Lúc ấy vào khoảng hai giờ chiều. Nhà vua lòng đầy lo lắng bước ra khỏi phòng đến ngoài hiên và có lúc đến mở cửa phòng hành lang để xem các thuộc hạ làm việc.
Ông Colbert đang nói chuyện nho nhỏ với ông De Brienne.
Nhà vua vụt mở cửa nói với họ:
– Các ông nói gì thế?
Ông De Brienne đứng dậy:
– Chúng tôi nói về phiên họp đầu của “Các đẳng cấp”.
– Tốt lắm!
Vua trả lởi và lui về chỗ. Năm phút sau, có tiếng chuông gọi Rose. Nhà vua hỏi:
– Cô chép xong chưa?
– Thưa Hoàng thượng chưa.
– Cô đi xem thử ông d Artagnan về chưa.
– Thưa, chưa ạ.
Nhà vua lẩm bẩm:
– Lạ thực. Gọi ông Colbert đến đây.
Colbert bước vào. Ông đã đợi chuyện này từ sáng sớm.
Nhà vua vội vã nói:
– Ông Colbert, ông phải xem thử ông d Artagnan ra thế nào rồi.
Colbert bình tĩnh trá lời:
– Hoàng thượng muốn tôi tìm ông ta ở đâu?
– Ồ, ông không biết ta bảo ông ấy đi đâu à? – Nhà vua cau có trả lời.
– Hoàng thượng chưa cho tôi biết.
– Có những chuyện phải đoán ra và nhất là ông, ông phải đoán ra được.
– Thưa Hoàng thượng, tôi có thể đoán, nhưng không thể đoán ra hết được.
Colbert vừa dứt lời thì một giọng ồ ồ còn hơn giọng của Nhà vua cất lên làm ngưng câu chuyện giữa người Chúa tể và kẻ thừa hành. Nhà vua vui mừng kêu lên:
– D Artagnan!
D Artagnan có sắc thái giận dữ, nói với Nhà vua:
– Thưa có phải Hoàng thượng ra lệnh cho ngự lâm quân của tôi không?
– Lệnh gì?
– Lệnh về ngôi nhà của ông Fouquet.
– Không có lệnh nào hết, – Nhà vua trả lời.
– A, phải rồi? – D Artagnan cắn râu mép, nói – Tôi không lầm đâu: đúng là ông rồi.
Và ông chỉ Colbelt. Nhà vua hỏi:
– Lệnh gì?
– Lệnh làm đảo lộn nhà cửa, đánh đập tôi tớ, quan chức của ông Fouquet, lệnh phá hộc tủ, vơ vét một căn nhà đang yên lành. Trời ạ! Lệnh thật dã man!
– Thưa ông? – Colbert tái mặt kêu lên.
D Artagnan chặn lại:
– Thưa ông, ông có nghe không. Chỉ Hoàng thượng, chỉ một mình Hoàng thượng là có quyền sai phái ngự lâm quân của tôi thôi: Nhưng với ông thì tôi cấm. Tôi nói rõ điều này trước mặt Hoàng thượng đây. Người quý tộc mang kiếm không phải như những tên hợm mình giắt bút lông nơi kẽ tai đâu!
– Ồ! d Artagnan! d Artagnan! – Nhà vua thì thầm trong khi người lính ngự lâm vẫn tiếp tục.
– Thật là nhục nhã. Binh sĩ của tôi bị mất danh dự rồi. Tôi không chỉ huy mấy tên thô lỗ, tôi không chỉ huy bọn phát lương giữ gạo đâu! Chán quá!
– Nhưng mà có gì thế. Nói lại xem sao? – Nhà vua nghiêm giọng hỏi.
– Thưa Hoàng thượng, ông này, ông này đây không đoán ra được lệnh của ngài, do đó, không biết rằng tôi đi bắt ông Fouquet, ông này đây, người đã sai làm chiếc lồng sắt cho người chủ cũ của ông ấy, vừa sai ông De Rongherta đến nhà ông Fouquet, lấy tiếng là thu lại giấy má của ông tổng giám, nhưng kỳ thực lại gom luôn cả đồ đạc. Lính ngự lâm của tôi đã vây quanh căn nhà từ sáng. Lệnh tôi là vậy. Sao người ta lại cho phép họ vào bên trong? Sao lại biến họ trở thành đồng loã khi bắt họ chứng kiến cuộc phá phách cướp đoạt? Chán quá! Chúng tôi phục vụ Hoàng thượng, đúng rồi, nhưng chúng tôi đâu có phục vụ ông Colbert?
