Giai thoại, hò vè nở như ngô rang
Xe “Lơ” tức Pơ-giô được chú thích như sau tại triển lãm “Cuộc sống ở Hà Nội thời bao cấp” (1975 – 1986): “Tài sản cá nhân quý hiếm và niềm mơ ước khó thực hiện của đại đa số gia đình, chuẩn mực của giàu sang”.
Pơ-giô có mấy màu phổ biến: Đỏ ớt, xanh cô-ban, cá vàng. Lắp xích hộp tức xích hai tầng êm ru. Nhìn tổng thể đẹp nhã nhặn. Thế nên chủ nhân của nó guồng xe trên đường, cứ là lên “mấy chân kính” trong mắt đối tượng.
“Đẹp trai lai Pháp, hiếm có khó tìm” mà “đi xe của Bộ” tức đi bộ, hoặc đi xe xấu, xe nội thì vét đĩa. (Từ “vét đĩa” thông dụng như “kém tắm” bây giờ).
Về sau xuất hiện xe máy thì: “Mặt rỗ đi Lơ không bằng lưng gù đi Cúp” “Lưng gù đi Cúp không bằng con cóc ngồi sập gụ” (cóc: chỉ đối tượng cao tuổi). Sập gụ, tủ chè cũng một niềm mơ mộng ngất ngây của nhà khó.
Họ xa của gia đình tôi có một người quắc thước đường bệ, dáng đi xe rất đẹp. Ông được cơ quan phân phối chiếc xe Thống Nhất. Mỗi lần đến chơi, xe để ngay cửa vẫn ý nhị chìa nửa lốp chắn ngang. Ngồi chuyện trong nhà, mắt cứ chăm chăm nhìn ra sợ kẻ trộm nẫng mất. Là cán bộ cỡ nhỏ, ông dành dụm mua được chiếc Pơ-giô đẳng cấp. Chưa bao giờ tôi thấy nó hạ thổ, lúc nào cũng lơ lửng giữa nhà, mình mẩy băng bó bằng vải trắng. Hình như tận cuối đời ông chủ vẫn không nỡ ngồi lên xe, thôi coi như lưu lại kỉ niệm sâu sắc một thời.”
Hàng xóm thì có nữ y tá công tác ở bệnh viện Saint Paul, ngoài niềm tự hào về nhan sắc – “thời con gái xinh nhì phố Hàng Than, chỉ thua Phương Thanh (diễn viên điện ảnh)” còn là: chiếc xe Mi-pha của Đức mà ngày ngày, nhan sắc vẫn “thân” bế bồng lên lên xuống xuống mấy tầng gác, như bế cục cưng.
Ca sĩ người gốc phố Huế – Ái Vân cho biết: “Chồng Vân là dân Sài Gòn sang Mỹ, anh ấy không thể tưởng tượng được tại sao đẹp trai đi bộ lại không bằng mặt rỗ đi Lơ, rằng một chiếc xe đạp dù của Pháp lại giá trị đến thế”.
Chiếc xe máy Pơ-giô 103 Ái Vân từng sở hữu mới gọi là đỉnh! Vân bèn bổ túc cho ông xã một ít kiến thức: Một yêu anh có Sen-kô/ Hai yêu anh có Pơ-giô cá vàng/ Ba yêu nhà cửa đàng hoàng/ Bốn yêu hộ khẩu rõ ràng Thủ đô…
Đây còn là tiêu chuẩn của thời khá, chứ cao điểm khó khăn, cả Hà Nội ăn bo bo thì: Một yêu anh có may-ô/ Hai yêu anh có cá khô ăn dần/ Ba yêu rửa mặt bằng khăn/ Bốn yêu anh có chiếc quần đùi hoa…
Giai thoại chiếc quần đùi: Anh nọ đến bệnh viện tiêm đùi, bác sĩ yêu cầu “thoát” quần dài. Anh nhăn nhó, e thẹn. “Ơ cái anh này lạ nhỉ, đàn ông với nhau ngại gì” “Nhưng em không có quần đùi” “Ơ cái anh này lạ nhỉ, thế anh tưởng tôi có chắc!” “Bắt phanh trần phải phanh trần/Cho may-ô mới được phần may-ô” hẳn cũng được chế tác trong giai đoạn này…
Sinh viên dĩ nhiên ăn khổ, bát canh toàn quốc nước chấm đại dương, nên mới có chuyện: Căng tin có bữa dọn món cá hẳn hoi, các trí thức tương lai ngắm đĩa thức ăn, than: Khổ thân mày cá ơi, đầu mày đây mà mình mày đâu.
