫn tìm kiếm (đặc biệt xung quanh thời điểm rụng trứng) một mối quan hệ ngắn ngủi với một anh chàng nào đó ưu việt hơn chồng nàng về mặt di truyền.
Chàng sẽ nhạy cảm với những dấu hiệu cho thấy nàng không chung thủy về mặt tình dục (điều này sẽ làm giảm độ chắc chắn của vai trò làm cha vốn cực kỳ quan trọng của chàng) – đồng thời tận dụng bất kỳ cơ hội tình dục ngắn hạn nào với các phụ nữ khác (vì tinh trùng của chàng được sản xuất rất dễ dàng và dồi dào).
Các nhà nghiên cứu tuyên bố đã xác nhận các mẫu hình cơ bản này trong các nghiên cứu được tiến hành khắp thế giới suốt nhiều thập kỷ. Các kết quả nghiên cứu của họ dường như chứng minh cho mô tả chuẩn mực về tiến hóa tình dục loài người, vốn có vẻ rất hợp lý. Nhưng các kết quả nghiên cứu thật ra không chứng minh được và mô tả chuẩn mực đó cũng không hợp lý.
Trong khi chúng ta không bàn cãi rằng những mẫu hình này không tồn tại ở nhiều vùng của thế giới hiện đại, chúng ta lại không xem đó là những nhân tố của bản chất con người đã bắt rễ từ thời tiền sử, mà là sự thích nghi với điều kiện xã hội đương đại – trong đó phần lớn xuất hiện cùng với sự ra đời của nền nông nghiệp cách đây chỉ 10.000 năm. Các hành vi và sở thích này không phải là các đặc điểm được lập trình về mặt sinh học của giống loài chúng ta; chúng là bằng chứng về sự linh động của bộ não người và tiềm năng sáng tạo của cộng đồng.
Đơn cử, chúng ta tranh luận rằng việc phụ nữ thường thích đàn ông có nhiều tiền không phải là kết quả của quá trình tiến hóa bẩm sinh, như mô hình chuẩn mực khẳng định, mà chỉ đơn giản là sự thích nghi về mặt hành vi đối với một thế giới trong đó đàn ông kiểm soát phần lớn tài nguyên thế giới. Chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết rằng trước khi nông nghiệp ra đời cách đây 10 triệu năm, phụ nữ thường được tiếp cận với thức ăn, sự bảo vệ và hỗ trợ xã hội tương đương với nam giới. Chúng ta sẽ thấy rằng những thay đổi đột ngột trong xã hội loài người xuất phát từ việc chuyển sang sống định cư trong các cộng đồng nông nghiệp đã mang lại những thay đổi căn bản trong khả năng sinh tồn của phụ nữ. Bỗng nhiên, phụ nữ sống trong một thế giới mà họ phải đánh đổi khả năng sinh sản của mình để được tiếp cận với tài nguyên và sự bảo vệ để bản thân và con cái mình có thể tồn tại. Nhưng những điều kiện này rất khác với những điều kiện mà trước đó giống loài chúng ta tiến hóa.
Quan trọng là phải ghi nhớ rằng khi so với quy mô đầy đủ của sự tồn tại của giống loài chúng ta, 10.000 năm chỉ là một thoáng chốc. Ngay cả khi chúng ta phớt lờ quãng thời gian khoảng 2 triệu năm kể từ khi dòng dõi Homo của chúng ta xuất hiện, trong đó tổ tiên trực hệ của chúng ta sống theo từng nhóm hái lượm nhỏ, người hiện đại về mặt giải phẫu đã tồn tại được khoảng 200.000 năm. Với bằng chứng sớm nhất cho thấy nền nông nghiệp ra đời khoảng 8.000 năm trước Công nguyên, lượng thời gian giống loài chúng ta sống trong xã hội nông nghiệp ổn định chỉ chiếm tối đa khoảng 5% tổng trải nghiệm. Mới chỉ cách đây vài thế kỷ, phần lớn hành tinh này vẫn còn đầy những kẻ hái lượm.