Nhà vua nghiêm khắc nói:
– Ông d Artagnan nên thận trọng lời nói. Những chuyện giải thích như thế không phải được đưa ra với giọng đó trước mặt ta.
Colbert nói lạc giọng hẳn:
– Tôi phục vụ hết mình cho Hoàng thượng. Tôi thấy thật là quá quắt khi một quan chức của Hoàng thượng đối xử với tôi như thế này. Nói ra đây thì cũng chỉ là vì lòng tôn trọng Hoàng thượng mà thôi.
– Vì lòng tôn trọng Hoàng thượng! – D Artagnan mắt tóe lửa, kêu lên, – thì trước tiên ông phải tôn trọng quyền hành của ngài, phải biết tôn quý ngôi vị của ngài. Ông phải đợi cho một người lính đổ máu suốt bốn mươi năm dạy bảo cho điều ấy sao? Sao lòng từ thiện lại có ở nơi tôi, còn sự hung ác lại ở phía ông? Ông đã sai bắt giữ, cột trói, làm tù tội cả những người vô tộỉ?
Colbert nói:
– Đó có thể là những kẻ đồng loã của ông Fouquet.
– Ai nói với ông là ông Fouquet có đồng loã, là ông ấy phạm tội? Chỉ có Hoàng thượng biết thôi, công lý của ngài không mờ tối. Khi ngài nói: “Bắt người này, nhốt người nọ” thì ai cũng phải vâng lời. Thôi đừng nói với tôi nữa về chuyện ông tôn trọng Hoàng thượng, phải thận trọng lời nói của ông đấy. Nếu trong lời ông có chút gì đe doạ – và Hoàng thượng thì không để cho kẻ vô tích sự đe doạ người phục vụ tận tâm cho ngài, trong trường hợp mà tôi có một người chủ bội bạc như thế thì mặc Chúa không bằng lòng, tôi sẽ tự tìm cách cho kẻ kia phải tôn trọng tôi.
Nói xong d Artagnan kiêu hãnh đứng giữa phòng, mắt rực sáng, tay nắm đốc gương, môi run rẩy, cơn tức giận biểu lộ rõ hơn vẻ ngoài của ông. Colbert bị sỉ nhục, thấy tức điên lên, cúi chào Nhà vua như là để xin phép lui về.
Nhà vua tuy thấy trái ý vì chạm đến lòng kiêu ngạo và vì sự tò mò không thoả mãn nhưng cũng không biết phải quyết định ra sao. D Artagnan thấy ông ta lưỡng lự. Ông thấy ở lâu không lợi. Ông cần phải thắng Colbert một trận và cách thức duy nhất là thọc Nhà vua một cú thật đúng, thật mạnh để ông ta không thể có đường lối nào khác hơn là phải lựa chọn trong hai đối thủ.
Cho nên d Artagnan cũng nghiêng mình như Colbert, để tỏ ý rút lui. Nhưng Nhà vua thấy cần hơn hết là biết tin tức về việc bắt giữ ông tổng giám tài chính, việc bắt giữ con người có lúc đã khiến ông run sợ, mà vì d Artagnan hờn rỗi nên ông phải phí mất một phần tư tiếng đồng hồ nôn nóng, ông liền quên ngay Colbert không có gì lạ, để quay sang viên chưởng quan ngự lâm quân. Ông nói:
– Ồ, ông làm xong công việc được giao phó đã rồi hãy nghỉ sau.
D Artagnan sắp bước qua cửa vội ngừng lại khi nghe lời Nhà vua nói và quay trở lại. Colbert bắt buộc phải ra đi, sắc mặt ông ta tím ngắt, đôi mắt đen sáng lên với vẻ thảm hại dưới đôi lông mày dày.
