Elizabeth rất thất vọng khi đến Lambton mà không thấy thư của Jane, và thêm thất vọng ngày kế. Nhưng đến ngày thứ ba, cô không còn bực dọc nữa, cô chị được minh chứng khi có hai lá thư đến cùng một lúc, một lá đã bị gửi lạc đâu đấy. Elizabeth không ngạc nhiên về việc này, vì cô chị đã viết địa chỉ không rõ ràng.
Họ đã chuẩn bị đi tản bộ khi cô nhận hai lá thư. Ông cậu và bà mợ đi trước để cô được riêng tư. Cần đọc trước lá thư gửi lạc được viết năm ngày trước. Khởi đầu, thư kể về những giao tiếp nhỏ và vài tin tức khác, nhưng phần sau, ghi ngày kế, dường như được viết trong tâm trí dao động, báo tin quan trọng hơn:
“Lizzy thân thương, từ lúc viết phần trên, một chuyện bất ngờ và nghiêm trọng đã xảy ra, nhưng chị sợ em lo lắng – em yên tâm rằng cả gia đình ta đều khoẻ mạnh. Chuyện chị kể liên quan đến Lydia. Một tin khẩn đến vào lúc 12 giờ đêm qua, cho biết con nhỏ đã trốn đi Scotland với một sĩ quan: nói đúng hơn là Wickham! Hãy tưởng tượng nhà ngạc nhiên ra sao. Tuy nhiên, đối với Kitty, việc này không phải hoàn toàn bất ngờ. Chị buồn, buồn lắm. Cả hai đều nông nổi. Nhưng chị muốn hi vọng điều tốt nhất, đấy là tư cách anh ấy đã bị hiểu nhầm. Chị có thể dễ dàng tin anh ấy thiếu suy xét và không kín đáo, nhưng như thế (ta nên vui về điều này) không có gì là xấu trong tâm hồn. Ít nhất anh không có ý lợi dụng con nhỏ, vì anh ấy hẳn biết bố không có gì để lại cho con nhỏ cả. Bà mẹ đáng thương của chúng ta bị buồn khổ nhiều. Bố thì chịu đựng tốt hơn. Chị rất mừng thấy chúng ta chưa bao giờ cho họ biết thiên hạ đã nói về anh ta ra sao; chúng ta nên quên những việc này đi.
Hai người ra đi khoảng 12 giờ tối thứ bảy, người ta đoán thế, nhưng chỉ đến 8 giờ sáng ngày hôm qua người ta mới biết. Thư khẩn được gửi đi ngay. Lizzy thân thương, họ hẳn đã đi ngang qua nhà ta cách mười dặm. Đại tá Forster thông báo lí do để sẽ đến gặp nhà. Lydia để lại ít dòng cho bà vợ của ông, báo cho bà biết về ý định của nó. Chị phải chấm dứt thư ở đây, vì chị không muốn rời xa mẹ lâu. Chị lo em không hiểu đầu đuôi câu chuyện ra sao, nhưng chị cũng không biết mình đã viết gì.”
Không cho phép mình có thời gian để suy nghĩ và không biết mình nghĩ gì, sau khi đọc xong lá thư thứ nhất, Elizabeth hấp tấp mở lá thứ hai ra đọc, được viết sau lá thư trước một ngày.
“Em yêu của chị, vào lúc này em đã nhận thư trước của chị viết trong vội vàng. Chị mong thư này nói rõ hơn, nhưng đầu óc chị vẫn còn hoang mang nên có lẽ viết vẫn chưa được mạch lạc.