Vì vậy, để tìm ra gốc rễ sâu xa nhất của hoạt động tình dục loài người, quan trọng là phải nhìn xuống dưới bề mặt của lịch sử khá gần đây của loài người. Cho đến buổi bình minh của nông nghiệp, loài người đã tiến hóa thành những quần thể được tổ chức dựa trên nguyên tắc chia sẻ mọi thứ. Nhưng chúng tôi không có ý đề nghị tổ tiên chúng ta là hiện thân của ý tưởng người nguyên thủy cao quý. Những cá nhân tiền nông nghiệp này chẳng có gì cao quý hơn bạn khi bạn đóng thuế hoặc bảo hiểm cả. Việc chia sẻ chung bắt buộc về phương diện văn hóa chỉ là cách hiệu quả nhất để giống loài mang tính quần thể cao giảm thiểu các mối nguy mà thôi. Sự chia sẻ và quyền lợi cá nhân, như chúng ta sẽ thấy, không loại trừ lẫn nhau. Trên thực tế, điều mà nhiều nhà nhân loại học gọi là chủ nghĩa bình quân triệt để đã là mẫu hình tổ chức xã hội nổi trội trên thế giới suốt nhiều nghìn năm trước khi nông nghiệp ra đời.
Nhưng xã hội loài người đã thay đổi hoàn toàn khi con người bắt đầu gieo trồng và nuôi gia súc. Họ tổ chức bằng các cấu trúc chính trị phân cấp, sở hữu cá nhân, khu định cư đông dân và nhu cầu tổ chức lao động với quy mô lớn (để gieo trồng và thu hoạch theo mùa vụ), đó là một bước ngoặt trong vị thế của phụ nữ cũng như các hình thức xã hội mới khác. Các hình thức xã hội mới này thể hiện sự quay lưng với cách loài người đã sinh sống kể từ khi giống loài ra đời.
Tổ tiên tiền nông nghiệp (tiền sử) của chúng ta sống thành từng nhóm, trong đó những cá nhân trưởng thành nhất sẽ có một vài mối quan hệ tình dục tiếp diễn tại bất kỳ thời điểm nào. Dù thường là ngẫu nhiên, các mối quan hệ này lại không hề tình cờ và vô nghĩa. Ngược lại: chúng củng cố các mối quan hệ xã hội chủ chốt có tác dụng gắn kết các cộng đồng này lại với nhau*.
Chúng tôi đã tìm thấy rất nhiều bằng chứng về một loại hoạt động tình dục của con người thời tiền sử mà rõ ràng là mang tính ngẫu hứng và thân thiện trong các xã hội tồn tại rơi rớt biệt lập và trong những góc khuất đáng ngạc nhiên của văn hóa phương Tây đương đại. Bên cạnh những bằng chứng khắc sâu trong cơ thể chúng ta, chúng tôi sẽ giới thiệu những bằng chứng được tìm thấy trong phòng ngủ, sở thích khiêu dâm, hình ảnh tưởng tượng, giấc mơ và phản ứng tình dục của chúng ta. Những câu hỏi mà bạn sẽ thấy được giải đáp trong các trang sau bao gồm:
Tại sao đối với rất nhiều cặp đôi sự chung thủy lâu dài về mặt tình dục lại khó khăn đến vậy?
Tại sao đam mê tình dục lại thường nhạt phai, ngay cả khi tình yêu thêm sâu đậm?
Tại sao phụ nữ có thể đạt cực khoái nhiều lần, trong khi nam giới lại thường đạt cực khoái nhanh đến mức khó chịu và sau đó không còn hứng thú nữa?
Phải chăng tính ghen tuông tình dục nằm sâu trong bản chất con người?
Tại sao tinh hoàn của con người lại lớn hơn hẳn khỉ đột nhưng lại bé hơn tinh tinh?
Thất bại về mặt tình dục có thể khiến chúng ta ốm được không? Việc không đạt được cực khoái đã gây ra một trong những căn bệnh phổ biến nhất trong lịch sử như thế nào và nó được chữa trị ra sao?
Đây là tóm tắt câu chuyện mà chúng tôi sẽ kể trong các trang sau: cách đây khoảng 1,9 triệu năm, tổ tiên cổ đại của chúng ta (Người đứng thẳng – Homo erectus) chuyển từ hệ thống giao phối giống như khỉ đột, ở đó con đực đầu đàn chiến đấu nhằm giành chiến thắng và duy trì một bầy đoàn thê tử, sang hệ thống trong đó hầu hết con đực đều được tiếp cận tình dục với con cái. Rất ít, nếu có, chuyên gia nghi ngờ về bằng chứng hóa thạch cho thấy bước chuyển này.
