CON TỐT THÍ MẠNG
Phân công cho kẻ “làm vật tế thần” những dự án hay nhiệm vụ đã được số phận an bài là cầm chắc thất bại, hòng cứu vãn cho những kẻ được ưu ái hơn khỏi tổn hại thanh danh.
Những dự án của công ty thường xuyên hỏng bét; đó là sự thật. Nguyên nhân thất bại thì nhiều, do kém năng lực, thiếu nguồn lực, do các mánh khóe nội bộ, do đối thủ cạnh tranh hoặc do những điều kiện bất lợi khác. Nhưng cách công ty ứng phó và giải quyết tình trạng khó khăn rất quan trọng, và cho chúng ta biết nhiều điều về giá trị cốt lõi của tổ chức.
Các mánh khóe sẽ được bóc trần ở ngay điểm mấu chốt của câu chuyện đưa ra ở đầu chương. Ben tội nghiệp rõ ràng đã bị chọn làm con tốt thí mạng bằng việc được phân làm chủ nhiệm Dự án Khởi nguồn, nhưng anh lại không hề hay biết. Hơn nữa, Mark – con rể của giám đốc điều hành, có vẻ chính là người đã thẳng tay đẩy dự án đó xuống vực, và giờ đây, anh ta đang được ô dù giải cứu khỏi nguy cơ lụn bại trong sự nghiệp, bằng cách được giao cho một dự án có triển vọng “thăng quan tiến chức” hơn. Florida hay Luton? Lựa chọn này “khoai” đây!
Khi dự án sắp bể, nhiều người trong số những kẻ có liên quan cố dùng mọi thủ đoạn chốn thương trường và các kiểu mánh khóe hòng thoát cơn nguy khốn. Phải chăng Mark cũng đang giật dây ai đó? Thủ đoạn phổ biến nhất là kết bè kết cánh với các đồng minh quyền lực và những người nắm quyền phủ quyết nhằm vận động việc tái phân bổ nhân danh họ. Ở đây, có thể lôi kéo các giám đốc chuyên môn hay các quản đốc thân thiện; nhưng trong trường hợp này, gia đình là cái ô to nhất, vững nhất! Khi tái bổ nhiệm, họ sẽ ít giống kẻ “bỏ của chạy lấy người” hơn, và thậm chí họ còn có thể đảm nhiệm một vị trí khác, khi đó, họ còn thể hiện sự nuối tiếc (có vẻ) chân thành rằng mình đã không thể ở lại để chung tay góp sức đưa dự án đến thành công.
Khi một người rút khỏi một dự án tất-phải-thất-bại, là chủ nhiệm hoặc thành viên trong ê kíp thực hiện dự án, thường thì con tốt thí mạng sẽ được thay vào vị trí này, nhiều người trong số đó sẽ được các sếp lớn dỗ ngon dỗ ngọt rằng chuyến biệt phái này là “cơ hội thăng tiến”. Chúng ta sẽ nói kỹ hơn về các “cơ hội” này sau.
Bao nhiêu năng lượng, thời gian, nguồn lực và công sức đổ vào dự án đều đã hỏng bét cả, tất cả tan tành đúng thời điểm cần kíp. Tình hình ngày càng tồi tệ, nhiều khi còn đẩy dự án đến thất bại nhanh chóng bất ngờ ngay khi cơ hội thành công vẫn còn đang le lói. Nếu vậy thì lại càng có nhiều người liên quan tính chuyện chạy làng, và bắt đầu “chơi bẩn” thay vì tiếp tục và cố gắng vực dự án dậy. Liệu có người tỉnh táo nào thật sự muốn đến Luton?
Ben là người hoàn toàn ngây thơ với các thủ đoạn chốn thương trường, mặc dù anh ta rất thạo việc và có mục tiêu phấn đấu trong sáng. Khi hiểu ra vấn đề, ngay cả khi có thể cứu được dự án, thì Ben cũng sẽ mất niềm tin vào Jerry hay Mark cũng như ban lãnh đạo công ty, và “mối dây tình cảm” với những người lãnh đạo chẳng còn chút giá trị nào nữa hết. Kết cục là Ben có thể tiếp tục chuyển việc, mà khả năng dễ xảy ra là làm cho công ty đối thủ. Anh ta sẽ mang tài năng, tính nghiêm cẩn và những thông tin nội bộ đi cùng. Làm sao anh ta có thể dành cho Xennic những lời tốt đẹp về thời gian công tác ở đó nữa. Hẳn nhiên là không rồi!
Những đệ tử ruột của Mưu hèn Kế bẩn nơi công sở còn sử dụng trò “Con tốt thí mạng” theo một phiên bản khác. Theo đó, họ sẽ cố tình “cấy” cho một dự án nguy cơ thất bại ngay từ trong trứng nước, “kẻ tế thần” sẽ được phân công làm chủ nhiệm dự án ngay từ đầu, cùng với những “quân tốt” khác, tất cả sẽ chết chùm mà không có một nghi ngờ nào nảy sinh. Cần ghi nhớ rằng, thủ đoạn này nhằm giáng chức hoặc đưa các cá nhân không phù hợp với tham vọng chính trường ra khỏi những vị trí chủ chốt.
NHỮNG KẾ BẨN NÀY ĐE DỌA GÌ ĐẾN TỔ CHỨC?
Cảnh báo về lợi nhuận – điều này đe dọa thế nào tới lợi ích của tổ chức?
Phần lớn thiệt hại thực tế đã xuất hiện ngay từ trước khi các kế bẩn này được tiến hành. Tuy nhiên, cú đánh thực sự vào lợi ích của công ty lại chính là những nỗ lực kém sáng tạo trong việc vực lại dự án, hay việc từ bỏ nó nhanh chóng. Thời gian dành cho việc tái bổ nhiệm những người này cũng được tính vào chi phí cơ hội.
Độ mẫn cảm của tổ chức – công ty sẽ điêu đứng ra sao với những hành vi này?
Khi dự án đang ngấp nghé bên bờ thất bại, cám dỗ mới ghê gớm làm sao, đặc biệt là nếu công ty có văn hóa chính trị công sở tiêu cực và có những ông to bà lớn thiếu liêm chính đứng đầu tổ chức.
