CÁI PHƯƠNG TRÌNH CỦA CÁ TÍNH
Mang dùng những ký hiệu của số học trong địa hạt tâm lý học, sợ e có người sẽ cho rằng chúng tôi có nhiều cao vọng quá chăng? Nhưng, mặc dù không có ý nghĩ rằng lối dùng ký hiệu này có thể đưa đến sự chính xác của khoa học, chúng tôi thấy rằng lối đánh số mà chúng tôi áp dụng sau đây có thể giúp ích cho chúng ta phần nào trong việc khảo xét về tính con người.
Để nhớ lại thành phần của những tâm tính và tâm trí mà chúng tôi vừa phân tách, chúng ta có thể dùng lối đánh số sau đây:
0 tiêu biểu cho trị số trung bình của một bẩm chất.
>0 tiêu biểu cho trị số trên mức trung bình.
0< tiêu biểu cho trị số dưới mức trung bình.
Có thể tượng trưng cho tám bẩm chất cốt yếu như sau đây:
M = Tham muốn.
L = Lòng nhân.
H = Hoạt động tính.
Đ = Óc hợp đoàn.
C = Cảm xúc tính.
N = Trí nhớ.
T = Trí tưởng tượng.
P = Óc phán đoán.
Bây giờ chúng ta có thể lập một bằng kê tóm lược những thứ tâm tính con người như sau đây:
Tính bồng bột: H >0 C >0 (Tức là hoạt động tính và cảm xúc tính trên mức trung bình).
Tính chậm lụt: H <0 (Tức là hoạt động tính dưới trung bình).
Tính nhanh nhẹn: H >0
Tính nông nổi, ẩu tả: P 0
Tính nông cạn, sơ thiển: P 0
Óc không tưởng: P >0 H >0 C >0 T >0
Óc ngoan cố: M >0 P <0
Óc nghịch thượng: Đ >0
Óc hoài nghi: L 0
Tính dễ cảm: L >0 H <0 P <0
Óc tài tử: P >0 T >0
Óc sâu sắc: P >0 T >0 C >0
Óc kỷ hà: P >0 T =0
Óc siêu đẳng: P >0 T >0 N >0
Tính ân cần: L >0 H >0
Tính thương hại: L >0 C >0
Tính nhã nhặn: L >0 C >0
Tính gắt gỏng: L >0 Đ <0
Tính hà tiện: M >0 C <0 H <0
Tính thận trọng: L >0 C >0
Lòng nhiệt tâm: H >0 C >0 L >0
Tính lưỡng lự: C >0 H <0
Tính mạo hiểm: H >0 C <0
Tính ích kỷ: M >0 L <0
Tính giả dối: L 0
Tính nham hiểm: L 0 H <0
Óc tham vọng: M >0 H >0
Tính mưu sĩ: M >0 H >0 Đ >0 L >0
Tính ghen tuông: C >0 M >0 T >0 N >0
Tính nhẫn nhục: H 0
Tính lười biếng, tính siêng năng, tính can đảm: Do nhiều nguyên nhân khác nhau (xem trong bài).
Bây giờ chúng ta có thể thử diễn tả một cá tính bằng lối đánh số gán cho mỗi bẩm chất căn bản một trị số.
Đẳng cấp của lối đánh số này có thể đi từ 0 đến 10 hoặc từ 0 đến 20, tùy ý chúng ta đặt để. Nhưng, để làm rõ rệt thêm những trị số ở trên hoặc dưới mực trung bình trong những thứ tâm tính không không thuộc bệnh lý, chúng tôi áp dụng lối đánh số mà Marcel Boll đã dùng, nó gồm có bảy trị số đi từ -3 đến +3, số 0 tiêu biểu cho mực trung bình. Khỏi phải nói, trong mỗi cá tính và đối với mỗi bẩm chất cấp bực của mỗi trị số này rất là rộng rãi, chứ không phải chỉ có ở trong giới hạn của bảy trị số ấy.
Vì thế, chúng ta chỉ nên xem những phương trình sau đây với tính cách biểu thị. Đó chỉ là những cái khuôn thô sơ, tạm phân định một cách khái quát cái ranh mức của tâm tính và trí tuệ. Thực ra cá tính con người phức tạp hơn nhiều, nhất là trước sự hỗ trợ rất biến thiên của cá tính tập thành. Nhưng đặng có một người dẫn đường, tìm thấy một cái mối nhỏ trong cái gút cũng là điều đáng kể trong việc dò xét tâm trí và tâm tính con người.
Sau đây là một vài phương trình để làm thí dụ và những giải thích của nó:
Phương trình của một nhà doanh nghiệp, một người chỉ huy:
Tham muốn………….. +1
Lòng nhân……………. 0
Óc hợp đoàn…………. +1
Hoạt động tính……… +3
Cảm xúc tính………… -1
Trí nhớ…………………. 0
Trí tưởng tượng…….. +2
Óc phán đoán……….. +2
Nhiều hoạt động tính hợp với lòng tham muốn vừa phải tạo ra một cao vọng hợp lệ.
Lòng nhân điều hòa, cảm xúc tính kém, hợp với óc phán đoán tốt và óc tưởng tượng dồi dào giúp cho họ biết phán đoán một cách chắc chắn, có óc công bằng và nhiều tính khí.
