Papa Kim là ba nuôi người Hàn của Tony, cũng bằng tuổi ba ruột của Tony nên hai ông rất quí nhau. Có lần 2 ông ngồi nhậu, Tony ngồi rót rượu và phiên dịch nên đã nghe được câu chuyện khá thú vị về con đường phát triển của đất nước Hàn Quốc.
Papa Kim kể, thập niên 60 Hàn Quốc là 1 trong những nước nghèo đói nhất châu Á, suốt ngày chỉ nghĩ đến miếng ăn nên họ ăn cả thịt chó. Năm 1968, người Hàn quyết định thay đổi giáo dục bằng cách tham khảo sách giáo khoa của nhiều nước, đặc biệt là người Nhật. Họ nghĩ người ta đã viết ra rồi thì không cần viết lại, ví dụ các môn tự nhiên như Toán, Lý, Hóa, Sinh…Vì người Nhật đã mất cả trăm năm cái biên kiến thức khoa học phương Tây sao cho phù hợp với đặc trưng châu Á, bắt đầu từ thời Minh Trị Thiên Hoàng. Để rút ngắn thời gian, Hàn Quốc quyết định lấy kinh nghiệm của người khác. Hàn Quốc muốn thành một nước Nhật mới, một nền kinh tế phồn vinh dựa trên tính tự lập, tính tự kỷ luật và đạo đức của từng cá nhân trong xã hội.
Thời đó Hàn Quốc không có nhiều việc làm, thế hệ Papa Kim đã phải đi làm thuê khắp nơi trên thế giới, gửi tiền về nước làm đường sá. Người Hàn trở thành số một thế giới về thời gian xây dựng đường cao tốc. Ở Sài Gòn, xa lộ Đại Hàn là của họ làm, với chất lượng tương đương với đường băng, máy bay có thể sử dụng để đáp trong trường hợp khẩn cấp. Hệ thống cao tốc nối mọi tỉnh trên khắp Hàn Quốc là cơ sở đầu tiên cho quốc gia này cất cánh.
Papa Kim kể, thời ông đi học, cứ vào lớp, cô giáo sẽ kiểm tra cặp học sinh. Nếu phát hiện em nào có đồ dùng học tập không phải của Hàn Quốc sản xuất thì em đó sẽ bị phê bình, gửi thư về phụ huynh. Một thế hệ lớn lên trong quyết tâm cao độ, rằng sẽ thoát nghèo, sẽ cho thế giới biết trí tuệ dân tộc Hàn. Lòng dân quyết tâm nên các doanh nghiệp cũng quyết tâm không kém. Họ lùng sục mua các thiết bị, các sản phẩm của Nhật hay Âu Mỹ về, lục tung nghiên cứu để sản xuất y chang cho bằng được, thậm chí bền, rẻ hơn. Các du học sinh học xong đồng lòng kéo về đất nước dù Hàn Quốc đến bây giờ vẫn trong tình trạng chiến tranh với chế độ đi lính bắt buộc. Nhiều nam thanh niên tốt nghiệp hạng ưu ở các trường lớn nhất thế giới vẫn từ bỏ các vị trí cao cấp đáng mơ ước trong các tòa nhà ở New York, London để trở về Hàn Quốc, đi lính hai năm rồi đi làm. Tất cả đều bảo nhau, hay làm thêm, làm thêm. Những công trường rầm rập người từ tờ mờ sáng đến đêm khuya, nhưng cao ốc văn phòng đèn sáng suốt đêm. Dù dưới cái nắng gắt ba mươi hay bốn mươi độ của mùa hè hay âm cả chục độ C trong mùa đông tuyết lạnh, nhưng học sinh đã phải ở trần, lăn lê bò trườn, khiêng cây khiêng đá để rèn luyện thể lực. Những buổi sáng cả nước đồng loạt ngủ dậy thật sớm, tập thể dục theo tiếng đài phát thanh, năm tay mím môi thật chặt với lời thề sẽ đưa đất nước hóa rồng. Thư viện hay phòng thí nghiệm đèn sáng 24/24, các nhà khao học nghiên cứu và nghiên cứu. Trên TV lúc đó dạy chỉ vỏn vẹn hai chương trình là “dạy làm người”và “dạy làm ăn”: từ cái văn minh nhỏ xíu như nụ cười của một nhân viên bán hàng cho đến cách quản lý chi phí của một quán café, cách tạo dựng một nhà máy xí nghiệp.
Đúng 20 năm sau, khi Hàn Quốc đăngcai Olympic Seoul, cả thế giới không ai tin vào mắt mình khi thấy “kỳ tích sôngHàn” vĩ đại như vậy. Công nghiệp ô-tô, xe máy, dệt nhuộm, hoá chất, đóng tàu,điện tử, bánh kẹo…bên Nhật có cái gì thì bên này có cái đó, mặc dù dân số chỉbằng 1/3. Với sự quyết tâm, không có gì là không thể. Cứ như một thông lệ bất thành văn, một quốc gia phát triển kinh tế sẽ đệ trình ra thế giới bằng cách đăng cai Olympic. Sau Olympic Seoul, khi tận mắt thấy kỳ tích của người Hàn, người Trung Quốc cũng quyết tâm cao độ, toàn dân sản xuất và sản xuất, và TQ đã vọt lên thành nền kinh tế lớn thứ hai của thế giới cũng chỉ trong 20 năm, đệ trình bằng Olympic Bắc Kinh 2008.
