Các Từ Đầu Tiên Của Bạn
Các thẻ cho Chương 4
Bạn có còn nhớ 625 từ mà chúng ta nói đến trong Chương 4 không? Đây là cách bạn sẽ học chúng. Sẽ rất vui khi làm thẻ (bạn sẽ được chơi với đủ loại công cụ hay ho: Google Hình ảnh, các thuật nhớ mẹo, các bản ghi âm và các trải nghiệm cá nhân), và chúng cực kỳ hiệu quả. Bởi bạn không sử dụng tiếng Anh trong thẻ học, thay vào đó bạn sẽ học cách để suy nghĩ bằng ngoại ngữ đích, việc này khiến mỗi từ bạn học trở nên dễ nhớ và hữu ích nhiều hơn trong thời gian dài, so với chỉ một bản dịch đơn giản (và nhàm chán).
Trong phần Phòng trưng bày đầu tiên, chúng ta đã có hai thẻ cho mỗi bộ combo phát âm và chính tả. Trong phần Phòng trưng bày tiếp theo này, chúng ta sẽ có ba thẻ, tùy thuộc vào con đường (làm mới, bình thường, chuyên sâu) mà bạn chọn. Chúng ta sẽ bàn về ba loại thẻ học cơ bản, sau đó nói về một vài tình huống đặc biệt: Bạn sẽ làm gì khi từ của bạn có nhiều hơn một nghĩa (a bar for drinks và a bar of chocolate chẳng hạn) hoặc có nhiều từ đồng nghĩa (a dish, a plate), làm thế nào để học các từ chỉ thể loại (trái cây, động vật, danh từ, động từ), hay học được các từ với hình ảnh dễ gây nhầm lẫn (ví dụ: hôn [to kiss] và nụ hôn [kiss], cô gái [girl] và cháu gái [daughter], biển [sea] và đại dương [ocean]).
Sau đó, chúng ta sẽ giới thiệu một vài loại thẻ để nhớ mẹo, nếu bạn muốn sử dụng chúng để học.
Khi làm xong, bạn sẽ có từ 625 đến 1.875 tấm thẻ, và tốn khoảng một đến ba tháng để học với hệ thống nhắc lại cách quãng của bạn (hoặc ít hơn, nếu bạn ôn tập nhiều hơn 30 phút mỗi ngày). Bạn sẽ rời đi với một nền tảng vững chắc về các từ và âm trong ngoại ngữ đích. Khi đến được giai đoạn học ngữ pháp, bạn sẽ nắm được hầu hết các từ vựng bạn cần, có thể tập trung vào việc ráp nối các từ của bạn lại với nhau thành những suy nghĩ và những câu chuyện.
Quá trình khám phá: Tìm kiếm các thông tin
Chúng ta đang cố gắng để kết nối bốn hoặc năm mảnh thông tin cho mỗi từ trong ngoại ngữ mới của bạn:
• Cách viết chính tả: Từ này viết thế nào?
Nguồn tài liệu: Phần chú giải thuật ngữ ở cuối cuốn sách ngữ pháp của bạn, phần từ điển ở cuối các cuốn phrasebook bỏ túi, một từ điển tiêu chuẩn.
• Âm: Phải dùng lưỡi, môi và dây thanh âm thế nào để phát âm âm này?
Nguồn tài liệu: Truy cập Forvo.com để lấy các bản ghi âm, Wiktionary.org để lấy các phát âm theo IPA, hay từ điển để lấy các ký hiệu phiên âm.
• Hình ảnh – Trò chơi Phát hiện điểm khác biệt: Từ này thực sự có nghĩa gì? Nó có khác với nghĩa bạn hình dung ban đầu không? Làm thế nào bạn có thể truyền tải được ý nghĩa đó bằng một hình ảnh? Nguồn tài liệu: Google Hình ảnh (lý tưởng nhất là dùng Google Hình ảnh bên trong Google Dịch, xem thêm tại Fluent-Forever.com/chapter4).
• Kết nối cá nhân – Trò chơi Trí nhớ: Từ này có ý nghĩa gì với mình? Lần gần đây nhất mình gặp phải thứ này/hành động này/tính từ này là khi nào?