Lizzy thân thương, chị không biết viết gì, nhưng chị có tin xấu cho em, không thể chậm trễ. Tuy việc kết hôn giữa Wickham và con nhỏ tội nghiệp có khinh suất, nhà bồn chồn muốn được nghe rằng họ đã kết hôn, vì có nhiều lí do để e họ không đi Scotland. Đại tá Forster đến nhà ngày hôm qua, sau khi rời Brington hôm trước, vài giờ sau tin khẩn. Mặc dù thư của Lydia gửi bà F. cho biết hai người định đi đến Gretna Green (1). Denny có lí do tin rằng W. không bao giờ định đi đến đấy, không định cưới Lydia gì cả. Đại tá F. lập tức phát thông trí khi biết tin này, rồi rời B. để dò tìm theo đường đi của họ. Ông dò theo họ đến Clapham rồi mất dấu, vì hai người đi đến đây bằng xe ngựa nhỏ rồi chuyển qua xe ngựa cho thuê. Từ đây, họ chỉ biết rằng người ta thấy hai người tiếp tục trên đường đi London. Chị không biết phải nghĩ gì. Sau khi đã dọ hỏi mọi chỗ ở phía ấy của London, đại tá F. đi đến Hertfordshire, tiếp tục dọ hỏi tại các ngã rẽ, tại các quán trọ ở Barnet và Hatfield, nhưng không tìm ra họ, không ai thấy hai người như thế đi qua. Ông đã tử tế đến viếng nhà, cho biết tin theo cách tin cậy nhất từ tấm lòng của ông. Chị cũng thấy buồn cho ông và bà F. nhưng không ai có thể trách gì họ.
Lizzy thân thương, nhà rất đau khổ. Cả bố mẹ đều nghĩ đến điều xấu nhất, nhưng chị không thể nghĩ xấu của về bố. Nhiều tình huống cho thấy hai người có thể kết hôn một cách kín đáo trong thành phố hơn là theo đuổi ý định ban đầu, và ngay cả nếu anh ta có ý định như thế đối với một con nhỏ thuộc tầng lớp thấp như Lydia, dù khó thể xảy ra, liệu con nhỏ có mất mát gì nhiều không? Không thể được. Tuy nhiên, chị đau buồn thấy đại tá F. không tin việc hết hôn; ông lắc đầu khi chị tỏ ý mong như thế, và nói ông e W. không phải là người đáng tin.
Bà mẹ khốn khổ bị ốm thật sự và nằm luôn trong phòng. Nếu bà có thêm nghị lực thì càng hay, nhưng không nên trông mong vào việc này. Về phần bố, chị chưa bao giờ thấy ông bị xúc động đến thế. Bố mẹ tức giận con nhỏ Kitty đáng thương vì đã giấu chuyện hai người, nhưng đây là vấn đề riêng tư ta không thể hạch hỏi.
Lizzy thân thương, chị thật sự vui thấy em tránh khỏi những cảnh đau buồn này, nhưng bây giờ sau khi cơn sốc đầu tiên đã qua, chị có thể mong em trở về được không? Tuy nhiên, chị không đến nỗi ích kỉ bắt buộc em, nếu không tiện. Chào em.
Chị cầm bút để làm điều mà chị vừa viết ở trên là sẽ không làm, vì hoàn cảnh khiến chị phải tha thiết kêu em trở về càng sớm càng tốt. Chị hiểu rõ tính ông cậu và bà mợ nên chị không ngại yêu cầu như thế, tuy chị còn có việc khác nhờ đến ông. Bố sẽ đi London ngay với đại tá Forster để cố tìm con nhỏ. Chị không biết rõ bố định làm gì, nhưng bố đã quá đau buồn nên cũng khó hành động được cẩn trọng, trong khi đại tá Forster bị bắt buộc phải trở lại Brighton tối mai. Trong việc cấp bách này, ý kiến và sự hỗ trợ của cậu sẽ rất có ích; ông ấy sẽ hiểu ngay chị nghĩ gì, và chị trông mong vào thiện chí của ông.”
Khi vừa đọc xong lá thư, Elizabeth thốt lên: “Ôi! Cậu tôi, cậu tôi đâu?”, rồi chạy ra ngoài, nhưng khi cô đến cánh cửa, một gia nhân mở cửa, và anh Darcy xuất hiện. Gương mặt nhợt nhạt và thái dộ hoảng hốt của cô khiến anh sững sờ, và trước khi anh có thể trấn tĩnh lại, cô vội vàng nói:
– Xin lỗi anh, nhưng tôi phải đi. Tôi phải đi tìm ông Gardiner nay, vì có một chuyện không thể chậm trễ, tôi không thể mất thời giờ.
– Chúa tôi! Có chuyện gì vậy?
Rồi anh định tâm lại:
– Tôi không muốn giữ cô lại phút nào, nhưng hãy cho phép tôi, hoặc để gia nhân đi tìm ông bà Gardiner. Cô không được khoẻ – cô không thể tự đi.