Đe dọa văn hóa – điều này ảnh hưởng đến văn hóa doanh nghiệp và tinh thần nhân viên như thế nào?
Chính mánh khóe này khơi gợi các thủ đoạn chính trị công sở khác ở mọi cấp độ. Do vậy, sử dụng thủ đoạn này sẽ làm tổn hại nghiêm trọng nền văn hóa lành mạnh – nền văn hóa mà trong đó, lợi ích được rút ra từ những cuộc nói chuyện thẳng thắn và những nỗ lực đầy sáng tạo.
Tỷ lệ rủi ro của kẻ chơi bẩn – mức độ rủi ro và khả năng bị vạch trần là bao nhiêu?
Trên thực tế, rủi ro không lớn do những kẻ chơi bẩn này thường là những người có máu mặt trong tổ chức, những kẻ này, nếu có bị tố cáo thì cũng vẫn sẽ bình chân như vại cho tới khi các cổ đông thấy không thể chấp nhận được.
Cảnh báo về an nguy cho nạn nhân – nạn nhân có thể gặp phải những rủi ro nào khi kế bẩn được tung ra?
Chủ yếu tùy thuộc vào cái ghế của bạn. Nếu vị trí của bạn là chủ nhiệm dự án, “chẩn đoán và điều trị” sớm là điều cần thiết. Càng để lâu, tình hình càng tồi tệ. Nói thẳng ra là những kẻ đối nghịch với bạn sẽ chơi đểu bạn ngay một khi tất cả đã câu kết với nhau.
THUỐC GIẢI CHO KẾ BẨN SỐ 1
Thông điệp được rút ra từ câu chuyện là gì? Giỏi chuyên môn không đảm bảo bạn sẽ hoàn toàn chống lại được những kế bẩn này. Đây là quả thực là một mụ béo xấu xí mà bạn bị buộc phải hẹn hò và lưu tâm. Chúng tôi sẽ dành thời gian để giúp bạn xử lý trò này nhiều hơn so với mưu hèn kế bẩn khác.
Nếu bạn đang nắm những công việc hàng đầu, hoặc đang giữ những vị trí quan trọng trong dự án dành cho vật tế thần, thì bạn nên áp dụng lời khuyên dưới đây. Nếu nhận thấy mình có thể bắt kịp trò bẩn này, tin tốt là bạn sẽ nhận thức được mình đang lâm vào tình thế nào và phải đối mặt tình huống khó xử ra sao. Rất nhiều “con tốt thí mạng” cứ u u minh minh như vậy cho đến khi bị “quân bẩn” đấm thẳng một phát vào mặt. Tin xấu là dĩ nhiên bạn vẫn đang ở trong tình thế chẳng lấy gì làm dễ chịu.
Trước khi bắt đầu thảo luận những việc cần làm để đối phó với tình huống này, hãy tự hỏi mình những câu hỏi sau để phân tách sự thật với tưởng tượng của bạn về tình huống. Đây là những bước phục hồi tình thế đầu tiên.
– Vì sao bạn cho rằng đây là dự án “Con tốt thí mạng”?
– Bạn có thể đưa ra bằng chứng nào để chứng minh?
– Bạn được bổ nhiệm khi nào?
– Bạn có thể đưa ra những nguyên nhân nào để giải thích cho việc được tuyển chọn của mình?
– Tại sao bạn cho rằng mình đã bị chọn?
– Điều gì khiến bạn nghĩ những nhân vật cộm cán coi đó là dự án “Con tốt thí mạng”?
– Cái giá phải trả nếu bạn rút khỏi dự án?
– Việc đơn giản nhất bạn có thể làm là gì?
– Việc căn bản nhất bạn có thể làm là gì?
Sự thật cay đắng là có thể đã có ai đó, đang ở vị trí nào đó đã nhắm bạn cho thất bại này, và ở thời điểm nào đó, bạn đã cắn câu. Giờ đây, thật khó để thoát khỏi tình cảnh này với thanh danh nguyên vẹn.
Nếu những câu trả lời cho các câu hỏi đặt ra đủ sức thuyết phục về việc bạn đã bị nhắm làm con tốt thí mạng, bạn có một số lựa chọn:
– Trau chuốt lại CV và chờ định mệnh gõ cửa.
– Đương đầu với phái Gian hùng và tìm kiếm những cuộc tranh luận mang tính sáng tạo nhằm cứu sống dự án – hoặc giết chết dự án đó ngay và luôn.
– Sử dụng tất cả những kỹ năng mình có và làm việc cật lực nhằm đưa dự án trở về từ cõi chết, mặc cho bao kẻ ngăn trở, phá hoại.
Chúng tôi tin rằng, nếu đã chuẩn bị kỹ lưỡng, bạn nên tiến hành cả ba điều trên, nhưng phải kiên nhẫn chờ đợi đôi chút.
Phần lớn giải pháp cho vấn đề này là những bài luyện tập căn bản nhất cho bất cứ dự án nào cần được vực dậy. Tất cả đều có phe cánh và đối thủ của mình. Đây không phải là quyển sách về kỹ năng kinh doanh cơ bản, nhưng thực ra, cũng đáng để bạn khởi đầu lại những bước căn bản khi tiến hành cứu một dự án khỏi bờ vực phá sản. Khi đó, bạn có thể hướng sự chú ý vào những việc khác vì sẽ luôn có thêm những thủ đoạn mới để biến một dự án nào đó thành dự án “Con tốt thí mạng”.
1. Xác định những người nắm giữ cổ phần. Đó có thể là bất kỳ ai có khả năng tham gia vào dự án.
Phạm vi kéo dài từ cấp quản lý đến khách hàng và những người trung gian. Bất kỳ ai có khả năng tác động đến dự án ở bất cứ khía cạnh nào (dù thành hay bại).
2. Vận động các bên liên quan. Chọn những người có mối quan tâm sâu sắc đến dự án và chia sẻ tầm nhìn của bạn về dự án với họ. Tìm kiếm để có thể thấu hiểu quan điểm của họ về dự án. Nhìn chung, họ góp phần vào thành công hay thất bại?
3. Xem xét lại các thế mạnh kinh doanh. Liệu chúng có tác dụng và còn đúng đắn không?
4. Phân tích quy trình. Ngay cả khi bạn chỉ nắm vị trí này tạm thời, phải nhìn nhận vấn đề nghiêm túc và toàn diện. Có những thành công và thất bại nào?