Nhưng khi nhìn vào những biểu hiện của bước chuyển này, chúng tôi lại không tán thành những người ủng hộ mô tả chuẩn mực. Mô tả chuẩn mực cho rằng đây chính là thời điểm mối liên hệ kết đôi lâu dài bắt đầu trong giống loài chúng ta: nếu mỗi cá thể đực chỉ có thể có một bạn tình tại một thời điểm, hầu hết các cá thể đực đều có một bạn gái gọi là của mình. Thật ra, mặc dù vẫn còn tranh cãi về bản chất của hoạt động tính dục bẩm sinh của loài người, dường như chỉ có hai xu hướng chấp nhận được là loài người tiến hóa đến chế độ đơn thê (Đ-C) hoặc đa thê (Đ-CCC+)* – và thường sẽ đi đến kết luận là nhìn chung phụ nữ thích hình thức trước hơn trong khi đa số nam giới lại chọn hình thức sau.
Thế còn việc kết đôi phức tạp thì sao, khi đa phần đàn ông và phụ nữ đều có nhiều hơn một mối quan hệ tình dục đồng thời? Tại sao – ngoài ác cảm đạo đức – trạng thái hỗn tạp thời kỳ tiền sử lại không được xét đến, trong khi gần như nguồn bằng chứng liên quan nào cũng đều chỉ về hướng đó?
Chúng ta biết rằng xã hội hái lượm mà loài người đã tiến đến là những nhóm có quy mô nhỏ, cực kỳ tuân thủ chủ nghĩa bình quân, chia sẻ gần như tất cả mọi thứ. Chủ nghĩa bình quân triệt để vẫn còn được tìm thấy gần như ở khắp mọi nơi, trong các nhóm đang tồn tại được gọi là người hái lượm lập-tức-trao-đổi*. Trong cách sống của người hái lượm có sự nhất quán đáng kể – dù họ sống ở khu vực nào. Người Kung San ở Botswana, thổ dân ở Úc Châu, người Inuit trên vành đai Bắc Cực và các nhóm nhỏ sống trong những nơi xa xôi biệt lập trong rừng nhiệt đới Amazon, tất thảy đều sùng bái việc chia sẻ. Chia sẻ không những được khuyến khích mà còn mang tính bắt buộc. Ví dụ, tích trữ hoặc giấu thức ăn bị xem là hành vi vô cùng đáng xấu hổ, không thể tha thứ nổi trong những cộng đồng như vậy.
Gần như tất cả cư dân người hái lượm đều chia phát thịt rất công bằng, cho con của nhau bú, có rất ít hoặc không có gì là riêng tư, họ phụ thuộc vào nhau để sinh tồn. Nếu thế giới xã giao của chúng ta xoay quanh các khái niệm về tài sản cá nhân và trách nhiệm cá nhân, thế giới của họ xoay theo hướng ngược lại, hướng đến phúc lợi nhóm, bản sắc nhóm, quan hệ cộng đồng sâu đậm và phụ thuộc lẫn nhau.
Mặc dù điều này nghe như chủ nghĩa lý tưởng Kỷ-Nguyên-Mới ngây thơ, tiếc nuối Thời đại Bảo Bình* đã mất, hoặc tán dương chủ nghĩa cộng sản, không một đặc trưng nào kể trên của xã hội tiền nông nghiệp được các học giả nghiêm túc tranh luận. Khắp nơi đều đồng thuận rằng tổ chức xã hội theo chủ nghĩa bình quân là hệ thống thực tế dành cho các xã hội hái lượm trong tất cả các môi trường. Thật ra, không một hệ thống nào khác có thể hữu dụng đối với xã hội hái lượm. Bắt buộc chia sẻ đơn thuần là cách tốt nhất để phân tán rủi ro vì lợi ích của mọi người: đó là bắt buộc tham gia. Thực dụng ư? Đúng vậy. Cao quý ư? Chẳng đúng lắm.