D Artagnan một mình ở lại với Nhà vua, thấy lòng mình dịu ngay xuống mà lo chỉnh sửa lại vẻ mặt. Ông nói:
– Thưa Hoàng thượng, ngài là một vị vua trẻ. Con người ta cứ nhìn buổi sáng thì đoán ra trong ngày sẽ đẹp trời hay là u ám. Thế thì đám dân chúng mà Chúa đặt vào tay ngài sẽ đoán như thế nào về tương lai nếu ngài để cho những bậc đại thần hành động theo lối hung bạo? Nhưng thôi, xin hãy bỏ qua việc tranh luận vô bổ chắc sẽ làm ngài khó xử, thôi xin hãy nói về tôi. Tôi đã bắt giữ ông Fouquet rồi.
Nhà vua cau có:
– Ông đã để thì giờ vào đó rồi mà.
D Artagnan nhìn lại Nhà vua. Sau một lúc im lặng, Louis hỏi:
– Bây giờ ông Fouquet ở đâu?
D Artagnan trả lời:
– Thưa Hoàng thượng, ông Fouquet lúc này đang ở trong chiếc lồng sắt mà ông Colbert đã sửa soạn cho ông ta, và đang lăn theo đà của bốn con ngựa hay chạy về phía Angers.
– Sao nửa đường ông lại rời ông ta?
– Vì Hoàng thượng không dặn tôi đến Angers. Chứng cớ, chứng cớ rõ nhất tôi mới thấy dây, là Hoàng thượng vừa sai đi tìm tôi. Với lại, tôi cũng có lý do khác.
– Lý do gì?
– Nếu tôi còn ở đó, thì ông Fouquet khốn khổ kia không bao giờ dám tính chuyện vượt thoát.
– Sao? – Nhà vua sửng sốt kêu lên.
– Hoàng thượng phải hiểu và bây giờ chắc hiểu rất rõ là tôi rất muốn cho ông Fouquet được tự do. Tôi đã trao ông ấy cho một viên đội vụng về nhất dưới trướng của tôi để ông ấy có thể đào thoát được.
Nhà vua khoanh tay trước ngực, nói to:
– Ông có điên không, ông d Artagnan? Nghĩ đến chuyện đó đã là khốn khổ rồi và ông còn có gan tày trời để nói ra sao?
– Ồ! Sau công lao ông Fouquet đã làm cho Hoàng thượng, chắc ngài không mong là tôi sẽ trở nên kẻ thù của ông Fouquet phải không? Không, nếu Hoàng thượng muốn ông ta bị nhốt thì chớ giao ông ta cho tôi, cái lồng đan thật kỹ cho nhốt lại con chim cũng bay mất mà thôi!
Nhà vua nói với giọng nặng nề.
– Ta lấy làm lạ là sao ông không theo ta. Làm như thế ông sẽ nhận được các thứ mà ông cần, đó là lòng thương mến và sự biết ơn. Thưa ông, phục vụ cho ta rồi ông sẽ thấy có được một người chủ xứng đáng.
D Artagnan nhấn mạnh câu trả lời:
– Nếu ông Fouquet không đi tìm Hoàng thượng ở ngục Bastille, thì chỉ có một người khác làm thôi, người đó chắc ngài biết rõ rồi, đó là tôi.
Nhà vua im bặt. Trước lời nói thành thật, chân xác như thế của người chưởng quan ngự lâm quân, không thể nào có điều gì bài bác được. Trong khi nghe d Artagnan nói, Nhà vua nhớ đến chàng d Artagnan ngày xưa, con người đứng trong điện Palais Royl, nấp sau tấm màn long sàng khi dân chúng Paris được Hồng y De Retz hướng dẫn chạy tới; ông nhớ đến chàng d Artagnan ông vẫy tay chào khi xe ông trở lại Paris về Nhà thờ Đức bà, nhớ tới viên phó quan ông đem về gần khi cái chết của Mazarin trả lại quyền hành cho ông; nhớ tới con người luôn luôn trung thực, can đảm và trung thành.
Louis bước tới cửa gọi Colbert. Colbert chưa rời khu hành lang của nhóm cận thần làm việc.
– Colbert, ông đã sai tới lục soát nhà ông Fouquet phải không?
– Thưa ngài, phải?
– Có được gì không?
– Ông De Roncher với các ngự lâm quân đã đem về cho tôi các giấy tờ, văn kiện – Colbert trả lời.
