Xayíde đã chết… tin về giờ phút cuối cùng của mụ lan truyền rất nhanh, nhưng không dễ hiểu và đầy mâu thuẫn, như biết bao điều khác trong vương quốc Tưởng Tượng. Cho đến mãi hôm nay nhiều học giả và nhiều nhà viết sử vẫn còn suy nghĩ đến vỡ đầu về câu chuyện này, thậm chí một số vị còn hoài nghi các sự kiện và tìm cách diễn nghĩa khác đi. Chỉ xin tường thuật lại ở đây những sự kiện đã thật sự xảy ra, còn để tùy mỗi người cố tự giải thích.
Cùng lúc Bastian được những người đi biển sương mù ở thành phố Yskál nhận cho đi chung chuyến tàu thì Xayíde với đám khổng lồ giáp trụ đen sì của mụ chạy tới đúng chỗ con ngựa sắt của Bastian rã thành nhiều mảnh trên cánh đồng hoang. Tức thì mụ linh cảm sẽ không gặp nó được nữa. Lát sau, nhìn bức tường đất in vết Bastian leo qua thì mụ thấy ngay điều dự đoán kia trở thành chắc chắn. Một khi Bastian đã tới Cố đô rồi thì mọi toan tính của mụ tan thành mây khói cả, dù nó ở lại đó vĩnh viễn hay thoát ra được. Trong trường hợp đầu thì nó trở thành bất lực như mọi kẻ ở đó và không thể ước muốn gì nữa, trong trường hợp kia thì mọi ước muốn của nó về quyền lực và sự vĩ đại cũng tắt ngấm luôn. Nghĩa là canh bài của mụ đều chấm dứt trong cả hai trường hợp.
Mụ ra lệnh cho đám khổng lồ giáp trụ dừng lại, nhưng không hiểu sao chúng không tuân lệnh mụ, cứ tiếp tục xông tới. Mụ nổi giận, nhảy xuống kiệu, giang hai tay chặn chúng lại. Nhưng lũ khổng lồ giáp trụ, cưỡi ngựa lẫn chạy bộ, vẫn chạy rầm rập bước tới như không có mụ. Mụ đã bị xéo nát dưới vó ngựa và chân của chúng. Chỉ sau khi Xayíde thở hắt hơi cuối cùng, đoàn quân khổng lồ dài lê thê kia mới đột nhiên dừng lại, như chiếc đồng hồ đã chạy hết dây cót.
Lát sau, khi Hýkrion, Hýbald, và Hýdorn cùng đoàn quân còn lại chạy đến nhìn thấy cảnh tượng này thảy đều không hiểu nổi, vì chính ý muốn của riêng mụ Xayíde đã điều khiển lũ khổng lồ rỗng ruột này chuyển động lại đã khiến chúng xéo chết mụ. Nhưng suy nghĩ lâu vốn không phải là sở trường của ba chàng hiệp sĩ nên cuối cùng họ nhún vai, không tìm hiểu thêm. Họ bàn nhau xem phải làm gì, rồi kết luận rằng thế là cuộc hành quân đã kết thúc. Họ bèn giải tán đám tàn quân, cho ai về nhà nấy. Riêng họ vì không muốn làm trái lời thề trung thành với Bastian, nên quyết định sẽ đi khắp vương quốc Tưởng Tượng tìm nó. Nhưng vì không nhất trí được nên đi hướng nào nên họ đã quyết định mỗi người tự đi theo ý mình. Họ chia tay nhau, mõi người ì ạch đi một hướng. Cả ba người đều sẽ trải qua nhiều cuộc phiêu lưu và ở vương quốc Tưởng Tượng có vô số tường thuật về cuộc đi tìm vô nghĩa của họ. Nhưng đó là chuyện sẽ kể vào một dịp khác.