• Giống từ – Trò chơi nhớ mẹo bằng hình ảnh (nếu ngoại ngữ của bạn có sử dụng giống từ): Nếu từ này là một danh từ, nó mang giống gì? Nếu đang sử dụng hình ảnh nhớ mẹo, bạn có thể tưởng tượng ra hình ảnh nhớ mẹo đó tương tác thế nào với từ mới của bạn không? Trong quá trình tìm kiếm bốn hoặc năm thông tin, bạn sẽ hình thành những trải nghiệm sâu, đa cảm giác với mỗi từ bạn học. Toàn bộ quá trình này diễn ra tương đối nhanh (từ một đến ba phút mỗi từ) và mang lại rất nhiều niềm vui. Bạn đang khám phá ra các từ thay vì chỉ đơn giản là ghi nhớ chúng, và kết quả là, bạn sẽ nhớ chúng lâu hơn nữa. Sau đó, bạn sẽ tạo ra những lời nhắc nho nhỏ về những khám phá của mình và biến chúng thành thẻ học.
TIẾT KIỆM THỜI GIAN VỚI MULTISEARCH (TÌM KIẾM THÔNG TIN TRÙNG LẶP)
Có một cách gọn gàng để tự động hóa việc tìm kiếm trên web của bạn, để bạn có thể gõ từ cần tìm một lần duy nhất, và nó tự động tìm kiếm tất cả các trang web mà bạn muốn cùng lúc. Tôi thường tìm kiếm trên một trang từ điển song ngữ, từ điển đơn ngữ, Google Hình ảnh bên trong Google Dịch và Forvo.com đối với mỗi từ, và chỉ cần một cú nhấp chuột duy nhất. Bạn có thể tìm thấy một bài hướng dẫn về cách thiết lập để tìm kiếm tự động này (nó chỉ mất một vài phút) tại fluent-forever.com/multi-search.
TỰ TẠO THẺ HỌC
Con đường chuyên sâu: Ba loại thẻ cho mỗi từ
Con đường bình thường: Hai loại thẻ cho mỗi từ
Con đường “làm mới”: Một loại thẻ cho mỗi từ
Chúng ta sẽ cùng nhìn vào ba loại thẻ cho từ tiếng Pháp chat (con mèo):
Loại thẻ 1: Từ này có nghĩa là gì? Bạn có thể phát âm từ này không?
(ví dụ, Chat là một [hình ảnh một con mèo], phát âm là “shah” [∫a trong IPA].)
Loại thẻ 2: Từ nào ứng với hình ảnh này? Bạn có thể phát âm từ này không?
(ví dụ, [hình ảnh một con mèo] = chat, phát âm là ∫a)
Loại thẻ 3: Từ này viết ra như thế nào?
(ví dụ, [hình ảnh một con mèo], phát âm là ∫a = c-h-a-t)
Ba con đường
Ba loại thẻ học của chúng ta tập trung vào ba phương diện khác nhau của việc học từ: hiểu, phát âm và viết ra. Các thẻ này phối hợp với nhau giúp bạn nhớ nghĩa của một từ, khi nào cần đọc nó lên và làm thế nào để viết nó ra.
Cũng giống như những thẻ còn lại trong cuốn sách này, tôi đã gợi ý về việc cần phải làm bao nhiêu thẻ; nếu đang học tiếng Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, hay Ả Rập, bạn nên làm cả ba thẻ cho mỗi từ (Con đường chuyên sâu). Nếu đang học một ngôn ngữ khác (Con đường bình thường), bạn có thể bỏ qua thẻ thứ ba về chính tả. Nếu đã ở trình độ trung cấp (Con đường “làm mới”), bạn có thể bỏ qua thẻ thứ hai, thứ kết nối hình ảnh với một từ. Bạn sẽ chỉ cần làm thẻ đầu tiên cho mỗi từ.