5. Xác định điểm mấu chốt. Đâu là những điểm đang tiến triển? Đâu là các điểm sẽ thu hút người khác? Ví dụ như thiếu nguồn lực, lỗi hệ thống, lỗi kỹ thuật, những quyết định chậm trễ, v.v…
6. Những vấn đề của các cổ đông. Trở lại với những cổ đông chủ chốt với những phân tích của bạn về vấn đề đặt ra. Tìm kiếm quan điểm, sự đồng tình và hỗ trợ của họ để giải quyết các vấn đề nan giải.
7. Thiết lập lại kế hoạch. Dưới ánh sáng của những gì bạn vừa học được, đánh giá những ảnh hưởng tới kế hoạch hiện thời và đề xuất những thay đổi phù hợp.
8. Đối thoại. Tiến hành những cuộc trò chuyện hiệu quả và nhanh chóng để đảm bảo những cổ đông ủng hộ luôn sát cánh bên bạn.
9. Bắt tay thực hiện ngay! Dù thế nào, thách thức thực sự là lèo lái con thuyền của bạn qua dòng nước chính trị chốn công sở đục ngầu nhằm phân tách thất bại của dự án chính thống với thất bại do cơ tâm. Đó là khi bạn bỏ qua những lời khuyên chuẩn mực, dựa trên những ngầm định mà những người tiếp xúc thành thật với bạn. Nếu bạn bị chọn làm vật tế thần, sẽ rất khó khăn để có được câu trả lời thẳng thắn và trung thực của phái Gian hùng, nhưng không phải là không thể.
Sự khác biệt giữa một dự án đang sống dở chết dở và dự án “Con tốt thí mạng” là gì? Sự khác biệt chủ yếu là ở chỗ, có một hoặc nhiều nhân vật cộm cán trong công ty đã đầu tư vốn chính trị vào sự thất bại của dự án. Họ cũng có thể sẽ tính những đường đi nước bước sao cho chắc chắn dự án đó sẽ thất bại.
Do bạn bị giao nhiệm vụ đưa dự án vượt qua thất bại, họ sẽ chống lại nỗ lực của bạn, để bảo vệ được sự đầu cơ chính trị của họ.
Nhưng chớ để những chuyện này làm bạn thất vọng. Nếu có kỹ năng và quyết đoán, bạn vẫn có thể giành thắng lợi với sự công minh chính đại của mình, nhưng bạn sẽ cần đến những bước bổ trợ sau để tự bảo vệ và gia tăng cơ hội cho mình.
– Lợi ích của bạn. Điều tối thiểu bạn chuẩn bị để chấp nhận kết quả trong tình huống này (chứ không phải của dự án) là gì? Ví dụ như, được nhìn nhận là quyết đoán trong tình trạng khó khăn và giữ nguyên tiết tháo của mình.
– Đánh giá tầm ảnh hưởng. Với mỗi người nắm quyền ảnh hưởng, chấm điểm cho khả năng ảnh hưởng đến dự án của họ: 10 điểm cho mức ảnh hưởng cao nhất và 1 điểm khi hoàn toàn không có ảnh hưởng gì.
– Đánh giá hỗ trợ. Từ những gì bạn thấy và nghe được, nếu cho rằng một người có quyền quyết định nào đó nhất định chống lại dự án, hãy cho ngay 1 điểm âm vào bảng điểm của họ.
– Lợi ích doanh nghiệp. Bạn muốn ngừng dự án ở điểm nào, ngay cả khi nó mang lại rủi ro cho bạn? Ở một vài giai đoạn, có thể bạn sẽ chọn cách làm tăng độ nóng của dự án bằng cách giải trình ngay ở buổi họp cổ đông. Coi việc đánh dấu cột mốc mới cho dự án là việc đệ trình quyết định tiếp tục hay kết thúc.
– Lợi ích các bên liên quan. Một khi bạn đã có những quan điểm về vấn đề này, liệt kê các bên liên quan và với mỗi nhân vật, đưa ra lý do tại sao họ sẽ có lợi nếu dự án thất bại và họ được lợi ra sao khi dự án thành công. Nếu bạn không thể nghĩ ra được những lợi ích của mỗi nhân vật nói trên khi dự án thành công hay thất bại, hãy nhờ đến sự trợ giúp từ những người bạn tin tưởng. Nếu tìm được một hướng khiến phần lớn các phần tử chống đối có thể hưởng lợi khi dự án thành công, bạn đã có trong tay một tia hy vọng.
– Làm việc cật lực. Lập danh sách ưu tiên cho các bên liên quan mà mình sẽ làm việc. Bắt đầu với những người có điểm số cao nhất, những người hậu thuẫn bạn, sau đó mới tới các phần tử hắc ám khác − những người điểm số thấp hoặc âm.
– Những người hậu thuẫn. Nên gặp riêng từng người trong số họ. Trình bày lại đánh giá của mình và thảo luận về những lợi ích mà thành công của dự án đem lại cho họ. Chia sẻ những mối quan tâm, nhờ họ giúp đỡ, hỗ trợ và xin họ lời khuyên về cách để đem lại thành công cho dự án vì lợi ích của toàn doanh nghiệp. Đầu tư thời gian và sức lực vào đây vì đây là nơi tốt nhất để xây dựng động lực chính trị.
– Đối thủ. Với sự tự tin có được nhờ những người hậu thuẫn, bây giờ, bạn hãy bắt đầu lưu ý đến những kẻ chống lại thành công của dự án. Một lần nữa, đưa ra tầm nhìn của bạn và lợi ích mà bạn nghĩ là họ sẽ thu được. Tìm kiếm những quan điểm, lý do sâu sa của vấn đề họ đang nắm giữ với dự án, và tìm cách đàm phán chứ không phải là đối đầu. Nhưng cũng đừng quá kỳ vọng vào họ đến mức phung phí thời gian và công sức để lay chuyển. Nên nhớ rằng, họ hẳn đã đầu tư vào chỗ khác rồi.
– Đề cao cảnh giác. Thành công không dễ dàng. Ngay cả khi tất cả kẻ thù đã tung hết chiêu, bạn vẫn phải hết sức cẩn trọng. Hãy cẩn thận với những mưu hèn kế bẩn khác có thể được hội Gian hùng tung ra. Hãy sát cánh với những người hỗ trợ bạn và để họ hành động nhân danh bạn.