Hành vi chia sẻ này cũng mở rộng sang cả tình dục. Rất nhiều nghiên cứu của ngành linh trưởng học, nhân học, giải phẫu học và tâm lý học đều đưa tới một kết luận cơ bản: loài người và tổ tiên họ người của chúng ta đã mất khoảng 1,9 triệu năm sống thành từng nhóm nhỏ, thân mật, trong đó hầu hết người lớn đều có một vài mối quan hệ tình dục tại bất kỳ thời điểm nào. Có đầy đủ lý do để cho rằng cách tiếp cận này đối với tình dục tồn tại dai dẳng đến khi nông nghiệp và sở hữu cá nhân ra đời cách đây không quá 10.000 năm. Bên cạnh vô số bằng chứng khoa học, nhiều nhà thám hiểm, truyền giáo và nhân học cũng ủng hộ quan điểm này, sau khi ghi chép lại các trường hợp với nhiều vụ truy hoan bắt buộc, bình thản chia sẻ bạn tình và sinh hoạt tình dục mở mà không thấy tội lỗi hay xấu hổ.
Nếu dành thời gian với những loài linh trưởng gần gũi nhất với loài người, bạn sẽ thấy tinh tinh cái giao phối hàng chục lần một ngày, với đa số hoặc toàn bộ những con đực sẵn sàng, còn hoạt động giao phối tập thể thoải mái ở tinh tinh lùn giúp cho mọi cá thể cảm thấy thoải mái và duy trì các mạng lưới xã hội phức tạp. Hãy tìm hiểu sự ham muốn của con người đương dại đối với các loại khiêu dâm cụ thể hoặc những vướng mắc khét tiếng của chúng ta trong chế độ hôn nhân một vợ một chồng lâu dài, bạn sẽ nhanh chóng vấp phải các dấu tích của tổ tiên “dê cụ” của chúng ta.
Cơ thể chúng ta cũng giống hệt như vậy. Người nam có tinh hoàn lớn hơn nhiều so với bất cứ loài linh trưởng một vợ một chồng nào cần đến, treo hờ hững ngoài cơ thể để nhiệt độ mát hơn giúp bảo quản các tế bào tinh trùng chờ sẵn cho nhiều lần xuất tinh. Chàng cũng trưng ra chiếc dương vật dài nhất, dày nhất từng tìm thấy trên bất cứ loài linh trưởng nào trên hành tinh này, đồng thời cũng thể hiện xu hướng lên đỉnh nhanh đến mức đáng xấu hổ. Bộ ngực toòng teng của phụ nữ (hoàn toàn không cần thiết dành cho trẻ em đang thời kỳ bú sữa), tiếng kêu rên sung sướng đến mức không thể phớt lờ của họ và năng lực lên đỉnh hết lần này đến lần khác, tất cả đều cho thấy hình ảnh lang chạ thời tiền sử này. Mỗi điểm nói trên đều là một mấu chốt quan trọng trong mô tả chuẩn mực.
Theo mô tả chung, bước chuyển đổi vĩ đại sang nông nghiệp bắt đầu cách đây khoảng 10.000 năm không hẳn là một ân huệ đối với loài người. Rõ ràng là với đa số mọi người, chất lượng cuộc sống đã giảm xuống xét về phương diện chế độ ăn uống, thời gian rảnh rỗi, quan hệ xã hội và khả năng bị chết vì bạo lực. Nhà nhân học Steven Mithen cho biết: “Nguồn gốc của trồng trọt là sự kiện đặc biệt quan trọng của lịch sử nhân loại – bước ngoặt đưa con người hiện đại đến với một lối sống và nhận thức khác hẳn so với tất cả các loài động vật khác cũng như các mẫu người trước đó.”
Khi con người canh tác trên cùng một mảnh đất hết mùa này sang mùa khác, tư hữu nhanh chóng thay thế cho công hữu và trở thành phương thức hoạt động trong hầu hết các cộng đồng. Đối với người hái lượm du cư, tài sản cá nhân – bất cứ thứ gì cần mang theo – được giữ ở mức tối thiểu, vì những lý do rất rõ ràng. Người ta rất ít nghĩ tới việc ai sở hữu đất đai, hoặc cá dưới sông, hoặc mây trên trời. Đàn ông cùng nhau đối mặt với hiểm nguy. Khoản đầu tư làm bố của một cá thể nam, hay nói cách khác – nền tảng của mô tả chuẩn mực – có xu hướng lan truyền trong những cộng đồng như một cộng đồng mà từ đó chúng ta tiến hóa, chứ không trực tiếp hướng tới một phụ nữ cụ thể và con cái của cô ta, như mô hình hiện đại đòi hỏi.