Hãy bám theo những hướng dẫn này cho khi học được vài trăm từ và thấy mình tiến bộ thực sự. Nhưng nếu là người mới học, hãy bắt đầu bằng cách làm cả ba loại thẻ, bất kể ngoại ngữ bạn đang học là gì. Trong giai đoạn đầu, những tấm thẻ của bạn đang thực hiện một nhiệm vụ kép, vừa dạy bạn về hệ thống ngữ âm vừa dạy bạn từ vựng. Bạn sẽ cần giúp đỡ nhiều hơn trước khi cảm thấy hài lòng với cách viết và phát âm, do đó, đừng bỏ qua các thẻ chính tả, ngay cả với ngôn ngữ tương đối đơn giản như tiếng Tây Ban Nha. Bạn sẽ tự biết khi nào không cần chúng nữa. Khi học tiếng Hungary (với hệ thống chính tả thân thiện), tôi đã phát ốm với tập thẻ chính tả sau 240 từ. Tôi liền giảm số thẻ xuống hai cho mỗi từ. Nếu đang học ngôn ngữ với một bảng chữ cái mới và/hoặc một hệ thống chính tả phức tạp hơn, như Hy Lạp, Thái, hoặc tiếng Pháp, tôi sẽ muốn gắn bó với ba thẻ cho mỗi từ lâu hơn một chút.
LOẠI THẺ 1: TỪ NÀY CÓ NGHĨA LÀ GÌ? (HIỂU ĐƯỢC TỪ)
BẠN CẦN GHI NHỚ CÁC THÔNG TIN SAU
• Hình ảnh: Bạn có nhớ từ này nghĩa là gì không? Nó trông như thế nào?
• Phát âm: Bạn có thể phát âm từ này không?
• Giống từ [nếu có]: Nếu từ này là một danh từ, giống của nó là gì?
CÁC ĐIỂM THƯỞNG (NẾU NGHĨ VỀ CHÚNG KHI ÔN LUYỆN THẺ, BẠN SẼ NHỚ DỄ DÀNG HƠN):
• Kết nối cá nhân: Bạn có thể nghĩ ra lần đầu tiên/lần gần đây nhất gặp phải thứ này/hành động này/tính từ này, hoặc ví dụ của từ này có liên quan đến cuộc sống của bạn không?
• Những từ khác: Bạn có nghĩ ra từ nào khác có cách viết chính tả tương tự hoặc gần nghĩa với từ này không?
LOẠI THẺ 2: TỪ NÀO ỨNG VỚI HÌNH ẢNH NÀY? (ĐỌC LÊN ĐƯỢC TỪ)
BẠN CẦN GHI NHỚ CÁC THÔNG TIN QUAN TRỌNG SAU
• Phát âm: Hình ảnh này tương ứng với từ gì? Bạn có thể phát âm từ này không?
• Giống từ (nếu có): Nếu từ này là một danh từ, giống của từ đó là gì?
CÁC ĐIỂM THƯỞNG (NẾU CÓ THỂ NGHĨ VỀ CHÚNG KHI ÔN TẬP LẠI THẺ, BẠN SẼ NHỚ CHÚNG DỄ HƠN VÀO CÁC LẦN SAU):
• Cách viết chính tả: Bạn có nhớ cách viết từ này không?
• Kết nối cá nhân: Bạn có thể nghĩ ra lần đầu tiên/lần gần đây nhất bạn gặp phải thứ này/hành động này/tính chất này, hoặc một ví dụ của từ này mà có liên quan đến cuộc sống của bạn không?
• Những từ khác: Bạn có thể nghĩ ra từ nào khác có cách viết chính tả tương tự hoặc gần nghĩa với từ này không?
ESS-PEE-EE-ELL-ELL
Bạn có nhớ cách viết các từ bằng việc hình dung ra các chữ cái của từ đó trong đầu không? Bạn có đọc to cách viết các từ lên không (ví dụ, see-aitch-ay-tee = chat)? Nếu làm thế, bạn có thể sẽ muốn nhân cơ hội này học cách đọc các chữ cái trong ngoại ngữ mục tiêu của bạn. Bạn có thể học chúng bằng cách làm một thẻ flash card cho từng chữ cái (Chữ D phát âm như thế nào? Dee). Bạn sẽ phát triển khả năng nhớ được cách viết tên/địa chỉ/bất cứ thứ gì cần đến kỹ năng viết đúng chính tả bất cứ khi nào một người bản xứ nói chúng ra thành tiếng. Bạn có thể tìm thấy ví dụ cho thẻ flash card dành cho chữ cái tại Fluent-Forever.com/gallery.