Quả là không dễ chút nào trong việc vực dậy một dự án đã kiệt quệ, và nó cũng không tiến triển nhanh chóng như bạn mong đợi.
Nếu tuân theo những bước kể trên, bạn sẽ thiết lập được những bước đi vững chắc, có được trong tay sức mạnh khi có số lượng cổ đông lớn hơn hô ủng. Nhưng không lúc nào được mất cảnh giác với những kẻ chơi xấu, bởi các kế bẩn có thể được tung ra bất kỳ lúc nào, dưới mọi chiêu thức mà chúng ta không ngờ tới.
Những lợi ích cốt yếu luôn tồn tại khi đối mặt trực tiếp với phái Gian hùng và lời khuyên này luôn đúng với mọi mưu hèn kế bẩn được đề cập trong sách. Hội Gian hùng thường không hứng thú với những cuộc đối thoại “hiệu quả”, nhưng khi chúng ta thành công với cách tiếp cận này, tất cả các bên cùng có lợi.
Rõ ràng, bạn có quyền cảm thấy thất vọng, bực tức hay giận dữ khi bị chọn làm quân tốt thí. Hãy biến những cảm xúc mãnh liệt này thành hành động, nhưng nhớ phải giữ chúng trong tầm kiểm soát khi bạn đang làm việc. Bạn có thể sẽ phải trả giá khi đám thích chơi đểu người khác này trông thấy bạn bực tức hay giận dữ. Chúng sẽ rất háo hức được nhìn thấy bạn “thua cuộc” và chúng có thể dài mồm yêu sách “người nào đó đạo đức hơn”, hoặc có thể, chúng sẽ làm bộ ngạc nhiên hay vờ như choáng nặng trước xử sự của bạn. Trong trường hợp đó, bạn buộc phải viện đến “trí tuệ cảm xúc” hơn là cảm xúc đơn thuần, và hãy hành động với lòng can đảm và sự quyết đoán chứ không phải với thái độ hùng hổ và hung hăng. Hãy nhớ rằng, bạn cần phải giữ gìn thanh danh và lòng tự tôn của chính mình.
Cuộc đối thoại gai góc về các vấn đề liên quan đến quyền lực có thể sẽ thế này:
“Jerry này, Dự án Khởi nguồn có nhiều quan ngại hơn những gì mọi người thừa nhận, và tôi muốn giải quyết thấu đáo tình trạng này vì lợi ích cho cả công ty. Chúng ta hãy nói chuyện phải quấy về vấn đề gì đang thực sự diễn ra đằng sau và xem có thể xử lý như thế nào”.
Chỉ một câu đó thôi. Đừng dừng lại cho tới khi bạn nói xong, nhưng nhớ phải thở đấy!
Những gì xảy ra tiếp theo rất quan trọng. Jerry đang ở thế tiến thoái lưỡng nan. giữa trung thực và trả giá. Chọn lựa của ông ta sẽ giúp bạn quyết định phải làm gì tiếp theo. Hãy vững lòng, theo kinh nghiệm của chúng tôi, chạm trán với dạng chính khách công sở khó chịu này có thể dẫn tới những kết quả đáng lưu tâm.
Lưu ý rằng chiến lược của chúng ta liên quan đến nhu cầu của công ty hơn nhu cầu cá nhân. Điều này sẽ đưa cuộc hội thoại từ tình huống đối nghịch sang một tình huống mới mở ra một cuộc đàm thoại mang tính hợp tác. Nếu Jerry chấp nhận, tình hình sẽ đi theo chiều hướng tích cực hơn. Còn nếu ông ta vẫn kiên quyết ở vị trí đối nghịch, cần rút lui và tiếp tục làm việc với những người hậu thuẫn.
Rút lui không có nghĩa là thừa nhận thất bại. Rút lui do những áp lực bất khả kháng cho chúng ta cơ hội để tái tập trung lực lượng và cố gắng thêm lần nữa. Chúng ta không thể chiến thắng tất cả cuộc chiến chính trị mình gặp phải, do đó, biết khi nào nên tiến, khi nào nên lùi là kỹ năng quan trọng trong cuộc chiến chính trị chốn thương trường.
Trong khi xử lý vấn đề này, cần tận dụng mọi nguồn lực, xây dựng các mối quan hệ và làm việc cật lực để nắm được đường đi nước bước của kẻ thù cùng những thủ đoạn của chúng. Nếu bạn có thể chứng tỏ bản thân trong khi cố gắng làm những việc có lợi cho công ty, giữ được thái độ bình tĩnh và lạc quan, để đi đến tận cùng với sự công chính của mình, bạn sẽ được ghi nhận. Họ sẽ phải cân nhắc cẩn thận khi quyết định xem có nên để tuột mất nguồn lực quý báu này không.
Mẹo vặt
ĐẶT RA NHỮNG CÂU HỎI THÚ VỊ
Ở thang thuốc giải độc, các bạn có thể nhận thấy chúng tôi đặt ra cho các bạn những câu hỏi. Việc ứng dụng linh hoạt những câu hỏi này cũng như tự đặt ra những câu hỏi cho riêng mình sẽ giúp các bạn tiến đến gần hơn tình thế cụ thể của mình.
Đây thường là những câu hỏi mở và mang tính tích cực. Chúng được thiết kế sao cho thật hữu ích và thông tin mang tính gợi mở, chứ không phải mang tính thù nghịch hay khiêu khích.
Đưa ra những câu hỏi “đóng” sẽ giới hạn các câu trả lời và khiến nhóm Gian hùng cảnh giác và phòng thủ hơn. Những câu hỏi thực sự hiệu quả sẽ nâng cao nhận thức và thấu hiểu hoàn cảnh, nhằm giải quyết vấn đề chứ không đơn thuần chỉ để chúng ta kiểm chứng. Càng đặt ra được nhiều câu hỏi hữu ích cho phái Gian hùng, chúng ta càng lấy đi của họ nhiều cơ hội lẩn tránh đàm phán với ta, và càng nâng cao khả năng khám phá ra những gì họ đang suy nghĩ, cảm nhận, và nhắm tới.