Elizabeth do dự, nhưng hai đầu gối cô run rẩy, và cô nghĩ nếu cô tự đi sẽ bất lợi hơn. Cô gọi gia nhân lại, với giọng nói hổn hển hầu như không ai hiểu nổi, nhờ anh đi tìm hai ông bà lập tức.
Rồi cô ngồi xuống, không thể tự đứng vững, và bộ dạng thảm não đến độ Darcy không thể rời xa cô, cũng không thể ngăn anh hỏi thăm cô, một cách dịu dàng và đồng cảm:
– Để tôi gọi người hầu của cô. Cô có muốn dùng thứ gì không, để giúp cô trấn tĩnh? Hay là rượu vang, tôi lấy cho cô một cốc nhé? Trông cô yếu lắm.
Cô đáp, cố gắng định tâm:
– Không, xin cảm ơn anh. Tôi không có chuyện gì cả. Tôi vẫn thấy khoẻ. Tôi chỉ đau buồn do tin tức tôi nhận được từ Longbourn.
Cô khóc nấc lên khi ám chỉ đến đấy, và trong vài phút không nói thêm được lời nào. Trong căng thẳng khốn khổ, Darcy chỉ có thể nói gì đấy không thông suốt về lòng quan ngại của anh, rồi im lặng nhìn cô trong thương cảm. Cuối cùng, cô nói:
– Tôi vừa nhận được thư của Jane, với một tin khiếp đảm. Không thể giấu tin này với ai được. Em gái út của tôi đã rời bỏ gia đình… đã trốn đi… đã sa vào mãnh lực của… của anh Wickham. Họ cùng nhau trốn đi khỏi Brighton. Anh biết anh ta quá rõ nên có thể đoán những việc còn lại. Cô ấy không có tiền bạc, không có mối quen biết, không có gì thu hút anh ta… cô ấy sẽ đi luôn.
Darcy đờ người vì sửng sốt. Cô thêm, giọng run run:
– Khi tôi nghĩ đáng lẽ tôi đã có thể ngăn chặn việc này!… Tôi đã biết về con người anh ta. Nếu tôi chỉ cần giải thích một phần… một phần tôi đã biết, cho gia đình tôi nghe! Nếu ai nấy rõ về con người anh ta, việc này không thể xảy ra được. Nhưng giờ đã muộn rồi.
Darcy thốt lên:
– Tôi lấy làm buồn, thật sự buồn… tôi bị sốc. Nhưng tin này có đúng không, có tuyệt đối đúng không?
– Đúng. Họ rời Brighton đêm chủ nhật, được dò tìm theo đến London, rồi mất tăm hơi. Chắc chắn họ không đi Scotland.
– Và người ta đã làm gì để tìm cô ấy?
– Bố tôi đã đi London. Jane viết thư xin cậu tôi giúp đỡ, riêng tôi hi vọng chúng tôi có thể lên đường trong vòng nửa giờ. Nhưng không thể làm gì cả, tôi biết rõ không thể làm được gì. Làm thế nào để tìm ra họ? Tôi không có hi vọng gì. Mọi chuyện đều quá khủng khiếp.
Darcy lắc đầu mặc nhận. Cô tiếp:
– Khi tôi đã mở mắt nhận ra con người thật của anh ta… Ôi! Ước gì tôi đã biết tôi phải làm gì, dám làm gì! Nhưng tôi không biết… tôi ngại mình hành động quá căng. Khổ, khổ quá, lỗi của tôi!
Darcy không trả lời. Dường như anh không nghe hết cô nói gì, anh đang đi lại suy tư; đôi lông mày nhíu lại, dáng vẻ âu sầu. Chẳng bao lâu Elizabeth nhận thấy, và hiểu ngay. Vị thế của cô đang bị nhấn chìm, mọi thứ sẽ bị nhấn chìm dưới biểu hiện của một gia đình hèn kém, biểu hiện không nhầm lẫn của nhục nhã tột cùng. Cô không thể băn khoăn tự hỏi hoặc lên án, nhưng niềm tin vào tình yêu của anh không đem đến an ủi cho cõi lòng cô và không thể xoa dịu nỗi buồn khổ trong cô. Ngược lại, niềm tin này đã được tính toán để giúp cô hiểu rõ những mong ước của cô, và chưa bao giờ cô thật sự nghĩ cô có thể yêu anh như lúc này, khi cả tình yêu đã trở nên vô vọng.