Từ đó, những gã khổng lồ bằng kim loại rỗng ruột đen sì đứng bất động tại chỗ trên cánh đồng hoang, gần Cố đô. Mưa sa tuyết đổ khiến chúng gỉ sét rồi từ từ lún, hoặc nghiêng hoặc thẳng, vào lòng đất. Nhưng mãi đến tận hôm nay vẫn còn thấy sót lại một vài gã. Khu đất này bị mang tai tiếng nên người qua lại luôn đi vòng để tránh. Nhưng chúng ta hãy trở lại với Bastian.
Trong lúc đi theo con đường mòn nhẹ nhàng uốn khúc qua rừng hồng, Bastian ngó thấy một tấm biển chỉ đường đẽo hình một bàn tay chỉ hướng. Nó sửng sốt vì chưa từng thấy dấu hiệu nào tương tự trên suốt cuộc hành trình qua vương quốc Tưởng Tượng.
– Đường tới Ngôi-nhà-đổi-dạng, tấm biển ghi như thế.
Bastian thủng thẳng đi theo hướng chỉ. Nó hít thở mùi hương của vô vàn đóa hồng, càng lúc càng thích thú, như sắp gặp một điều bất ngờ thú vị.
Cuối cùng nó tới một con đường thẳng tắp, hai bên đầy những cây tròn như quả cầu chi chít những trái táo đỏ ửng. Cuối con đường hiện ra một ngôi nhà. Khi tới gần, Bastian phát hiện ra đây là ngôi nhà ngộ nghĩnh nhất nó từng thấy. Mái nhà cao nhọn hoắt như cái mũ có chỏm trên một tòa nhà giống quả bầu khổng lồ, tròn xoe; các bức tường lồi lõm nhiều chỗ, như những cái bụng phưỡn, tạo cho ngôi nhà vẻ nặng nề mà ấm cúng. Dăm ba cửa số và một cửa ra vào xiên xẹo cong vòng, như thể những cái lỗ này được khoét hơi vụng về. Trong khi lại gần, Bastian để ý thấy ngôi nhà thay đổi – chậm chạp nhưng liên tục. Với vẻ chậm rãi của một con ốc sên thò râu, mé phải tòa nhà lồi ra như một cục bướu nhỏ, từ từ biến thành một cái “chái” con. Đồng thời một khung cửa sổ bên mặt trái từ từ biến mất. Trên mái nhà mọc ra một ống khói và trên cửa ra vào một bao lơn nhỏ có chấn song.
Bastian dừng bước, ngạc nhiên và thú vị ngắm nhìn sự thay đổi liên tục kia. Bây giờ nó hiểu vì sao ngôi nhà có tên là “Nhà đổi dạng”.
Đang còn đứng lớ ngớ, Bastian nghe từ trong nhà vọng ra một giọng hát nữ ấm và du dương:
“Hỡi khách quý,
chúng tôi chờ đợi bạn từ trăm năm nay.
Chắc chắn chỉ có thể là bạn
mới tìm được tới đây thôi.
Mọi thứ đã bày biện sẵn,
để bạn được no lòng và giải khát.
Cái gì bạn cũng sẽ tìm thấy nơi đây,
kể cả sự đùm bọc,
và niềm an ủi sau bao nhọc nhằn
Bất kể trước đây bạn tốt hay xấu,
con người của bạn bây giờ mới thật là bạn,
bởi con đường bạn đã trải qua thật là diệu vợi.”
“Ôi chao,” Bastian thầm nghĩ, “giọng hát hay quá! Ước chi bài hát này dành ình!”
Tiếng hát kia lại cất lên:
“Chủ nhân vĩ đại ơi, hãy bé nhỏ trở lại đi!
Hãy là một đứa trẻ, rồi vào trong này!
Đừng đứng mãi ngoài cửa,
vì nơi đây chào đón cậu!
Mọi thứ đã sẵn sàng cho cậu
từ lâu lắm rồi.”
Tiếng hát kia lôi cuốn khiến Bastian không cưỡng nổi. Nó tin chắc rằng tiếng hát đó phải là của một người rất thân ái. Nó liền gõ cửa và nghe tiếng ấy trả lời:
– Vào đi! Vào đi, bé con xinh xắn của ta!