CON TỐT THÍ MẠNG
Phân công cho kẻ “làm vật tế thần” những dự án hay nhiệm vụ đã được số phận an bài là cầm chắc thất bại, hòng cứu vãn cho những kẻ được ưu ái hơn khỏi tổn hại thanh danh.
Những dự án của công ty thường xuyên hỏng bét; đó là sự thật. Nguyên nhân thất bại thì nhiều, do kém năng lực, thiếu nguồn lực, do các mánh khóe nội bộ, do đối thủ cạnh tranh hoặc do những điều kiện bất lợi khác. Nhưng cách công ty ứng phó và giải quyết tình trạng khó khăn rất quan trọng, và cho chúng ta biết nhiều điều về giá trị cốt lõi của tổ chức.
Các mánh khóe sẽ được bóc trần ở ngay điểm mấu chốt của câu chuyện đưa ra ở đầu chương. Ben tội nghiệp rõ ràng đã bị chọn làm con tốt thí mạng bằng việc được phân làm chủ nhiệm Dự án Khởi nguồn, nhưng anh lại không hề hay biết. Hơn nữa, Mark – con rể của giám đốc điều hành, có vẻ chính là người đã thẳng tay đẩy dự án đó xuống vực, và giờ đây, anh ta đang được ô dù giải cứu khỏi nguy cơ lụn bại trong sự nghiệp, bằng cách được giao cho một dự án có triển vọng “thăng quan tiến chức” hơn. Florida hay Luton? Lựa chọn này “khoai” đây!
Khi dự án sắp bể, nhiều người trong số những kẻ có liên quan cố dùng mọi thủ đoạn chốn thương trường và các kiểu mánh khóe hòng thoát cơn nguy khốn. Phải chăng Mark cũng đang giật dây ai đó? Thủ đoạn phổ biến nhất là kết bè kết cánh với các đồng minh quyền lực và những người nắm quyền phủ quyết nhằm vận động việc tái phân bổ nhân danh họ. Ở đây, có thể lôi kéo các giám đốc chuyên môn hay các quản đốc thân thiện; nhưng trong trường hợp này, gia đình là cái ô to nhất, vững nhất! Khi tái bổ nhiệm, họ sẽ ít giống kẻ “bỏ của chạy lấy người” hơn, và thậm chí họ còn có thể đảm nhiệm một vị trí khác, khi đó, họ còn thể hiện sự nuối tiếc (có vẻ) chân thành rằng mình đã không thể ở lại để chung tay góp sức đưa dự án đến thành công.
Khi một người rút khỏi một dự án tất-phải-thất-bại, là chủ nhiệm hoặc thành viên trong ê kíp thực hiện dự án, thường thì con tốt thí mạng sẽ được thay vào vị trí này, nhiều người trong số đó sẽ được các sếp lớn dỗ ngon dỗ ngọt rằng chuyến biệt phái này là “cơ hội thăng tiến”. Chúng ta sẽ nói kỹ hơn về các “cơ hội” này sau.
Bao nhiêu năng lượng, thời gian, nguồn lực và công sức đổ vào dự án đều đã hỏng bét cả, tất cả tan tành đúng thời điểm cần kíp. Tình hình ngày càng tồi tệ, nhiều khi còn đẩy dự án đến thất bại nhanh chóng bất ngờ ngay khi cơ hội thành công vẫn còn đang le lói. Nếu vậy thì lại càng có nhiều người liên quan tính chuyện chạy làng, và bắt đầu “chơi bẩn” thay vì tiếp tục và cố gắng vực dự án dậy. Liệu có người tỉnh táo nào thật sự muốn đến Luton?
Ben là người hoàn toàn ngây thơ với các thủ đoạn chốn thương trường, mặc dù anh ta rất thạo việc và có mục tiêu phấn đấu trong sáng. Khi hiểu ra vấn đề, ngay cả khi có thể cứu được dự án, thì Ben cũng sẽ mất niềm tin vào Jerry hay Mark cũng như ban lãnh đạo công ty, và “mối dây tình cảm” với những người lãnh đạo chẳng còn chút giá trị nào nữa hết. Kết cục là Ben có thể tiếp tục chuyển việc, mà khả năng dễ xảy ra là làm cho công ty đối thủ. Anh ta sẽ mang tài năng, tính nghiêm cẩn và những thông tin nội bộ đi cùng. Làm sao anh ta có thể dành cho Xennic những lời tốt đẹp về thời gian công tác ở đó nữa. Hẳn nhiên là không rồi!
Những đệ tử ruột của Mưu hèn Kế bẩn nơi công sở còn sử dụng trò “Con tốt thí mạng” theo một phiên bản khác. Theo đó, họ sẽ cố tình “cấy” cho một dự án nguy cơ thất bại ngay từ trong trứng nước, “kẻ tế thần” sẽ được phân công làm chủ nhiệm dự án ngay từ đầu, cùng với những “quân tốt” khác, tất cả sẽ chết chùm mà không có một nghi ngờ nào nảy sinh. Cần ghi nhớ rằng, thủ đoạn này nhằm giáng chức hoặc đưa các cá nhân không phù hợp với tham vọng chính trường ra khỏi những vị trí chủ chốt.
NHỮNG KẾ BẨN NÀY ĐE DỌA GÌ ĐẾN TỔ CHỨC?
Cảnh báo về lợi nhuận – điều này đe dọa thế nào tới lợi ích của tổ chức?
Phần lớn thiệt hại thực tế đã xuất hiện ngay từ trước khi các kế bẩn này được tiến hành. Tuy nhiên, cú đánh thực sự vào lợi ích của công ty lại chính là những nỗ lực kém sáng tạo trong việc vực lại dự án, hay việc từ bỏ nó nhanh chóng. Thời gian dành cho việc tái bổ nhiệm những người này cũng được tính vào chi phí cơ hội.
Độ mẫn cảm của tổ chức – công ty sẽ điêu đứng ra sao với những hành vi này?
Khi dự án đang ngấp nghé bên bờ thất bại, cám dỗ mới ghê gớm làm sao, đặc biệt là nếu công ty có văn hóa chính trị công sở tiêu cực và có những ông to bà lớn thiếu liêm chính đứng đầu tổ chức.