– Được, để rồi ta sẽ xem. Bây giờ ông đưa tay cho ta?
– Tay tôi, thưa ngài?
– Đúng, để ta đặt vào tay ông d Artagnan. Này, d Artagnan? – Nhà vua vừa nói vừa quay về phía người lính lúc này thấy Colbert nên lấy lại dáng cao kỳ – ông chưa biết ông này, hãy làm quen đi.
Rồi ông chỉ Colbert:
– Đây là một kẻ thư lại tầm thường, nhưng ta đưa lên vị trí thật cao thì hắn trở thành một người vĩ đại đấy.
Colbert ấp úng, hoảng lên vì vừa sung sướng vừa sợ hãi:
– Ô! Thưa ngài!
D Artagnan thầm thì bên tai Nhà vua:
– Tôi hiểu tại sao rồi. Ông ta ganh ghét tôi phải không?
– Đúng vậy, nhưng sự ganh ghét sẽ chắp cánh cho hắn.
– Thế là từ nay sẽ có một con rắn độc mọc cánh – Người lính ngự lâm càu nhàu vì còn giữ lại trong mình chút căm thù với kẻ mới đây còn là đối thủ.
Nhưng khi Colbert tiến lại gần ông, ông thấy một dáng người thật lương thiện, thật hiền lành, thật dễ chịu, đôi mắt thật thông minh, thật quý phái khiến cho d Artagnan rất thạo xem tướng người, phải thấy xúc động và thay đổi thành kiến.
– Thưa ông, nhưng điều mà Hoàng thượng vừa nói với ông chứng tỏ rằng ngài biết rõ người dưới quyền. Cho tới ngày nay, tôi đã chống đối quyết liệt với những sự lạm dụng chứ không phải với những con người, điều đó chứng tỏ là tôi muốn chuẩn bị cho vua ta một triều đại hùng cường, cho đất nước một hạnh phúc to lớn. Thưa ông d Artagnan, tôi có nhiều ý kiến lắm ông sẽ thấy chúng sáng tỏ, chan hoà trong cảnh thanh bình chung. Nếu tôi không có cái hân hạnh chắc chắn được những người lương thiện thương mến tôi, ít ra tôi cũng được họ chắc chắn tin cậy. Và thưa ông, miễn được họ tin phục là tôi hi sinh cả cuộc đời cho họ.
Sự thay đổi đó, sự vươn lên bất ngờ đó, sự tán đồng trong dáng im lặng của nhà vua khiến cho người lính ngự lâm phải suy nghĩ ông cúi chào Colbert thật trang trọng trong lúc ông này vẫn đăm đăm nhìn lại.
Nhà vua thấy họ làm hoà với nhau rồi liền cho họ lui ra.
Khi ra bên ngoài, viên đại thần mới nói với người chưởng quan:
– Thưa ông d Artagnan, tại làm sao đôi mắt tinh tường của ông không nhận ra tôi là người như thế nào ngay từ lúc đầu?
Người lính ngự lâm nói:
– Thưa ông Colbert, khi mắt ta bị mặt trời chiếu vào thì không nhận ra được cả lò than nóng bỏng nhất. Con người có quyền hành thì họ cho cả thiên hạ nhờ cậy tại sao ông ở địa vị này mà tiếp tục cứ hành hạ một người vừa bị thất sủng, mới vừa bị rơi quá nặng?
Colbert trả lời:
– Tại sao, thưa ông? Ô, tôi không ngược đãi ông ta đâu. Tôi muốn, quản lý tài chính, và nhất là tôi tin cậy hoàn toàn vào tài năng của tôi; vì tôi biết rằng mọi vàng bạc của xứ sở này sắp rơi xuống trước mắt tôi, tôi muốn trông thấy vàng bạc của Hoàng thượng như thế nào; vì tôi sống được ba chục năm thì qua ba mươi năm sẽ không còn một đồng xu dính túi; vì tôi sẽ xây cất kho tàng, dinh thự, thành phố, tôi sẽ đào vét cửa cảng; vì tôi sẽ thành lập hải quân, tôi sẽ trang bị cho các tàu mang danh nước Pháp đi đến tận các dân tộc ở tận cùng trái đất, tôi sẽ lập ra các thư viện, các viện Hàn lâm, tôi sẽ làm cho nước Pháp trở thành hùng mạnh nhất, giàu có nhất thế giới. Đó là những nguyên cớ khiến tôi thù ghét ông Fouquet vì ông ngăn trở tôi hành động. Rồi khi tôi trở nên vĩ đại, hùng mạnh, khi nước Pháp trở nên vĩ đại, hùng mạnh, lúc đó, tôi sẽ kêu lên “Tội nghiệp cho ông ta!”.