Tony có hỏi Papa Kim, nhưng hàng của HQ nếu còn xấu, còn kém…mình bỏ tiền ra thì mình có quyền mua đồ tốt chứ? Papa Kim mới trả lời là, tùy quan điểm thôi, nếu là người theo chủ nghĩa cá nhân vị kỷ thì hoàn toàn đúng. Nhưng với ông, với người Hàn, đồ của Hàn sản xuất ra, dù chất lượng có bằng 50% hàng của nước khác thì ông vẫn mua dùng. Vì mua một món đồ Made in Korea thì một công nhân Hàn sẽ có việc làm, một ông chủ Hàn sẽ có thêm tiền, ai giàu cũng đều tốt cả.
Từ một xã hội khan hiếm việc làm, tức tốt nghiệp ra trường chỉ biết viết đơn đi “xin việc”, HQ bắt đầu khan hiến lao động và trở thành dân tộc đi “cho việc”, giải quyết lao động cho các nước khác. Tỷ lên ông chủ/người dân quá nhiều. Papa Kim nói, trường hợp Philipines, mọi điều kiện kinh tế xã hội tương tự HQ nhưng cách giáo dục cốt yếu là có bằng cấp thật là đẹp và trình độ ngoại ngữ tốt để “xin việc dễ dàng” khiến nước này có 100triệu dân nhưng tổng tài sản GDP chỉ bằng1/5 HQ. Ông kết luận “tư duy làm chủ doanh nghiệp chính là chìa khóa của sự thịnh vượng châu Á (gồm tiểu vương quốc Ả Rập thống Nhất, HQ, Nhật Bản, Singapore, TQ, Đài Loan, Hongkong..) Từ nước chót bảng, HQ thành nền kinh tế lớn thứ 12 trên thế giới, dân HQ dc cả thế giới tôn trọng, hầu hết các nước đều miễn visa cho họ. Rảnh, nhức đầu thì thay đồ đi Mỹ. Muốn ăn pizza thì lên máy bay đi Ý, không phỏng vấn gì.
Chuyện kể về Olympic Seoul năm 1988. Khi pháo hoa thắp sáng 2 bờ sông Hàn, khi tiếng quốc ca trỗi dậy, thì trên phố, những người Hàn đang đi lại bỗng dưng ngừng hẳn. Họ ôm chặt lấy nhau dù không quen biết, những bàn tay chai sần đan với nhau, họ cười trong nước mắt. Giờ đây, sau bao gian lao khó nhọc, HQ đã bước chân vào nhóm 24 quốc gia thịnh vượng nhất loài người. Thách thức mới lại xuất hiện. Bây giờ không phải là Nhật Bản nữa, mà là Hongkong và Singapore, 2 cực hút nam châm của cả châu Á về tài chính, thương mại và giải trí. Phim Hồng Công tràn ngập thị trường và không có đối thủ. Người Hàn tuyển chọn ngay 2000 sinh viên ưu tú nhất, cử sang Holywood, điên cuồng học hành, từ đạo diễn, diễn viên, phục trang đạo cụ …4 năm sau tốt nghiệp, năm 1992, những bộ phim Hàn Quốc đầu tiên ra đời như Cảm xúc, mối tình đầu, hoa cúc..với một thế hệ diễn viên đẹp từng milimet và hợp nhãn người châu Á. Ngành làm phim phối hợp với ngành thời trang, mỹ phẩm và hàng tiêu dùng, bắt đầu xâm nhập vào các thị trường. Đại sứ quán Hàn Quốc tại các nước có nhiệm vụ dịch thuật ra tiếng địa phương và tặng không cho các đài truyền hình, tạo ra làn sóng Hanluy nổi tiếng. Người Nhật điên cuồng, người Trung Quốc điên đảo, các nước Đông Nam Á thì chỉ biết ụ pa ơi, ụ pa hỡi. Phim Hồng Công bị đá văng ra khỏi thị trường cho thuê băng đĩa.
Năm 1988, ngoài 2000 người đi Holywood để xây dựng công nghiệp điện ảnh, ngần ấy người được cử đi Milan và Paris để học về thời trang, mỹ phẩm. Các tập đoàn như xe Kia, Samsung, Hyundai còn thuê cả ê-kip thiết kế của các hãng xe Đức như Mercedes, BMW làm việc cho họ, với tham vọng xuất khẩu xe sang Mỹ và châu Âu. Muốn bán cho Tây thì bao bì nhãn mác phải có óc thẩm mỹ của Tây, chứ kiểu “tròn tròn xinh xinh” của dân châu Á, tụi Tây không thích, không bán được. Có những năm, những mẫu xe của Hyundai bán chạy nhất ở Bắc Mỹ và châu Âu. Người Mỹ bắt đầu nhìn người Hàn với ánh mắt khác, ngưỡng mộ và ngạc nhiên, thích thú.