Đe dọa văn hóa – điều này ảnh hưởng đến văn hóa doanh nghiệp và tinh thần nhân viên như thế nào?
Chính mánh khóe này khơi gợi các thủ đoạn chính trị công sở khác ở mọi cấp độ. Do vậy, sử dụng thủ đoạn này sẽ làm tổn hại nghiêm trọng nền văn hóa lành mạnh – nền văn hóa mà trong đó, lợi ích được rút ra từ những cuộc nói chuyện thẳng thắn và những nỗ lực đầy sáng tạo.
Tỷ lệ rủi ro của kẻ chơi bẩn – mức độ rủi ro và khả năng bị vạch trần là bao nhiêu?
Trên thực tế, rủi ro không lớn do những kẻ chơi bẩn này thường là những người có máu mặt trong tổ chức, những kẻ này, nếu có bị tố cáo thì cũng vẫn sẽ bình chân như vại cho tới khi các cổ đông thấy không thể chấp nhận được.
Cảnh báo về an nguy cho nạn nhân – nạn nhân có thể gặp phải những rủi ro nào khi kế bẩn được tung ra?
Chủ yếu tùy thuộc vào cái ghế của bạn. Nếu vị trí của bạn là chủ nhiệm dự án, “chẩn đoán và điều trị” sớm là điều cần thiết. Càng để lâu, tình hình càng tồi tệ. Nói thẳng ra là những kẻ đối nghịch với bạn sẽ chơi đểu bạn ngay một khi tất cả đã câu kết với nhau.
THUỐC GIẢI CHO KẾ BẨN SỐ 1
Thông điệp được rút ra từ câu chuyện là gì? Giỏi chuyên môn không đảm bảo bạn sẽ hoàn toàn chống lại được những kế bẩn này. Đây là quả thực là một mụ béo xấu xí mà bạn bị buộc phải hẹn hò và lưu tâm. Chúng tôi sẽ dành thời gian để giúp bạn xử lý trò này nhiều hơn so với mưu hèn kế bẩn khác.
Nếu bạn đang nắm những công việc hàng đầu, hoặc đang giữ những vị trí quan trọng trong dự án dành cho vật tế thần, thì bạn nên áp dụng lời khuyên dưới đây. Nếu nhận thấy mình có thể bắt kịp trò bẩn này, tin tốt là bạn sẽ nhận thức được mình đang lâm vào tình thế nào và phải đối mặt tình huống khó xử ra sao. Rất nhiều “con tốt thí mạng” cứ u u minh minh như vậy cho đến khi bị “quân bẩn” đấm thẳng một phát vào mặt. Tin xấu là dĩ nhiên bạn vẫn đang ở trong tình thế chẳng lấy gì làm dễ chịu.
Trước khi bắt đầu thảo luận những việc cần làm để đối phó với tình huống này, hãy tự hỏi mình những câu hỏi sau để phân tách sự thật với tưởng tượng của bạn về tình huống. Đây là những bước phục hồi tình thế đầu tiên.
– Vì sao bạn cho rằng đây là dự án “Con tốt thí mạng”?
– Bạn có thể đưa ra bằng chứng nào để chứng minh?
– Bạn được bổ nhiệm khi nào?
– Bạn có thể đưa ra những nguyên nhân nào để giải thích cho việc được tuyển chọn của mình?
– Tại sao bạn cho rằng mình đã bị chọn?
– Điều gì khiến bạn nghĩ những nhân vật cộm cán coi đó là dự án “Con tốt thí mạng”?
– Cái giá phải trả nếu bạn rút khỏi dự án?
– Việc đơn giản nhất bạn có thể làm là gì?
– Việc căn bản nhất bạn có thể làm là gì?
Sự thật cay đắng là có thể đã có ai đó, đang ở vị trí nào đó đã nhắm bạn cho thất bại này, và ở thời điểm nào đó, bạn đã cắn câu. Giờ đây, thật khó để thoát khỏi tình cảnh này với thanh danh nguyên vẹn.
Nếu những câu trả lời cho các câu hỏi đặt ra đủ sức thuyết phục về việc bạn đã bị nhắm làm con tốt thí mạng, bạn có một số lựa chọn:
– Trau chuốt lại CV và chờ định mệnh gõ cửa.
– Đương đầu với phái Gian hùng và tìm kiếm những cuộc tranh luận mang tính sáng tạo nhằm cứu sống dự án – hoặc giết chết dự án đó ngay và luôn.
– Sử dụng tất cả những kỹ năng mình có và làm việc cật lực nhằm đưa dự án trở về từ cõi chết, mặc cho bao kẻ ngăn trở, phá hoại.
Chúng tôi tin rằng, nếu đã chuẩn bị kỹ lưỡng, bạn nên tiến hành cả ba điều trên, nhưng phải kiên nhẫn chờ đợi đôi chút.
Phần lớn giải pháp cho vấn đề này là những bài luyện tập căn bản nhất cho bất cứ dự án nào cần được vực dậy. Tất cả đều có phe cánh và đối thủ của mình. Đây không phải là quyển sách về kỹ năng kinh doanh cơ bản, nhưng thực ra, cũng đáng để bạn khởi đầu lại những bước căn bản khi tiến hành cứu một dự án khỏi bờ vực phá sản. Khi đó, bạn có thể hướng sự chú ý vào những việc khác vì sẽ luôn có thêm những thủ đoạn mới để biến một dự án nào đó thành dự án “Con tốt thí mạng”.
1. Xác định những người nắm giữ cổ phần. Đó có thể là bất kỳ ai có khả năng tham gia vào dự án.
Phạm vi kéo dài từ cấp quản lý đến khách hàng và những người trung gian. Bất kỳ ai có khả năng tác động đến dự án ở bất cứ khía cạnh nào (dù thành hay bại).
2. Vận động các bên liên quan. Chọn những người có mối quan tâm sâu sắc đến dự án và chia sẻ tầm nhìn của bạn về dự án với họ. Tìm kiếm để có thể thấu hiểu quan điểm của họ về dự án. Nhìn chung, họ góp phần vào thành công hay thất bại?
3. Xem xét lại các thế mạnh kinh doanh. Liệu chúng có tác dụng và còn đúng đắn không?
4. Phân tích quy trình. Ngay cả khi bạn chỉ nắm vị trí này tạm thời, phải nhìn nhận vấn đề nghiêm túc và toàn diện. Có những thành công và thất bại nào?