Óc hợp đoàn vừa phải giúp họ gieo cảm tình với những người chung quanh, họ đặng nhiều người thương, bề giao du rộng rãi giúp cho họ nhiều trong công việc làm ăn, vả lại họ sẵn có tính ân cần, bãi bôi.
Phương trình của một gã gian hồ (như Casanova chẳng hạn):
Tham muốn………….. +1
Lòng nhân……………. +1
Óc hợp đoàn…………. +3
Hoạt động tính……… +3
Cảm xúc tính………… +2
Trí nhớ…………………. +3
Trí tưởng tượng…….. +3
Óc phán đoán……….. 0
Đặc điểm của cá tính này là óc hợp đoàn phát triển quá mạnh, gần biến thành bệnh khoác lác, sức hoạt động cuồng nhiệt, một trí nhớ và trí tưởng tượng rất dồi dào. Nhưng óc phán đoán rất tầm thường không đủ sức chế ngự sự thái quá của những bẩm chất kia. Cảm xúc tính khá mạnh làm họ dễ đam mê (mê đánh bạc, mê gái, ham du lịch, thích phiêu lưu). Nhờ có lòng nhân khá nhiều nên kể ra họ cũng khả ái. Lòng nhân của họ không nhiều đến nỗi giúp họ biết thận trọng – gặp dịp họ đăm liều lĩnh – song nó cũng khá đủ để làm cho họ thỉnh thoảng có những hành động từ tâm.
Phương trình của một người suy nhược (như vua Ngọa Triều):
Tham muốn………….. -2
Lòng nhân……………. +1
Óc hợp đoàn…………. -1
Hoạt động tính……… -2
Cảm xúc tính………… -2
Trí nhớ…………………. 0
Trí tưởng tượng…….. -2
Óc phán đoán……….. -1
Trong cá tính này tất cả các bẩm chất đều suy nhược trừ lòng nhân. Kém hoạt động, thiếu cảm xúc, tính tình ít bộc lộ, nghèo tưởng tựơng, óc phán đoán cũng kém. Trước những biến cố người suy nhược thường bó tay, họ không có một phản ứng nào dù là trong những hoàn cảnh nguy hiểm, bởi thường khi họ không thể hiểu nổi.
Phương trình của một nghệ sĩ:
Tham muốn………….. -2
Lòng nhân……………. +2
Óc hợp đoàn…………. -1
Hoạt động tính……… +2
Cảm xúc tính………… +3
Trí nhớ…………………. 0
Trí tưởng tượng…….. +3
Óc phán đoán……….. 0
Nhà nghệ sĩ vừa đa cảm xúc vừa có óc tưởng tượng dồi dào. Lòng tham muốn kém làm cho họ ít biết quan tâm đến lợi lộc. Họ không biết bảo vệ quyền lợi vật chất của họ bởi đồng thời họ cũng nhiều lòng nhân.
Rất siêng năng, hoạt động nhưng tính hơi bất định, ít bộc lộ, họ rất khiêm tốn và không thích danh vọng cũng không thích cái xã hội phù phiếm. (Đây là nói về một nghệ sĩ chân chính).
Phương trình của một tay mưu sĩ nguy hiểm (theo kiểu Tào Tháo):
Tham muốn………….. +2
Lòng nhân……………. -2
Óc hợp đoàn…………. +3
Hoạt động tính……… +3
Cảm xúc tính………… -2
Trí nhớ…………………. +2
Trí tưởng tượng…….. +1
Óc phán đoán……….. +1
Óc hợp đoàn phát triển thái quá hợp với nhiều tham muốn và nhiều hoạt động tính làm cho người mưu sĩ thêm nguy hiểm vì họ vốn hung ác (kém lòng nhân) rất điềm nhiên (kém cảm xúc) lại rất thông minh.
Tính khô khan, mạo hiểm, táo bạo nhưng ích kỷ và hay giả vờ, nếu cần họ không nề nà gì mà không nghiền nát những trở ngại bước đường tiến của họ. Thiếu lòng nhân và óc hợp đoàn quá nhiều là nhược điểm của cá tính này.
Làm một bài toán nhỏ, chúng ta sẽ thấy ngay tâm tính con người rất phức tạp.
Để tiện việc lập phương trình, chúng ta chỉ tạm ấn định cho mỗi bẩm chất căn bản bảy cấp bậc. Lẽ dĩ nhiên trong thực tế thì những cấp bậc này nhiều hơn số đó bội phần, nhưng hãy cứ tạm nhận bảy cấp bậc ấy. Biết rằng có tất cả tám bẩm chất căn bản, chúng ta có thể tính ra con số những phối hợp có thể có, khác nhau ít nhất một cấp bậc là 78 tức: 7x7x7x7x7x7x7x7=5.764.801.
Với cái thuyết ấy, dù kém hơn thực tế nhiều, chúng ta cũng thấy rằng với bốn chục triệu dân số, mỗi người Pháp đều có một phương trình cá tính khác nhau.
Cái hy vọng tìm thấy hai phương trình giống nhau hẳn là hẳn là không thể có.