Ngoài ra, những sinh viên giỏi toán nhất được hướng theo ngành tài chính ở các đại học lớn ở Mỹ, với tham vọng Seoul thành trung tâm tài chính như London, New York. Các quỹ đầu tư ra đời, tự tìm kiếm các nhà máy mới khởi nghiệp be bé để rót tiền vào, tham gia vào quản trị. Không chỉ trích, đổ lỗi cho người này người kia, mỗi cá nhân chỉ góp sức góp trí để xây dựng các doanh nghiệp lớn mạnh hơn, với tinh thần giúp cho một người Hàn giàu có là cả dân tộc Hàn thêm giàu có. Hệ thống bán lẻ Lotte phải có nghĩa vụ mang hàng hoá Hàn đi khắp nơi, ông lớn Samsung bắt đầu tuyển dụng những sinh viên giỏi nhất châu Á về cho học bổng thạc sĩ miễn phí với điều kiện tốt nghiệp xong phải mấy năm phục vụ cho họ. Họ gom trí tuệ của cả châu Á để chinh phục thị trường điện thoại thông minh và máy tính bảng, cạnh tranh đối đầu với Apple, đối đầu với cả một tập thể trí tuệ thung lũng Silicone, cứ như Airbus của châu Âu cạnh tranh với Boeing vậy.
Papa Kim kể, người Hàn Quốc bấy giờ, dù dân thường hay sếp lớn, tất tần tật mọi thứ họ dùng phải Made in Korea, dù lúc sản phẩm kém cỏi còn xấu xí và đầy lỗi của thập niên bảy mươi hay hiện đại tinh xảo như bây giờ. Nếu người tiêu dùng không ủng hộ sản phẩm nhem nhuốc của thời khởi nghiệp, thì doanh nghiệp còn tồn tại đâu mà có sản phẩm tinh xảo sau này? Người HQ trẻ bây giờ được hưởng thành quả lao động của cha anh họ, nhưng họ lại tiếp tục học như điên, làm như điên để giữ vững vị trí dẫn đầu châu Á. Cứ âm thầm học và làm, nhiệm vụ của ai người ấy thực hiện để đạt mức xuất sắc nhất, không nhìn ngó chỉ trích hay đổ lỗi. Dù bây giờ Internet ở HQ nhanh nhất thế giới, ai cũng có điện thoại smartphone, nhưng giới trẻ HQ ko có nhiều những “rảnh rỗi viên” cứ mấy phút mở coi Facebook một lần, cũng ko ai suốt ngày cập nhật đưa quan điểm thế này thế kia về xã hội, hay ý kiến ý cò những cái ko phải nhiệm vụ của mình.
Tony nhớ lần đi Hàn đầu tiên, mùa thu năm 2005, bà chị ở VN ghi tên mấy nhãn hiệu mỹ phẩm nhờ mình mua giùm. Ở cửa hàng, cô bán hàng mặc bộ váy vestonđen, chạy như bay lấy hết sản phẩm này đến sản phẩm khác cho Tony xem mấy tiếng đồng hồ, đều là mỹ phẩm của Hàn cả. Do tiếng Anh không nói tốt nên cô cứ giải thích bằng tiếng Hàn đến lúc giọng khàn đặc. Đến lúc Tony lấy tay chỉ hộp phấn Lancom, thì cô thất vọng oà khóc. Cô khóc vì tình yêu nước của cô không thuyết phục được khách hàng, cô đã không làm tròn nhiệm vụ tổ quốc giao phó. Mỗi người trong xã hội Hàn Quốc được ngầm phân công cụ thể, ai đi học thì phải học chăm chỉ, ai sản xuất thì sản xuất cho tốt, ai bán hàng thì phải bán cho được hàng, ai tiêu dùng thì phải mua đồ Hàn Quốc. Nghĩa vụ của một công dân đối với nền kinh tế đất nước chỉ có vậy thôi, không nhìn ngó và chỉ trích. Giọt nước mắt nóng bỏng của lòng tự hào dân tộc khiến Tony sững sờ. Cô chỉ là 1 người bán hàng bình thường trong muôn ngàn người bán hàng ở xứ sở kim chi biết tự giác làm hết khả năng của mình vì cái lớn lao hơn là lợi nhuận. Vì kính phục, Tony bèn mua mấy hộp mỹ phẩm của Hàn, dù chẳng biết có tốt không. Lúc bước ra khỏi cửa hàng, ngoái lại Tony vẫn thấy cổ gập đầu cung kính.
Ngoài phố, gió bắt đầu lạnh, từng tốp học sinh chạy tập thể dục rầm rập trên vỉa hè, những chiếc áo khoác thêu cờ quốc gia ở sau lưng. Và Tony biết, sau lưng của mỗi công dân luôn là tổ quốc.