Mở cửa bước vào, Bastian thấy một căn phòng không lớn lắm, ấm cúng, nắng rọi qua các khung cửa sổ. Giữa phòng là một chiếc bàn tròn với những đĩa và rổ đầy trái cây đủ màu sắc mà Bastian chưa hề biết. Một người đàn bà đang ngồi ở bàn, trông hao hao giống một quả táo, má đỏ ửng, tròn quay, khỏe mạnh và tươi tắn làm sao.
Vừa thấy bà, Bastian quá ư xúc động, chỉ muốn dang rộng hai tay, chạy ào lại gọi: “Mẹ! Mẹ!” Nhưng nó kịp nén lòng. Mẹ nó đã mất rồi, chắc chắn không có mặt tại vương quốc Tưởng Tượng này được. Bà đây tuy cũng có nụ cười dễ thương và đôi mắt nhìn gây tin cậy y như mẹ nó vậy, nhưng cùng lắm thì bà giống mẹ nó như thể chị em giống nhau thôi. Mẹ nó thon thả, còn bà đây to lớn bệ vệ. Bà đội cái mũ rộng vành, gắn đầy hoa và trái cây, áo quần bà là loại vải vóc hoa hòe sặc sỡ. Nhìn một lúc Bastian mới thấy rằng thật ra y phục của bà cũng toàn bằng lá cây và hoa quả.
Nhìn bà, lòng Bastian tràn ngập một cảm giác đã từ lâu nó không còn được biết. Nó không nhớ đã từng có được cảm giác này lúc nào và ở đâu, chỉ biết rằng thỉnh thoảng hồi nó rất nhỏ thôi.
– Ngồi vào bàn đi, bé con xinh xắn của ta! Bà mời mọc, tay chỉ vào một chiếc ghế, chắc chắn là cháu đói lắm rồi, cứ ăn đi đã!
– Cháu xin lỗi, Bastian đáp, chắc bà đang chờ khách. Còn cháu chỉ tình cờ ghé qua thôi.
– Thật vậy ư? Bà mỉm cười hỏi. Không sao mà. Tuy vậy cháu vẫn ăn uống được tự nhiên, phải không nào? Trong khi đó ta sẽ kể cháu nghe một câu chuyện. Ăn đi, đừng để ta phải mời lâu nữa!
Bastian cởi chiếc áo khoác đen, treo vào ghế rồi ngồi xuống rụt rè cầm lấy một quả. Trước khi cắn, nó hỏi:
– Thế còn bà? Bà không ăn ư? Hay bà không thích trái cây?
Bà vui vẻ cười to khiến Bastian không hiểu vì sao.
– Được, bà đáp sau khi ngừng cười, nếu cháu muốn thì ta sẽ tiếp cháu, nhưng theo kiểu của ta. Đừng sợ!
Rồi bà nhấc một bình tưới nằm dưới đất ngay bên cạnh, giơ quá đầu, tưới lên người.
– Chà! Bà nói! Mát quá!
Bấy giờ tới lượt Bastian bật cười. Rồi nó cắn một miếng, thật ngon chưa từng thấy. Rồi nó ăn một quả khác. Quả này ngon hơn nữa.
– Ngon không cháu? Bà chăm chú quan sát nó, hỏi.
Đang đầy miệng nên Bastian không trả lời được, đành vừa nhai vừa gật đầu.
– Hay quá, bà nói, ta đã bỏ công ra chọn lựa đấy. Thích thì cứ ăn cho thỏa!
Bastian lại lấy một quả khác. Quả này mới thật tuyệt vời. Nó không ngớt trầm trồ.
– Bây giờ ta kể câu chuyện ấy nhé, bà nói tiếp, cháu cứ tiếp tục ăn uống tự nhiên.
Bastian phải cố gắng lắm mới nghe được lời bà kể, vì mỗi loại trái cây mới đều khiến nó thích mê tơi.