Nhưng dù chuyện riêng có đan xen vào, nó không thể chiếm hết tâm trí cô. Lydia – nỗi ô nhục, nỗi thống khổ mà cô em đã mang đến cho cả gia đình, lại tràn lấp mọi lo nghĩ riêng tư. Che mặt mình trong chiếc khăn tay, Elizabeth lại quên mất mọi việc khác. Sau một lúc, cô chỉ có thể trở về thực tại nhờ tiếng nói của Darcy, trong đồng cảm nhưng cũng được chế ngự.
– Tôi e cô không muốn có tôi hiện diện ở đây, còn tôi cũng không có gì để xin ở lại ngoại trừ mối quan ngại chân tình, nhưng không giúp ích gì. Ước mong phần tôi có thể nói hoặc làm một việc gì đấy hầu giúp an ủi cô. Nhưng tôi không muốn phiền nhiễu cô với những hi vọng hão huyền mà dường như nói ra chỉ mong cô cảm ơn. Tôi e với chuyện không may này, em gái tôi không thể có hân hạnh tiếp đón cô ở Pemberley hôm nay.
– À vâng. Xin anh vui lòng tạ lỗi với cô Darcy giùm chúng tôi, nói rằng một chuyện gấp kêu gọi chúng tôi trở về ngay. Xin anh giữ kín chuyện không may này càng lâu càng tốt. Tôi nghĩ sẽ không lâu đâu.
Anh sốt sắng hứa với cô anh sẽ giữ kín. Rồi anh tỏ lòng thương cảm cho nỗi buồn khổ của cô, anh mong sẽ có một kết cục tốt đẹp hơn là lí do để hi vọng hiện giờ, và gửi lời thăm hỏi đến quyến thuộc của cô. Rồi chỉ với một tia nhìn từ giã trang nghiêm, anh ra về.
Khi anh bước ra khỏi phòng, Elizabeth nghĩ khó thể nào anh và cô sẽ gặp lại nhau với cùng mối thân thiện như trong các lần gặp gỡ tại Derbyshire. Khi hồi tưởng qua toàn thể quan hệ giữa hai người, đầy những mâu thuẫn và biến động, cô thở dài cho tình cảm éo le của những tâm tư hiện giờ đáng lẽ được củng cố để mối quan hệ tồn tại, mà khi trước đáng lẽ được vui mừng nếu mối quan hệ chấm dứt.
Nếu cảm kích và quý trọng là những nền tảng tốt đẹp cho tình yêu, sự thay đổi trong cảm xúc của Elizabeth không phải là chuyện khó xảy ra hoặc là việc lỗi lầm. Nhưng nếu không như thế, nếu tình cảm nảy sinh từ những nguồn gốc này không được đúng lí, hay không tự nhiên so với ý niệm thường được gọi là thuở ban đầu, không điều gì có thể biện hộ cho cô được, ngoại trừ khi cô có cảm tình với Wickham, và cũng ngoại trừ khi thất bại có lẽ cho phép cô kiếm tìm cách thức kia. Dù trong trường hợp nào chăng nữa, cô tiếc nuối thấy anh ra về; và trong ví dụ đầu tiên về hệ luỵ do điều ô nhục của Lydia gây ra, cô càng thêm khổ não khi hồi tưởng qua vụ việc bất hạnh này. Từ lúc đọc lá thư thứ hai của Jane, cô chưa bao giờ hi vọng Wickham sẽ cưới đứa em. Cô nghĩ không ai, ngoại trừ Jane, có thể tự mãn với hi vọng như thế. Trong cảm nghĩ của cô về chuyện này, sự bất ngờ chiếm vị thế nhỏ nhất. Khi cô nhớ đến nội dung lá thư đầu, cô hoàn toàn ngạc nhiên – hoàn toàn sửng sốt về việc Wickham lại muốn cưới một người con gái không có tiền; và làm thế nào Lydia có thể quyến rũ anh ta là điều cô không thể hiểu nổi. Nhưng bây giờ, mọi việc đều là tự nhiên. Với chuyện yêu đương như thế này, Lydia có đủ sức quyến rũ, và mặc dù cô không nghĩ đứa em đã cố tình muốn trốn đi mà không có ý định kết hôn, không khó gì cho cô tin rằng cả đức hạnh hoặc sự hiểu biết của đứa em đều không thể bảo vệ nó tránh khỏi làm một con mồi dễ dàng.