5. Xác định điểm mấu chốt. Đâu là những điểm đang tiến triển? Đâu là các điểm sẽ thu hút người khác? Ví dụ như thiếu nguồn lực, lỗi hệ thống, lỗi kỹ thuật, những quyết định chậm trễ, v.v…
6. Những vấn đề của các cổ đông. Trở lại với những cổ đông chủ chốt với những phân tích của bạn về vấn đề đặt ra. Tìm kiếm quan điểm, sự đồng tình và hỗ trợ của họ để giải quyết các vấn đề nan giải.
7. Thiết lập lại kế hoạch. Dưới ánh sáng của những gì bạn vừa học được, đánh giá những ảnh hưởng tới kế hoạch hiện thời và đề xuất những thay đổi phù hợp.
8. Đối thoại. Tiến hành những cuộc trò chuyện hiệu quả và nhanh chóng để đảm bảo những cổ đông ủng hộ luôn sát cánh bên bạn.
9. Bắt tay thực hiện ngay! Dù thế nào, thách thức thực sự là lèo lái con thuyền của bạn qua dòng nước chính trị chốn công sở đục ngầu nhằm phân tách thất bại của dự án chính thống với thất bại do cơ tâm. Đó là khi bạn bỏ qua những lời khuyên chuẩn mực, dựa trên những ngầm định mà những người tiếp xúc thành thật với bạn. Nếu bạn bị chọn làm vật tế thần, sẽ rất khó khăn để có được câu trả lời thẳng thắn và trung thực của phái Gian hùng, nhưng không phải là không thể.
Sự khác biệt giữa một dự án đang sống dở chết dở và dự án “Con tốt thí mạng” là gì? Sự khác biệt chủ yếu là ở chỗ, có một hoặc nhiều nhân vật cộm cán trong công ty đã đầu tư vốn chính trị vào sự thất bại của dự án. Họ cũng có thể sẽ tính những đường đi nước bước sao cho chắc chắn dự án đó sẽ thất bại.
Do bạn bị giao nhiệm vụ đưa dự án vượt qua thất bại, họ sẽ chống lại nỗ lực của bạn, để bảo vệ được sự đầu cơ chính trị của họ.
Nhưng chớ để những chuyện này làm bạn thất vọng. Nếu có kỹ năng và quyết đoán, bạn vẫn có thể giành thắng lợi với sự công minh chính đại của mình, nhưng bạn sẽ cần đến những bước bổ trợ sau để tự bảo vệ và gia tăng cơ hội cho mình.
– Lợi ích của bạn. Điều tối thiểu bạn chuẩn bị để chấp nhận kết quả trong tình huống này (chứ không phải của dự án) là gì? Ví dụ như, được nhìn nhận là quyết đoán trong tình trạng khó khăn và giữ nguyên tiết tháo của mình.
– Đánh giá tầm ảnh hưởng. Với mỗi người nắm quyền ảnh hưởng, chấm điểm cho khả năng ảnh hưởng đến dự án của họ: 10 điểm cho mức ảnh hưởng cao nhất và 1 điểm khi hoàn toàn không có ảnh hưởng gì.
– Đánh giá hỗ trợ. Từ những gì bạn thấy và nghe được, nếu cho rằng một người có quyền quyết định nào đó nhất định chống lại dự án, hãy cho ngay 1 điểm âm vào bảng điểm của họ.
– Lợi ích doanh nghiệp. Bạn muốn ngừng dự án ở điểm nào, ngay cả khi nó mang lại rủi ro cho bạn? Ở một vài giai đoạn, có thể bạn sẽ chọn cách làm tăng độ nóng của dự án bằng cách giải trình ngay ở buổi họp cổ đông. Coi việc đánh dấu cột mốc mới cho dự án là việc đệ trình quyết định tiếp tục hay kết thúc.
– Lợi ích các bên liên quan. Một khi bạn đã có những quan điểm về vấn đề này, liệt kê các bên liên quan và với mỗi nhân vật, đưa ra lý do tại sao họ sẽ có lợi nếu dự án thất bại và họ được lợi ra sao khi dự án thành công. Nếu bạn không thể nghĩ ra được những lợi ích của mỗi nhân vật nói trên khi dự án thành công hay thất bại, hãy nhờ đến sự trợ giúp từ những người bạn tin tưởng. Nếu tìm được một hướng khiến phần lớn các phần tử chống đối có thể hưởng lợi khi dự án thành công, bạn đã có trong tay một tia hy vọng.
– Làm việc cật lực. Lập danh sách ưu tiên cho các bên liên quan mà mình sẽ làm việc. Bắt đầu với những người có điểm số cao nhất, những người hậu thuẫn bạn, sau đó mới tới các phần tử hắc ám khác − những người điểm số thấp hoặc âm.
– Những người hậu thuẫn. Nên gặp riêng từng người trong số họ. Trình bày lại đánh giá của mình và thảo luận về những lợi ích mà thành công của dự án đem lại cho họ. Chia sẻ những mối quan tâm, nhờ họ giúp đỡ, hỗ trợ và xin họ lời khuyên về cách để đem lại thành công cho dự án vì lợi ích của toàn doanh nghiệp. Đầu tư thời gian và sức lực vào đây vì đây là nơi tốt nhất để xây dựng động lực chính trị.
– Đối thủ. Với sự tự tin có được nhờ những người hậu thuẫn, bây giờ, bạn hãy bắt đầu lưu ý đến những kẻ chống lại thành công của dự án. Một lần nữa, đưa ra tầm nhìn của bạn và lợi ích mà bạn nghĩ là họ sẽ thu được. Tìm kiếm những quan điểm, lý do sâu sa của vấn đề họ đang nắm giữ với dự án, và tìm cách đàm phán chứ không phải là đối đầu. Nhưng cũng đừng quá kỳ vọng vào họ đến mức phung phí thời gian và công sức để lay chuyển. Nên nhớ rằng, họ hẳn đã đầu tư vào chỗ khác rồi.
– Đề cao cảnh giác. Thành công không dễ dàng. Ngay cả khi tất cả kẻ thù đã tung hết chiêu, bạn vẫn phải hết sức cẩn trọng. Hãy cẩn thận với những mưu hèn kế bẩn khác có thể được hội Gian hùng tung ra. Hãy sát cánh với những người hỗ trợ bạn và để họ hành động nhân danh bạn.