– Ngày xửa ngày xưa, người đàn bà gắn đầy hoa trái bắt đầu, Nữ-thiếu-hoàng của chúng ta ốm thập tử nhất sinh, cần một tên mới mà chỉ con người mới đặt cho bà được thôi. Nhưng con người không đến vương quốc Tưởng Tượng nữa, không ai biết tại sao. Rồi một ngày kia, một tối kia thì đúng hơn, lại có một con người, một cậu bé, đến đặt tên bà là Nguyệt Nhi. Bà phục hồi sức khỏe. Để tạ ơn, bà hứa với cậu bé rằng mọi điều cậu ước muốn trong vương quốc đều sẽ thành hiện thực, cho đến khi cậu tìm ra điều ước đích thực. Từ đó cậu bé trải qua một cuộc hành trình dài, từ ước mơ này đến ước mơ khác, mà ước mơ nào cũng đều được thỏa ứng, dù không phải mọi ước mơ của cậu đều tốt lành, có cả những ước mơ xấu xa. Nhưng Nữ-thiếu-hoàng không phân biệt đối xử. Trong vương quốc của bà tất cả đều như nhau và thảy đều quan trọng cả. Cuối cùng, khi Tháp Ngà của bà bị tàn phá, bà cũng không hề ngăn cản. Về phần cậu bé thì cứ sau mỗi ước mơ được thỏa ứng, cậu lại mất đi một phần ký ức về cái thế giới của cậu. Cậu bé chẳng quan tâm, vì đàng nào cậu cũng không muốn về cái chốn cũ. Thành ra cậu cứ ước mơ hết điều này tới điều khác. Nhưng bây giờ cậu đã phung phí gần sạch trơn ký ức rồi, mà không có ký ức thì người ta không thể ước mơ được nữa. Giờ đây cậu không còn giống con người bao nhiêu nữa, mà gần trở thành người vương quốc Tưởng Tượng rồi. Mà điều ước mơ đích thực thì cậu vẫn chưa biết. Có nguy cơ cậu sẽ mất nốt chút ký ức sót lại cuối cùng, mà vẫn không biết chút gì hết về điều ước mơ đích thực. Như thế có nghĩa là cậu sẽ không bao giờ trở lại thế giới của mình được nữa. Cuối cùng con đường đưa cậu tới Ngôi-nhà-đổi-dạng này. Cậu sẽ ở đây cho đến khi tìm ra ước mơ đích thực; ngôi nhà này không chỉ mang cái tên ấy vì nó đổi dạng, mà vì nó còn thay đổi cả những người sống trong đó. Điều này cực kỳ quan trọng đối với cậu bé, vì cho đến nay cậu tuy cứ muốn là một kẻ nào khác, nhưng lại không chịu đổi thay.
Đến đây bà ngừng lại không kể nữa, vì người khách của bà đã ngừng nhai. Nó cầm một quả đang cắn dở trên tay, há miệng nhìn người đàn bà trong y phục bằng hoa trái.
– Nếu không ngon, bà băn khoăn nói, cháu cứ bỏ đi, lấy thứ khác!
– Sao ạ? Bastian lắp bắp. Ồ không, ngon chứ ạ.
– Thế thì tốt, bà hài lòng nói. Nhưng ta quên không nói tên cậu bé, người mà Ngôi-nhà-đổi-dạng đã chờ đợi bấy lâu nay. Nhiều người trong vương quốc Tưởng Tượng toàn gọi cậu là “cứu tinh”, người khác gọi cậu là “hiệp sĩ với giá cắm nến bảy nhánh” hay “nhà đại thông tuệ” hay “chủ nhân – sư phụ”, nhưng cậu tên thật là Bastian Balthasar Bux.
Rồi bà mỉm cười nhìn người khách hồi lâu. Nó nuốt khan mấy lần rồi khẽ nói:
– Tên cháu đấy.
– Thấy chưa! Bà nói, không chút ngạc nhiên.