Khi trung đoàn còn đóng tại Hertfordshire, cô không bao giờ nhận ra Lydia có tình ý gì với anh ta, nhưng cô tin Lydia chỉ cần một ít khuyến dụ là có thể luyến ái với bất cứ ai. Đôi lúc một sĩ quan, đôi lúc một người khác được Lydia mến thích chỉ vì những chăm chút của họ. Tình cảm của cô em luôn luôn dao động, nhưng không bao giờ thiếu đối tượng. Tai hoạ của việc bỏ bê và nuông chiều sai lạc một đứa con gái. Ôi! Bây giờ cô mới hiểu thấm thía!
Cô sốt ruột muốn trở về nhà, để lắng nghe, để nhìn thấy, để có mặt ngay tại nơi chốn, để chia sẻ với Jane mọi việc chăm sóc mà cô chị giờ phải gánh tất cả, trong một gia đình bị rối loạn. Ông bố vắng nhà, bà mẹ không thể gượng dậy và cần được chăm lo thường xuyên, mặc dù cô tin hầu như không có thể làm gì cho Lydia, sự hỗ trợ của ông cậu sẽ vô cùng quan trọng, cô còn tiếp tục khổ sở vì nôn nóng chờ đến khi ông cậu trở về.
Hai ông bà Gardiner trở về trong lo lắng, nghĩ rằng cô cháu bị ngã bệnh bất ngờ, theo như anh người làm cho hay, nhưng an tâm ngay về việc này. Cô trình bày ngay lí do cô cho người đi gọi hai ông bà về, run rẩy đọc cho họ nghe hai lá thư. Mặc dù Lydia không bao giờ là đứa cháu họ đặc biệt yêu mến, ông bà Gardiner vẫn bị xúc động sâu sắc. Không chỉ có Lydia, nhưng tất cả những ai có liên quan. Sau vài câu tỏ lộ ngạc nhiên và kinh hoàng, ông Gardiner sốt sắng hứa sẽ giúp mọi việc trong khả năng của ông. Họ sẽ quay về càng sớm càng tốt. Bà Gardiner thốt lên:
– Nhưng ta sẽ làm gì với Pemberley đây? John bảo rằng anh Darcy đến đây khi cháu cho anh ấy đi gọi cậu mợ. Có đúng không?
– Đúng ạ; cháu đã bảo anh Darcy chúng ta sẽ không thể giữ lời hứa. Việc này đã được thu xếp xong.
Bà mợ lặp lại, khi bà chạy vào phòng để chuẩn bị: “Việc này đã được thu xếp xong. Và không hiểu hai người có thân thiết với nhau lắm không để cô cháu tiết lộ sự thật! Ôi, giá tôi đã biết tình cảnh ra sao!”
Nhưng các mong ước đều hão huyền, hoặc ít nhất chỉ giúp bà vui khi vội vã và hoang mang trong một giờ kế tiếp. Nếu Elizabeth được thảnh thơi, cô sẽ tin chắc rằng không thể làm xong mọi việc trong khi cô sầu khổ như thế này; nhưng cô có nhiều việc phải làm như bà mợ, kể cả việc viết báo tin cho mọi người tại Lambton, với lí do nguỵ tạo về việc họ phải ra về bất ngờ. Tuy nhiên, trong một giờ mọi việc đã xong xuôi. Sau một buổi sáng khổ sở, Elizabeth thấy mình có thể trở về Longbourn nhanh hơn là cô nghĩ.
Chú thích:
(1) Tên một ngôi làng ở Scotland, gần biên giới với Anh quốc, nơi cử hành hôn lễ cho người tuổi 16 trở lên, trong khi ở Anh quốc hôn lễ cho người tuổi 16 đến 18 cần có sự ưng thuận của cha mẹ.
Jane Austen
Kiêu hãnh và định kiến
Diệp Minh Tâm dịch