Phở – nhân vật trong cuộc sống lứa đôi
Phở, ngon tuyệt, cũng ám ảnh những đứa trẻ ở phố. Ốm mới được ăn, nên hay đập bệnh, lừa bố mẹ rằng khó ở. Người lớn cũng có tiêu chuẩn riêng của người lớn.
Một trong những điểm độc đáo của hàng phở phố Bà Triệu đoạn cắt Lý Thường Kiệt là tên các thành viên trong gia đình: Hoàn, Toàn, Phấn, Khởi, Tiến, Bộ, Tươi. Điểm nữa: Con dâu nhà này – Tuyết Hằng, xinh tuyệt với da mịn, lúm đồng tiền duyên dáng, mũi dọc dừa.
Hằng là danh ca đội Họa Mi – Cung thiếu nhi Hà Nội, hát “Em đi giữa biển vàng” trên Đài, trên ti vi thì hay ngang Hải Vân của đội Sơn Ca Đài Tiếng nói Việt Nam nhưng xinh hơn. Một bạn gái xinh đẹp khác của tôi cũng suýt đầu quân vào nhà này, yêu chàng út da trắng môi đỏ tên Tươi!
Phở cho đến giờ luôn hấp dẫn, đầy phong vị, chả thế có người ăn thay cơm, còn chuyện phở kể cả ngày được, ngào ngạt hương vị đời thường. Như chuyện tác giả của những ca khúc trữ tình và nhạc phim nổi tiếng nọ, ngày xưa cũng nổi tiếng luôn với lập ngôn: “Đọc hết tổng phổ rồi”. Nguyên do anh hay khoe chuyện rất dễ dàng cưa đổ các em, với “bài” tán: Rủ đi chơi, đêm về có bồi dưỡng phở! Chỉ phở mà đọc hết tổng phổ của người ta ư?
Quẫy đạp
Chiếc đài Rigonda tổ bố, ti vi đen trắng Nép-tuyn, ti vi Sa-tuyn Liên Xô, quạt Tai Voi… là những vật dụng sang trọng trong ngôi nhà khá giả, do thành viên đi nước ngoài học tập công tác sắm.
Áo lông Đức cũng từng là biểu tượng, hoài niệm hình ảnh lung linh của các chàng khoa Lý, hàng xóm khoa Văn Tổng hợp chúng tôi – giữa thập kỉ 80. Cả khóa 30 bọn họ diện áo lông Đức màu cỏ úa, màu bộ đội… nom ngời ngời, đi đến đâu nữ sinh nhất là dân ngoại tỉnh ngoái sái cổ.
Trào lưu “cứu nước cứu nhà” – xuất khẩu lao động bắt đầu nổi từ đầu những năm 1980. Đội đi Liên Xô sáng tác vè rất hay ho thống thiết phỏng theo Hịch… về những dây may so, bàn là, áo phông cành mai…
Một trong bọn họ mà tôi quen, quyết chí đi Liên Xô mang sức trẻ đổi lấy bàn là, nồi áp suất… Được ít lâu đã thấy tò tò về, chưa kịp sắm sửa gì, bởi trót mang bầu. Thằng bé đẻ ra được cả nhà gọi “Saratov không ra đá” (Saratov: tủ lạnh Liên Xô, cũng một đỉnh cao mơ ước).
Dương Phương Vinh