Những nụ hoa trên mũ và áo bà đột nhiên nở xòe cùng một lượt.
– Nhưng mà, Bastian băn khoăn, cháu đến vương quốc Tưởng Tượng này đâu đã được trăm năm.
– Ồ, thật ra chúng ta chờ cháu còn lâu hơn nữa cơ, bà đáp, ngay cả bà nội ta, thậm chí bà nội của bà nội ta đã chờ đợi cháu rồi. Cháu thấy không, cháu vừa được nghe một câu chuyện mới, nhưng lại kể về một quá khứ rất xa xôi.
Bastian nhớ lại lời Graógramán. Hồi Bastian mới khởi đầu chuyến phiêu du. Giờ đây nó thấy thật không khác đã trăm năm rồi.
– Ta quên chưa cho cháu biết tên. Ta là phu nhân[1]Aiuóla.
[1] Nguyên văn: Dame.
Bastian lặp lại tên bà một cách khó khăn. Mãi một lúc nó mới nói đúng được. Rồi nó lấy một quả khác, cắn một miếng. Quả nào nó đang ăn hình như cũng là quả ngon nhất. Nó hơi băn khoăn khi thấy chỉ còn một quả nữa thôi là hết sạch.
– Cháu muốn nữa không? Phu nhân Aiuóla hỏi, khi thấy cung cách nó nhìn. Bastian gật đầu. Bà liền ngắt trái cây trên mũ, trên áo để đầy đĩa.
– Trái cây mọc trên mũ của bà sao? Bastian sửng sốt hỏi.
– Mũ nào? Phu nhân Aiuóla ngơ ngác nhìn nó. Rồi bà vui vẻ cười lớn. Ra cháu tưởng cái trên đầu ta là mũ à? Không phải đâu, cháu bé xinh ạ, nó mọc từ ta đấy chứ. Giống như cháu có tóc vậy. Như cháu thấy, ta vui biết mấy khi cháu đến được đây. Ta nở hoa đơm quả. Nếu ta buồn thì mọi thứ héo hết. Ấy, nhưng đừng quên ăn chứ!
– Cháu không biết nữa, Bastian lúng túng, đâu thể nào ăn được thứ mọc từ người khác.
– Sao lại không? Phu nhân Aiuóla hỏi. Trẻ con chẳng bú sữa mẹ đấy thôi. Tuyệt vời chứ lị.
– Thì vẫn, Bastian đỏ mặt đáp, nhưng chỉ khi còn rất bé thôi.
– Ừ, phu nhân Aiuóla rạng rỡ, vậy thì bây giờ cháu hãy bé bỏng trở lại đi, cháu bé xinh của ta.
Bastian cầm ngay một quả mới cắn liền, thấy thế phu nhân Aiuóla rất vui nên lại càng mọc thêm nhiều trái.
Sau một lúc yên lặng bà nói:
– Ta thấy hình như nó muốn chúng ta đi sang phòng bên. Chắc là nó chuẩn bị gì đó cho cháu.
– Ai cơ? Bastian nhìn quanh hỏi.
– Ngôi-nhà-đổi-dạng ấy mà, phu nhân Aiuóla trả lời tỉnh bơ.
Quả thật đã có chuyện lạ lùng xảy ra. Căn phòng thay hình đổi dạng mà Bastian không hay: trần nhích lên cao, trong khi ba bức tường đã dịch sát lại gần cái bàn. Phía bức tường thứ tư vẫn còn chỗ, ở đó có một cái cửa bây giờ mở toang.
Phu nhân Aiuóla đứng lên – bây giờ mới thấy bà thật cao lớn – đề nghị:
– Ta đi thôi! Đến lúc nó cứng đầu rồi đấy. Khi nó đã định làm chuyện gì ngạc nhiên thì không cưỡng lại được đâu. Cứ để nó làm theo ý thích! Thường là tốt thôi.
Bà đi qua cửa sang phòng bên. Bastian đi theo, nhưng phòng xa cầm theo đĩa trái cây cho chắc.