Quả là không dễ chút nào trong việc vực dậy một dự án đã kiệt quệ, và nó cũng không tiến triển nhanh chóng như bạn mong đợi.
Nếu tuân theo những bước kể trên, bạn sẽ thiết lập được những bước đi vững chắc, có được trong tay sức mạnh khi có số lượng cổ đông lớn hơn hô ủng. Nhưng không lúc nào được mất cảnh giác với những kẻ chơi xấu, bởi các kế bẩn có thể được tung ra bất kỳ lúc nào, dưới mọi chiêu thức mà chúng ta không ngờ tới.
Những lợi ích cốt yếu luôn tồn tại khi đối mặt trực tiếp với phái Gian hùng và lời khuyên này luôn đúng với mọi mưu hèn kế bẩn được đề cập trong sách. Hội Gian hùng thường không hứng thú với những cuộc đối thoại “hiệu quả”, nhưng khi chúng ta thành công với cách tiếp cận này, tất cả các bên cùng có lợi.
Rõ ràng, bạn có quyền cảm thấy thất vọng, bực tức hay giận dữ khi bị chọn làm quân tốt thí. Hãy biến những cảm xúc mãnh liệt này thành hành động, nhưng nhớ phải giữ chúng trong tầm kiểm soát khi bạn đang làm việc. Bạn có thể sẽ phải trả giá khi đám thích chơi đểu người khác này trông thấy bạn bực tức hay giận dữ. Chúng sẽ rất háo hức được nhìn thấy bạn “thua cuộc” và chúng có thể dài mồm yêu sách “người nào đó đạo đức hơn”, hoặc có thể, chúng sẽ làm bộ ngạc nhiên hay vờ như choáng nặng trước xử sự của bạn. Trong trường hợp đó, bạn buộc phải viện đến “trí tuệ cảm xúc” hơn là cảm xúc đơn thuần, và hãy hành động với lòng can đảm và sự quyết đoán chứ không phải với thái độ hùng hổ và hung hăng. Hãy nhớ rằng, bạn cần phải giữ gìn thanh danh và lòng tự tôn của chính mình.
Cuộc đối thoại gai góc về các vấn đề liên quan đến quyền lực có thể sẽ thế này:
“Jerry này, Dự án Khởi nguồn có nhiều quan ngại hơn những gì mọi người thừa nhận, và tôi muốn giải quyết thấu đáo tình trạng này vì lợi ích cho cả công ty. Chúng ta hãy nói chuyện phải quấy về vấn đề gì đang thực sự diễn ra đằng sau và xem có thể xử lý như thế nào”.
Chỉ một câu đó thôi. Đừng dừng lại cho tới khi bạn nói xong, nhưng nhớ phải thở đấy!
Những gì xảy ra tiếp theo rất quan trọng. Jerry đang ở thế tiến thoái lưỡng nan. giữa trung thực và trả giá. Chọn lựa của ông ta sẽ giúp bạn quyết định phải làm gì tiếp theo. Hãy vững lòng, theo kinh nghiệm của chúng tôi, chạm trán với dạng chính khách công sở khó chịu này có thể dẫn tới những kết quả đáng lưu tâm.
Lưu ý rằng chiến lược của chúng ta liên quan đến nhu cầu của công ty hơn nhu cầu cá nhân. Điều này sẽ đưa cuộc hội thoại từ tình huống đối nghịch sang một tình huống mới mở ra một cuộc đàm thoại mang tính hợp tác. Nếu Jerry chấp nhận, tình hình sẽ đi theo chiều hướng tích cực hơn. Còn nếu ông ta vẫn kiên quyết ở vị trí đối nghịch, cần rút lui và tiếp tục làm việc với những người hậu thuẫn.
Rút lui không có nghĩa là thừa nhận thất bại. Rút lui do những áp lực bất khả kháng cho chúng ta cơ hội để tái tập trung lực lượng và cố gắng thêm lần nữa. Chúng ta không thể chiến thắng tất cả cuộc chiến chính trị mình gặp phải, do đó, biết khi nào nên tiến, khi nào nên lùi là kỹ năng quan trọng trong cuộc chiến chính trị chốn thương trường.
Trong khi xử lý vấn đề này, cần tận dụng mọi nguồn lực, xây dựng các mối quan hệ và làm việc cật lực để nắm được đường đi nước bước của kẻ thù cùng những thủ đoạn của chúng. Nếu bạn có thể chứng tỏ bản thân trong khi cố gắng làm những việc có lợi cho công ty, giữ được thái độ bình tĩnh và lạc quan, để đi đến tận cùng với sự công chính của mình, bạn sẽ được ghi nhận. Họ sẽ phải cân nhắc cẩn thận khi quyết định xem có nên để tuột mất nguồn lực quý báu này không.
Mẹo vặt
ĐẶT RA NHỮNG CÂU HỎI THÚ VỊ
Ở thang thuốc giải độc, các bạn có thể nhận thấy chúng tôi đặt ra cho các bạn những câu hỏi. Việc ứng dụng linh hoạt những câu hỏi này cũng như tự đặt ra những câu hỏi cho riêng mình sẽ giúp các bạn tiến đến gần hơn tình thế cụ thể của mình.
Đây thường là những câu hỏi mở và mang tính tích cực. Chúng được thiết kế sao cho thật hữu ích và thông tin mang tính gợi mở, chứ không phải mang tính thù nghịch hay khiêu khích.
Đưa ra những câu hỏi “đóng” sẽ giới hạn các câu trả lời và khiến nhóm Gian hùng cảnh giác và phòng thủ hơn. Những câu hỏi thực sự hiệu quả sẽ nâng cao nhận thức và thấu hiểu hoàn cảnh, nhằm giải quyết vấn đề chứ không đơn thuần chỉ để chúng ta kiểm chứng. Càng đặt ra được nhiều câu hỏi hữu ích cho phái Gian hùng, chúng ta càng lấy đi của họ nhiều cơ hội lẩn tránh đàm phán với ta, và càng nâng cao khả năng khám phá ra những gì họ đang suy nghĩ, cảm nhận, và nhắm tới.