LOẠI THẺ 3: TỪ NÀY VIẾT RA THẾ NÀO? (ĐÁNH VẦN)
BẠN CẦN NHỚ CÁC THÔNG TIN QUAN TRỌNG SAU
• Cách viết chính tả: Bạn có nhớ cách viết từ này không?
CÁC ĐIỂM THƯỞNG (NẾU CÓ THỂ NGHĨ VỀ CHÚNG KHI ÔN TẬP LẠI THẺ, BẠN SẼ NHỚ CHÚNG DỄ DÀNG HƠN VÀO CÁC LẦN SAU):
• Giống từ (nếu có): Nếu từ này là một danh từ, giống của nó là gì?
• Kết nối cá nhân: Bạn có thể nghĩ ra lần đầu tiên/lần gần đây nhất bạn gặp phải thứ này/hành động này/tính từ này, hoặc một ví dụ của từ này có liên quan đến cuộc sống của bạn không?
• Những từ khác: Bạn có thể nghĩ ra từ nào khác có cách viết chính tả tương tự hoặc gần nghĩa với từ này không?
Với ba loại thẻ này, bạn có thể nhớ hầu như bất kỳ từ nào trong 625 từ cơ bản. Bạn sẽ khám phá ra rằng tạo ra chúng rất vui và học chúng cũng rất vui. Khi tạo các thẻ, bạn sẽ tìm thấy đủ các loại hình ảnh ngớ ngẩn của những con mèo giống Pháp hay các bà ngoại người Đức. Khi ôn tập, bạn sẽ nhớ cảm giác đầu tiên tìm thấy từng hình ảnh, và bạn thậm chí sẽ có một chút cảm giác phấn khích nữa (“Không thể tin được mình vẫn còn nhớ từ đó!”), điều này làm cho mỗi từ càng trở nên dễ nhớ hơn nữa.
Tiếp theo, chúng ta sẽ xem qua một vài trường hợp đặc biệt, và thay đổi một chút ba loại thẻ cơ bản để xử lý các từ đa dạng hơn.
Bốn tình huống đặc biệt: Từ đa nghĩa, Từ đồng nghĩa, Từ chỉ thể loại, và Từ với hình ảnh dễ gây nhầm lẫn
Từ đa nghĩa
Giả sử bạn đang học từ bar trong tiếng Anh.Bar thường có nghĩa là nơi bán rượu, nhưng những từ như “bar of gold” (thanh vàng) và “chocolate bar” (thanh sô-cô-la) chắc chắn vẫn tồn tại. Những thẻ như thế này không phải là một vấn đề:
Nhưng chiều ngược lại thì phức tạp hơn. Phải để gì lên mặt sau của tấm thẻ này?
Bạn có hai lựa chọn. Bạn có thể để định nghĩa chính ở mặt sau, hoặc bạn có thể để nhiều định nghĩa khác nhau vào đó (và nếu bạn nhớ ra bất kỳ định nghĩa nào trong số đó, bạn vẫn được coi là đã trả lời đúng):
Về lợi ích, không có sự khác biệt lớn nào giữa hai phương pháp, và bạn có thể tùy chọn trong hai cách. Trong cả hai trường hợp, bạn sẽ có xu hướng nhớ một định nghĩa tốt nhất, định nghĩa này sau đó sẽ trở thành điểm neo cho các định nghĩa mới. Khi đã có được điểm neo đó, sẽ rất dễ dàng để kết nối một khái niệm mới với khái niệm đầu tiên (Chocolate bar cũng sử dụng cùng một từ với normal bar!)
Từ đồng nghĩa
Đối với 625 từ đầu tiên, đừng học các từ đồng nghĩa. Bạn không cần chúng. Không ai dừng bạn lại trên đường và yêu cầu bạn đưa ra từ đồng nghĩa của plate. Nếu gặp phải một vài bản dịch khác nhau cho một từ mà bạn muốn biết, hãy chọn bản dịch nào bạn ưa thích, và chuyển sang học tiếp cái khác.