– Ông nói tội nghiệp? Thế thì ông xin với Hoàng thượng tha cho ông ta đi. Hiện nay Hoàng thượng bức bách ông ta là vì ông thôi.
Colbert ngẩng đầu lên nói:
– Thưa ông, ông biết là không phải thế, ông biết Hoàng thượng ghét ông Fouquet vì lý do riêng tư. Tôi không nói ông cũng biết mà.
– Rồi Hoàng thượng sẽ chán, sẽ quên.
– Hoàng thượng không quên đâu, ông d Artagnan ạ. Này, ngài đang gọi và sẽ ra lệnh đấy. Không có tôi can thiệp vào phải không? Ông nghe đi.
– Ông d Artagnan đâu rồi?
– Thưa Hoàng thượng, tôi đây!
Ông đưa cho ông De St. Aignan hai mươi người để ông ta coi giữ ông Fouquet.
D Artagnan và Colbert đưa mắt nhìn nhau. Nhà vua nói tiếp:
– Từ Auger, người tù sẽ được dẫn đến ngục Bastille.
– Ông nói đúng rồi, – viên chưởng quan nói với viên đại thần.
Nhà vua nói tiếp:
– Ông St. Aignan, trên đường đi, nếu có ai nói nhỏ gì với ông Fouquet thì giết chết ngay.
– Nhưng còn tôi thì sao, thưa ngài? – Vị Hầu tước nói.
– Ông thì nói trước mặt các lính ngự lâm thôi.
Hầu tước nghiêng mình chào và bước ra ngoài thi hành lệnh. D Artagnan cũng sắp lui bước thì Nhà vua ngăn lại nói:
– Ông đi ngay đến chiếm đảo và lãnh đại Belle-Isle-en-Mer.
– Thưa ngài vâng. Mà chỉ mình tôi thôi à?
Ông lấy bao nhiêu quân cũng được miễn là khỏi thất bại, nếu thành đó chống lại.
D Artagnan nói:
– Cái đó đã rõ rồi.
Nhà vua nói tiếp:
– Lúc nhỏ ta đã thấy điều đó và bây giờ ta không muốn thấy tái diễn nữa. Ông nghe chưa? Thôi ông đi đi và chỉ về khi có mang theo chiếc chìa khoá cổng thành thôi.
Colbert đi đến gần d Artagnan nói:
– Một nhiệm vụ mà nếu thành công thì ông sẽ được chiếc gậy thống chế đấy.
– Tại sao ông nói cái câu: “Nếu thành công?”
– Vì khó đấy.
– Ô! Khó vì cái gì?
– Ông d Artagnan, ông có bạn thân ở Belle-Isle-en-Mer và những người như ông thì khó chịu thăng tiến bằng cách bước lên xác bạn bè.
D Artagnan cúi đầu xuống trong khi Colbert đi về phía Nhà vua.
Một khắc sau, d Artagnan nhận sắc chỉ bảo ông san bằng Belle-Isle nếu gặp kháng cự và có quyền xử trí đối với tất cả dân chúng hay dân di trú ở đó, không được bỏ qua một người nào.
D Artagnan nghĩ: Colbert thật có lý. Chiếc gậy thống chế Pháp quốc của ta phải mua bằng giá hai người bạn ta. Nhưng người ta quên rằng các bạn ta không ngu hơn mấy con chim, chờ người ta đặt bẫy giơ tay rồi mới bay đi. Cánh tay ấy sẽ giơ ra cho họ thấy. Porthos, Aramis đáng thương? Không, địa vị của tôi không khiến các bạn mất một sợi lông nào hết!
Quyết định như vậy xong, d Artagnan tập họp quân sĩ, cho xuống thuyền ở Paimboeuf và trương buồm đi không mất một giây nào.