Nhưng khi mọi người bắt đầu sống trong các cộng đồng nông nghiệp ổn định, thực tại xã hội biến chuyển sâu sắc và không thay đổi được. Đột nhiên người ta thấy ruộng nhà mình kết thúc ở đâu và ruộng hàng xóm bắt đầu ở đâu là cực kỳ quan trọng. Hãy nhớ đến Điều răn Thứ 10: “Ngươi không được ham muốn nhà cửa của hàng xóm, ngươi không được ham muốn vợ, đầy tớ, tì thiếp, bò, lừa, hay bất cứ thứ gì của hàng xóm nhà ngươi.” Rõ ràng, kẻ thua thiệt nhiều nhất (ngoài nô lệ) trong cuộc cách mạng nông nghiệp là phụ nữ, từ chỗ giữ vị trí trung tâm, được kính trọng trong xã hội hái lượm, họ trở thành một loại tài sản khác của đàn ông để có thức ăn và được bảo vệ, cùng với nhà cửa, nô lệ và gia súc của anh ta.
Sự ra đời của nông nghiệp vẫn là điểm mấu chốt nhất trong câu chuyện về giống loài chúng ta. Nó làm thay đổi sự tồn tại của con người một cách cơ bản hơn so với việc kiểm soát lửa, Đại Hiến chương Magna Carta*, báo in, động cơ hơi nước, phản ứng phân hạch, hay bất cứ điều gì khác từng có, hoặc sẽ có. Với nông nghiệp, mọi thứ đều thay đổi: bản chất của vị trí xã hội và quyền lực, cấu trúc xã hội và gia đình, cách con người tương tác với thế giới tự nhiên hay với những vị thần mà họ thờ phụng, khả năng chiến tranh giữa các nhóm với nhau, chất lượng cuộc sống, tuổi thọ và chắc chắn là cả những quy luật chi phối hoạt động tình dục. Khảo sát về các bằng chứng khảo cổ liên quan đã giúp Timothy Taylor kết luận rằng: “Trong khi tình dục thời săn bắn-hái lượm được xây dựng trên ý tưởng chia sẻ và liên kết thì tình dục thời nông nghiệp sơ khai mang tính tọc mạch, thô bạo, ghê sợ và kỳ thị đồng tính, tập trung vào sinh sản.” “Sợ hãi trước thế giới tự nhiên”, ông kết luận, “nông dân quyết định hủy hoại nó.”*
Giờ thì đất đai đã có thể bị chiếm giữ, sở hữu, truyền từ đời này tới đời sau. Thực phẩm trước đây săn bắt và hái lượm được giờ phải gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch, tích trữ, bảo vệ và mua bán. Người ta phải xây dựng và gia cố hàng rào, bờ tường, cũng như hệ thống tưới tiêu. Quân đội được lập ra và duy trì. Vì tư hữu mà lần đầu tiên trong lịch sử giống loài, vai trò làm cha cực kỳ được quan tâm.
Nhưng mô tả chuẩn mực lại khẳng định rằng sự chắc chắn của vai trò làm cha vẫn luôn giữ vị trí hết sức quan trọng trong giống loài chúng ta, rằng gene di truyền ra lệnh cho chúng ta phải tổ chức đời sống tình dục xung quanh nó. Vậy thì tại sao hồ sơ nhân học lại đầy những ví dụ cho thấy trong xã hội hái lượm (thậm chí cả một số xã hội gieo trồng nữa) tầm quan trọng của người cha sinh học, nếu có, lại rất ít? Vì vai trò làm cha không quan trọng nên đàn ông có xu hướng không quan tâm đến sự chung thủy về tình dục của phụ nữ.
Nhưng trước khi đi sâu vào các ví dụ trong đời thực, hãy ghé thăm bán đảo Yucatán một lát.