Khi bạn quay lại học từ đồng nghĩa trong tương lai, hãy nhớ rằng không có hai từ nào hoàn toàn giống nhau. Hai từ policeman và cop có thể chỉ cùng một người, nhưng những từ này khác nhau ở mức độ trang trọng. Dù bạn đều có thể ăn đồ ăn trên cả plate hoặc dish (cả hai đều có nghĩa là “đĩa”), nhưng chỉ từ plate mới được kết hợp trong cụm metal plate in the heads. Khi đã biết được một chút ngữ pháp và tích lũy được một vốn từ vựng kha khá, bạn có thể bắt đầu tìm hiểu sự khác biệt tinh tế giữa các từ đồng nghĩa và gần nghĩa. Nhưng cho đến lúc đó, hãy học xong một từ cơ bản trước, rồi mới chuyển sang học tiếp cái khác.
Thỉnh thoảng, bạn sẽ phải học một từ đồng nghĩa sớm trong quá trình của mình. Bạn có thể học một từ – dish – và thấy rằng cuốn sách ngữ pháp sử dụng một từ đồng nghĩa khác – plate – thay vì từ bạn đã học. Bạn có thể học chúng theo cách này:
Bạn có thể sẽ muốn có một thẻ thứ ba nữa với một hình ảnh ở mặt trước, như thế này:
Cũng giống như trong tình huống “từ đa nghĩa” ở trên của chúng ta, bạn có hai lựa chọn cho các thẻ này (lần này đối với mặt sau). Bạn hoặc có thể làm thẻ cho cả hai từ, hoặc có thể chỉ làm thẻ cho từ yêu thích của mình. Hãy nhớ rằng bất kỳ câu trả lời nào đúng (plate hay dish) đều được coi là đúng; bạn không cần phải ngồi đó và liệt kê mọi từ đồng nghĩa cho hình ảnh của mình.
Cứ chọn phương án làm mặt sau của bất kỳ tấm thẻ bạn thích và sử dụng nó. Nhìn chung, hãy cố tránh các từ đồng nghĩa chừng nào bạn có thể.
Các từ chỉ thể loại
Trong khi hầu hết 625 từ đều là các danh từ đơn giản (cat, banana, man), thì một số là những từ chỉ thể loại (animal, fruit, person). Hãy học những từ này bằng cách kết hợp hai hoặc ba từ đơn giản. Đây là từ tiếng Đức Tier (động vật):
Làm thế nào để biết rằng Tier có nghĩa là “động vật” thay vì “động vật có vú” hay “một dạng vật chất hữu cơ mà đôi khi có màu xám ở bên ngoài”? Hãy nhớ rằng bạn là người làm ra các tấm thẻ này. Bạn đang lựa chọn tập hợp các từ nói lên khái niệm “động vật” tốt nhất đối với bản thân. Nếu bạn quyết định rằng khái niệm “động vật” sẽ được thể hiện tốt nhất bởi một con lợn, cá và dê, thì sẽ không có chuyện bạn quên được những hình ảnh này đại diện cho cái gì. Bạn sẽ không nghĩ ngay rằng: “Lợn, cá, dê? Điều này chắc chắn phải có nghĩa là ‘những vật thể nhỏ hơn một con bò’!” Bạn sẽ nghĩ đến “động vật”.
Bạn có thể sử dụng chiến lược này ngay cả đối với những từ trừu tượng như danh từ (= cat, banana, man, v.v..) và động từ (= to kiss, to eat, to run, v.v..) Điều này sẽ cho phép bạn khéo léo giải quyết được khó khăn khi đối phó với những từ tương tự nhau (ví dụ: to kiss và a kiss), như chúng ta sẽ sớm thấy.
Từ có hình ảnh dễ gây nhầm lẫn
Giả sử bạn muốn học các từ tiếng Đức chỉ “con gái” (Tochter) và “cháu gái” (Nichte). Cả hai cô gái có thể đều trông giống nhau, nhưng mỗi từ lại có một chút khác nhau về nghĩa. Bạn sẽ cần nhiều thông tin hơn mức một hình ảnh có thể cung cấp, nhưng bạn không biết đủ tiếng Đức để viết một định nghĩa đầy đủ (như “con gái của anh trai hoặc em gái của tôi”). Bạn có hai lựa chọn tốt ở đây: Bạn có thể thêm một ghi chú cá nhân vào các thẻ này – ví dụ, tên của cô cháu gái của bạn chẳng hạn – hoặc bạn có thể thêm một gợi ý tiếng Đức ngắn bằng cách sử dụng các từ trong danh sách 625 từ của bạn – bởi vì con gái thì sẽ có mẹ (và bố), và cháu gái thì có cô dì (và chú bác), bạn có thể sử dụng Mutter (mẹ) hoặc Tante (dì).
