Tử tù!
Tại sao không? Tôi nhớ đã đọc trong một cuốn sách nào đó có câu như thế này: “Tất cả mọi người đều bị kết án tử hình, thời gian hoãn không xác định”[1]. Vậy có gì thay đổi so với hoàn cảnh của tôi hiện nay?
Từ khi bản án được tuyên, bao nhiêu người nghĩ là được sống lâu thế mà đã chết rồi! Bao nhiêu người đã đi trước tôi, những thanh niên tự do và lành mạnh, tưởng được trông thấy đầu tôi rơi vào một ngày nào đó ở quảng trường Grève. Từ nay đến hôm đó, có bao nhiêu con người giờ đây đang tiếp bước, đang hít thở trong bầu trời lồng lộng sẽ phải ra đi trước tôi?
Và rồi cuộc sống với tôi còn có gì đáng luyến tiếc nữa! Thực tế ban ngày trong ngục tối với mẩu bánh mì đen nhẻm kèm một bát nước canh loãng toẹt múc ở chiếc thùng gỗ do người tù đem đến, tôi, một con người đã được hưởng thụ một nền giáo dục mềm mỏng, – bị bọn cai tù đối xử thô bạo, tàn nhẫn, bao giờ được gặp một người có thể nghĩ rằng tôi đáng để họ bắt chuyện và đáng được trả lời, luôn luôn giật mình về việc tôi đã làm và về việc người ta sẽ làm đối với tôi; đấy hầu như là những tài sản duy nhất mà tên đao phủ có thể tước đoạt của tôi. – Mặc dù vậy, vẫn là kinh khủng.