Trước tiên tôi sẽ học Nichte (cháu gái) bằng cách sử dụng tên cô cháu gái của tôi, Eliana. Lưu ý rằng die Nichte không “dữ dội” như ấn tượng nó có thể tạo ra đâu. Nó chỉ là một cách thân thiện của tiếng Đức để nhắc ta nhớ rằng các cô cháu gái là giống cái:
Sau đó, tôi sẽ học Tochter (con gái) với một từ tiếng Đức khác, Mutter (mẹ), mà tôi đã lấy từ danh sách 625 từ thông dụng của tôi:
Chúng ta đang đưa ra các định nghĩa đơn giản bằng cách sử dụng một hình ảnh và một cái tên quen thuộc, hoặc một từ mới. Chúng ta có thể làm điều tương tự cho “hôn” (küssen) và “một nụ hôn” (Kuss), bằng cách dán các từ tiếng Đức cho “động từ” (Verb) và “danh từ” (Substantiv) dưới một bức ảnh hai người đang hôn nhau. Chúng ta có thể đính từ tiếng Đức cho “biên giới” dưới hình ảnh một bãi biển để có được từ “đường bờ biển”, hoặc viết từ “Đại Tây Dương” bên dưới hình ảnh một đại dương để phân biệt nó với biển.
Khi đã học được nhiều từ vựng hơn, bạn sẽ có thể định nghĩa ngày càng nhiều từ bằng cách sử dụng kỹ thuật này. Với việc thêm vào một chút ngữ pháp, bạn sẽ có thể viết ra định nghĩa đầy đủ các từ ngữ của mình, và hiểu được những từ trừu tượng bằng việc quy về những từ mà bạn đã biết. Khả năng này sẽ ngày càng phát triển, cuối cùng bạn sẽ thấy một ngôn ngữ đã thành hình hoàn toàn ẩn mình trong não bộ của bạn.
Tạm thời lúc này, hãy bắt đầu từ điểm bắt đầu, với những từ đơn giản, thẻ đơn giản và một hệ thống nhắc lại cách quãng để đưa những từ đó vào trong đầu bạn. Trong vòng từ một đến ba tháng, bạn sẽ sẵn sàng đương đầu với ngữ pháp, mà không cần phải học từ vựng, phát âm và chính tả cùng lúc.
Có một loại thẻ cuối cùng bạn có thể sẽ cần, nó có thể giúp bạn quản lý được bất cứ hình ảnh nhớ mẹo nào bạn có thể sẽ muốn dùng.
Các hình ảnh nhớ mẹo
Những thẻ thuộc loại này không phải là thẻ học từ vựng, do đó, không phải lo lắng về ba con đường hay các điểm thưởng. Bạn chỉ cần sử dụng các thẻ này để giúp quản lý các hình ảnh nhớ mẹo; bạn sẽ không muốn vô tình cho nổ tung một số danh từ giống cái tội nghiệp, khi mà đáng ra chúng phải bị đốt cháy.
Nếu chỉ sử dụng các hình ảnh nhớ mẹo đối với giống của danh từ, bạn sẽ chỉ cần phải ghi nhớ hai hoặc ba hình ảnh. Điều này có thể khá dễ nhớ, thậm chí cả khi không có thẻ học. Tuy nhiên, chúng ta có hệ thống nhắc lại cách quãng đáng yêu này, và sẽ thật xấu hổ nếu không sử dụng nó bất cứ khi nào nó khiến công việc của bạn trở nên dễ dàng hơn.
Sau đó, nếu quyết định tạo ra các hình ảnh nhớ mẹo cho mọi cách viết chính tả, giới từ và quy tắc chia động từ trong ngoại ngữ của bạn (xem Chương 5), bạn chắc chắn sẽ muốn làm thẻ loại này. Các hình ảnh nhớ mẹo có thể sẽ gây nghiện, và nếu bạn có lỡ bị nghiện, thẻ học có thể giúp bạn nhớ được hình ảnh ứng với cái nào, v.v..
Có hai loại thẻ cơ bản, và chúng đều tương đối đơn giản:
