Một người như Hurstwood có thể là nhân vật nổi tiếng ở Chicago, song rõ ràng chỉ là một giọt nước trong đại dương khi sống ở New York. Ở Chicago, dân số mới khoảng năm trăm ngàn người, các triệu phú chưa nhiều. Người giàu không lồ lộ đến mức dìm chết tất thảy những người thu nhập khiêm tốn vào cảnh tối tăm. Sự chú ý của dân chúng không bị sao nhãng vì những nhân vật có tiếng trong các lĩnh vực nghệ thuật, xã hội và tôn giáo, cũng như loại trừ một người có địa vị khỏi tầm mắt. Ở Chicago chỉ có hai cách để nổi bật là chính trị và thương mại. Ở New York, có đến năm chục cách, và mỗi cách có tới hàng trăm người cần mẫn theo đuổi, vì thế có nhiều người nổi tiếng. Biển cả đầy những cá voi. Một con cá tầm thường ắt phải biến khỏi tầm nhìn, giữ nguyên tình trạng vô hình. Nói cách khác, Hurstwood chẳng là gì.
Trong một hoàn cảnh như thế, có một hậu quả tế nhị, tuy không phải lúc nào cũng được chiếu cố, dẫn đến nhiều bi kịch trên đời. Nó tạo nên một không khí tác động mạnh đến những con người bình thường. Bầu không khí này có thể cảm thấy dễ dàng và nhanh chóng. Dạo chơi giữa các tòa nhà nguy nga, những cỗ xe lộng lẫy, những cửa hiệu, nhà hàng và khách sạn sang trọng đủ loại; mùi thơm của hoa, của lụa là, của rượu vang; tiếng cười của những con người mãn nguyện và xa hoa, của những cái liếc nhìn lóe lên, sáng như ngọn giáo thách thức; cảm thấy chất lượng của những nụ cười sắc ngọt như lưỡi kiếm lấp lánh, của nền nếp nhờ địa vị, và bạn sẽ hiểu cái không khí vô cùng kiêu ngạo ấy là gì. Chẳng cần phải tranh cãi đấy có phải là vương quốc cao thượng không, miễn là cõi trần vẫn bị nó thu hút và trái tim con người vẫn là lĩnh vực đáng để tranh giành, với điều kiện trái tim đó giữ nguyên sự cao quý. Bầu không khí của vương quốc này sẽ tạo ra những kết quả khủng khiếp trong tâm hồn con người. Nó giống như một loại thuốc thử. Một ngày của nó như một giọt thuốc thử, sẽ ảnh hưởng và biến màu các quan điểm, mục tiêu và nỗi khao khát trí tuệ, và nó sẽ giữ nguyên màu nhuộm mãi mãi. Với người chưa có kinh nghiệm, một ngày của nó giống như thuốc phiện với người chưa được thử. Sự thèm muốn nếu được thỏa nguyện, sẽ là kết quả vĩnh viễn trong các giấc mơ và cái chết. Chao ôi! Những giấc mơ chưa thành sẽ day dứt, dỗ dành, là những bóng ma vơ vẩn, ra hiệu và dẫn đi, ra hiệu và dẫn đi cho đến lúc chết, làm tan biến sức mạnh của chúng và trả lại cho chúng ta sự mù quáng vốn là bản chất của trái tim.
Một người ở độ tuổi và khí chất như Hurstwood không tránh khỏi ảo tưởng và những khao khát cháy bỏng của tuổi trẻ, nhưng không có sức mạnh của hy vọng, tràn trề như nguồn nước lúc đang trai tráng. Bầu không khí như thế không thể khuấy động trong ông những hoài bão của một chàng trai mười tám, nhưng chúng cũng bị kích thích tuy thiếu hy vọng làm chúng trở nên quyết liệt. Ông không thể không chú ý đến những dấu hiệu giàu có và xa hoa trên từng người. Trước kia ông đã từng ở New York và biết những cuộc tiêu khiển điên rồ của nó. Với ông, thành phố này có phần là một nơi kinh hoàng, vì nó tập hợp mọi thứ ông kính trọng nhất trên đời này – sự giàu có, địa vị và danh tiếng. Trong thời hưng thịnh, còn là một quản lý, ông đã từng chạm cốc với phần lớn các nhân vật tai mắt, do đó ông coi mình là trung tâm và có địa vị đàng hoàng. Những câu chuyện lôi cuốn nhất về khoái lạc và xa hoa mà ông kể đều về các địa điểm và con người ở đây. Ông hiểu rằng một cách vô ý thức, ông đã chạm phải vận may suốt ngày đêm, một trăm hoặc năm trăm ngàn chẳng cho người ta đặc ân để sống lâu hơn là phong lưu ở một nơi giàu sang như thế. Tập tục phong lưu và sự phù hoa đòi hỏi những khoản tiền phong phú hơn nhiều, vì thế người nghèo chẳng có chỗ dung thân. Ông hiểu rõ sự tình này, hiện giờ càng trở nên gay gắt khi ông đương đầu với thành phố, cắt đứt khỏi bạn bè, bị tước đoạt số của cải vừa phải, thậm chí cả tên tuổi của ông, và buộc phải bắt đầu trận chiến để một lần nữa, giành lại vị trí và sự sung túc. Ông chưa già, cũng không ngu đần nên cảm thấy phải sớm bắt tay vào việc. Bất thình lình, cuộc chiến vì quần áo sang trọng, địa vị và quyền lực mang một ý nghĩa đặc biệt. Nó càng nổi bật vì trái ngược hẳn với tình cảnh gieo neo của riêng ông.
Mà nó gieo neo thật. Ông sớm phát hiện ra rằng thoát khỏi nỗi sợ bị bắt chẳng phải là điều kiện thiết yếu cho sự tổn tại của ông. Rằng mối nguy hiểm đã qua, cảnh túng thiếu tiếp theo trở thành một thứ đau khổ. Số tiền nhỏ mọn một ngàn ba trăm đôla cùng với ít tiền lẻ phải trang trải cho đủ thứ nhu cầu: thuê nhà, quần áo, đồ ăn thức uống và giải trí cho nhiều năm sắp tới là cảnh phải tính toán chi li trong con người vốn quen mỗi năm chi tiêu gấp năm lần tổng số đó. Trong mấy ngày đầu tiên ở New York, ông suy nghĩ về chủ đề này khá kỹ càng và quyết định phải hành động nhanh chóng. Thế là, ông tham khảo cơ hội kinh doanh đăng trên các báo buổi sáng và bắt đầu nghiên cứu cẩn thận.
Tuy nhiên, trước hết ông phải ổn định đã. Carrie và ông đi tìm nhà như đã thỏa thuận, và tìm được một căn trên phố Bảy mươi tám, gần đại lộ Amsterdam. Đó là một ngôi nhà năm tầng, và căn hộ của họ ở tầng ba. Vì thực tế đường phố chưa xây dựng xong, nên có thể nhìn thấy những ngọn cây xanh tươi trong công viên Trung tâm ở phía Đông, mặt nước mênh mông của sông Hudson ở phía Tây, một ý niệm lờ mờ qua các cửa sổ đằng Tây. Với ưu thế có sáu phòng và một buồng tắm chạy thành một đường thẳng, họ buộc phải trả ba mươi nhăm đôla một tháng, một giá trung bình thuê nhà thời ấy, song vẫn là giá cắt cổ. Carrie chú ý đến kích thước khác nhau của phòng ở đây với ở Chicago, và nói đến điều đó.
– Em sẽ không tìm ra nhà nào tốt hơn đâu, em yêu ạ, – Hurstwood nói, – trừ phi em vào một trong các ngôi nhà kiểu cổ, và lúc đó sẽ không có bất cứ một tiện nghi nào.
Carrie chọn nơi ở mới này vì nó mới và đồ gỗ sáng sủa. Đây là một trong các ngôi nhà rất mới có hệ thống sưởi bằng hơi nước, và đó là một thuận lợi lớn. Bếp lò cố định, có nước nóng và lạnh, xe đưa đồ ăn, ống nói và chuông gọi người trông nom nhà cửa khiến cô rất ưng ý. Cô đủ bản năng của người nội trợ để hài lòng với những thứ này.
Hurstwood dàn xếp với một trong các ngôi nhà trả góp và họ trang bị đồ đạc trọn vẹn cho căn hộ, đồng ý giảm năm chục đôla và mỗi tháng mười đôla. Ông đặt một tấm biển nhỏ mang tên G.W. Wheeler và gắn trên thùng thư ở tiền sảnh. Carrie thấy quá kỳ quặc khi nghe người quản gia gọi cô là bà Wheeler, nhưng cô kịp quen ngay và coi như cái tên ấy là của mình.
Các chi tiết trong nhà đã ổn, Hurstwood đến thăm một số cơ hội đăng trên quảng cáo để mua cổ phần của một quán rượu nào đó đang phát đạt ở khu thương mại. Sau khách sạn nguy nga ở phố Adams, ông không còn lòng dạ nào với những quán rượu tầm thường trên các thông báo. Ông mất nhiều ngày tìm kiếm và thấy chúng thật khó ưa. Tuy vậy, nhờ các cuộc trò chuyện, ông thu được những hiểu biết đáng kể vì phát hiện ra ảnh hưởng của Tammany Halr[30] và giá trị của cảnh sát trong tổ chức đó. Ông biết rằng những nơi làm ăn lời lãi và phát đạt nhất đều được quản lý như một cơ sở kinh doanh hợp pháp, kiểu như Fitzferald & Moy điều hành. Những căn phòng phụ thanh lịch và những phòng uống kín đáo trên tầng hai thường là những thứ phụ thuộc của chính những nơi làm ăn có lãi. Ông nhìn thấy trên ngực sơ-mi của các viên quản lý bệ vệ những viên kim cương lớn, quần áo của họ cắt may tuyệt khéo và việc kinh doanh rượu ở đây mang lại lợi nhuận vàng.
Chí ít ông đã tìm ra một người có khách sạn trên phố Warren có vẻ là người mạo hiểm xuất sắc. Khách sạn ở vị trí đẹp và được cải tiến kha khá. Chủ nhân khẳng định công việc làm ăn rất thuận lợi và trông cũng có vẻ như thế.
– Chúng tôi giao du với một tầng lớp rất chọn lọc, – ông ta nói với Hurstwood. – Các thương nhân, người bán hàng và những tay nhà nghề. Đây là tầng lớp ăn mặc thanh lịch. Không có kẻ vô công rồi nghề. Chúng tôi không cho phép bọn chúng tới nơi này.
Hurstwood lắng nghe tiếng chuông gọi người thu ngân, và quan sát việc buôn bán một lát.
– Nó sinh lời đủ cho hai nơi, nhỉ? – Ông hỏi.
– Tự ông thấy nếu ông biết đánh giá việc kinh doanh rượu, – ông chủ nói. – Đây chỉ là một trong hai nơi tôi có. Quán kia trên phố Nassau. Mình tôi không thể trông nom xuể cả hai. Nếu tôi có một người nữa thạo kinh doanh, tôi sẽ không ngần ngại chung quán kia và để người đó quản lý.
– Tôi có đủ kinh nghiệm, – Hurstwood nói, ôn tồn, nhưng ông cảm thấy hơi thiếu tự tin khi nhắc tới Fitzferald & Moy.
– Vậy ông có thể tùy ý, ông Wheeler ạ, – người chủ nói.
Ông ta gợi ý chia một phần ba tiền lãi cổ phần, tài sản cố định và đặc quyền kế nghiệp, đáp lại người chung vốn sẽ góp một ngàn đôla và khả năng quản lý. Không bao gồm đất đai nhà cửa, vì ông chủ quán rượu chỉ cho thuê cơ ngơi này.
Lời đề nghị đủ chân thành, nhưng có một vấn đề khiến Hurstwood băn khoăn là chỉ được hưởng một phần ba tiền lãi, mà ở đây mỗi tháng phải kiếm được một trăm rưỡi đôla mới đủ trang trải cho mọi chi tiêu thông thường trong gia đình và sống đầy đủ. Tuy nhiên, sau nhiều thất bại tìm nơi ông muốn, đây không phải là lúc do dự. Hiện thời, xem chừng mỗi tháng sẽ chỉ được trả một trăm đôla. Nhờ quản lý sáng suốt và cải tiến, có thể sẽ được nhiều hơn. Vì thế ông đồng ý hùn vốn và dành một ngàn đôla, chuẩn bị sẵn sàng cho ngày hôm sau sẽ tham gia.
Cảm nghĩ đầu tiên của ông là hoan hỉ và ông thổ lộ với Carrie rằng ông đã có một sự sắp xếp tuyệt vời. Song lẽ, thời gian đầu cho phép ông suy nghĩ kỹ càng. Ông thấy đối tác của ông rất khó chịu. Ông ta thường xuyên say khướt và trở nên gắt gỏng. Đây là điều mà Hurstwood không thể quen trong kinh doanh. Ngoài ra, còn nhiều bất đồng trong công việc. Khách quen ở đây chẳng có gì giống với ở Chicago. Ông thấy phải mất một thời gian dài mới có thể kết bạn được. Những người này chỉ vội vàng ra, vào, chẳng màng đến tìm kiếm tình bạn. Quán rượu cũng không có chỗ tụ tập hoặc đi thơ thẩn. Nhiều ngày, rồi nhiều tuần lễ trôi qua mà chưa hề có một lời chào hỏi thân tình như ông đã quen hàng ngày ở Chicago.
Một việc nữa, Hurstwood thiếu vắng những con người danh tiếng, – những nhân vật ăn vận sang trọng, quý phái tăng thêm vẻ phong nhã cho các quán rượu, mang đến những tin tức nóng hổi từ xa và những nhóm chọn lọc. Suốt một tháng trời, ông chưa gặp một người nào như thế. Tối tối, khi vẫn còn tại vị, thỉnh thoảng ông đọc những sự kiện liên quan tới các nhân vật tai mắt mà ông quen biết, những người ông đã nhiều lần nâng cốc với họ. Ở Chicago, họ đến thăm một quán rượu như Fitzferald & Moy hoặc Hoffman House[31] ở khu phố trên, nhưng ông biết họ sẽ chẳng bao giờ xuống chốn này.
Thêm nữa, công việc làm ăn không tốt đẹp như ông tưởng. Nó có tăng lên chút ít, nhưng ông thấy vẫn phải dè xẻn chi tiêu cho gia đình, và thật bẽ mặt.
Ban đầu, ban đêm về nhà khuya và nhìn thấy Carrie là một điều thích thú. Ông cố xoay sở để ăn tối với Carrie vào khoảng từ sáu đến bảy giờ, và ở nhà cho đến chín giờ sáng, nhưng sau một thời gian, sự mới lạ này tan dần, và ông bắt đầu cảm thấy là một bổn phận kéo dài.
Tháng đầu tiên vừa qua, Carrie nói rất tự nhiên:
– Em định tuần này xuống phố và mua một bộ váy áo.
– Loại nào hở em? – Hurstwood nói.
– Ồ, loại đi dạo phố.
– Được thôi, – ông mỉm cười trả lời, tuy ông thầm nghĩ nếu cô không mua sẽ dễ chịu hơn với tình hình tài chính của ông. Ngày hôm sau chẳng có gì để nói, nhưng đến sáng hôm sau nữa, ông hỏi:
– Em đã mua áo chưa?
– Chưa ạ, – Carrie nói.
Ông dừng một lát, ngẫm nghĩ rồi nói:
– Em hoãn lại vài ngày liệu có phiền không?
– Không ạ, – Carrie đáp, không hiểu sự lưu ý của ông. Cô chưa bao giờ nghĩ ông liên quan với những rắc rối về tiền nong trước kia. – Vì sao kia?
– Ờ, rồi anh sẽ nói, – Hurstwood nói. – Hiện nay, việc đầu tư của anh ngốn rất nhiều tiền. Anh mong thu hồi lại trong một thời gian ngắn, nhưng bây giờ mới đến gần đích.
– Ồ! – Carrie trả lời. – Được thôi ạ, anh yêu. Sao anh không bảo em trước?
– Vì không cần thiết, – Hurstwood nói.
Cô bằng lòng mọi thứ, nhưng trong cách nói của Hurstwood có một cái gì đó làm Carrie nhớ đến Drouet và việc làm ăn nhỏ của anh mà lúc nào cũng nói sắp thắng lợi. Trong cô có một ý nghĩ mới về Hurstsvood.
Tiếp theo là thỉnh thoảng có những việc khác, những việc nho nhỏ tương tự, ấn tượng của chúng cứ chồng chất để rồi cuối cùng sẽ vỡ lở. Carrie không phải là kẻ đần. Hai con người không thể chung sống dài lâu nếu không hiểu nhau. Những khó khăn về tinh thần của một người sẽ tự lộ ra dù người đó có tự nguyện thú nhận hay không. Những nỗi phiền toái len lỏi trong không khí và góp phần u ám, tự nói nên lời. Hurstwood vẫn sành mặc như thường lệ, nhưng chúng là những bộ ông đã có khi ở Canada. Carrie nhận thấy ông không lắp đặt một tủ áo lớn tuy mọi thứ của ông đều to cả. Cô cũng nhận ra rằng ông không hề gợi ý gì đến các trò tiêu khiển, không nói gì đến những thứ cụ thể liên quan đến công việc của ông. Đây không phải là Hurstwood phong lưu ở Chicago, không phải là Hurstwood hào phóng, sang trọng mà cô đã biết. Sự thay đổi quá hiển nhiên, khó thoát khỏi bị phát hiện.
Đến lúc cô bắt đầu cảm thấy sự thay đổi sắp đến và cô không còn là người tri kỷ của ông nữa. Hiển nhiên là ông hay giấu giếm và giữ kín những ý định của mình. Cô phải hỏi xin ông những thứ vặt vãnh. Đây là một tình thế khó chịu cho một người đàn bà. Rất yêu làm nó dường như là hợp lý, đôi khi đáng tin, nhưng không bao giờ vừa ý. Khi không yêu lắm, kết cục càng rõ ràng bao nhiêu càng ít thỏa mãn bấy nhiêu.
Về phần Hurstwood, ông đang ra sức chống lại những khó khăn trong một hoàn cảnh đã thay đổi. Ông quá khôn ngoan nên không thể không nhận thức được lỗi lầm to lớn ông đã phạm và thấm thía rằng ông đã thu hoạch rất khá ở nơi trước kia, rồi hết giờ này sang giờ khác, hết ngày này sang ngày khác, ông không thể không đối chiếu tình cảnh ngày trước trái ngược với hiện nay của ông.
Ngoài ra, ông sợ gặp bạn bè thời xưa, một nỗi sợ rất khó chịu, vì đến thành phố này chưa được bao lâu, ông đã bất ngờ chạm trán với một người, ở Broadtvay, ông nhìn thấy một người ông quen tiến đến gần. Không còn thời gian để giả vờ không nhận ra. Những cái liếc nhìn quá sắc, nhận ra nhau quá rõ. Vì thế người bạn, một khách quen thuộc một trong các hãng bán buôn ở Chicago thấy cần phải dừng lại.
– Ông khỏe không? – Ông ta nói và chìa tay ra, rành rành là với tình cảm lẫn lộn với sự không quan tâm thành thật.
– Rất khỏe, – Hurstwood nói, cũng bối rối. – Còn ông?
– Tôi ổn, tôi xuống đây vì việc buôn bán. Giờ ông ở đây à?
– Vâng, – Hurstwood nói, – tôi có nhà ở phố Warren.
– Vậy ư? – Người bạn nói. – Rất mừng nghe tin đó. Tôi sẽ đến thăm ông.
– Vâng, – Hurstwood nói.
– Tạm biệt, – người đó nói, mỉm cười lịch sự và đi thẳng.
“Hắn chẳng buồn hỏi thăm số nhà mình, – Hurstwood nghĩ, – hắn chẳng nghĩ đến việc sẽ đến”. Ông lau trán đã dâm dấp mồ hôi, và thành thật mong không bao giờ gặp ai nữa.
Những việc như thế ảnh hưởng đến sự đôn hậu của ông. Hy vọng duy nhất của ông là sự việc tiền nong sẽ khấm khá hơn. Ông đã có Carrie. Ông đã trả xong tiền đồ đạc. Ông vẫn có địa vị của mình. Giờ đây, ông sẽ phải đem lại cho Carrie những trò giải trí. Chắc chắn ông giữ được tính tự phụ đủ lâu, bù lại không cần phô trương, rồi mọi sự sẽ ổn thỏa. Ông thất bại chính là không tính đến điểm yếu trong bản chất của con người – những khó khăn trong cuộc sống vợ chồng. Carrie trẻ trung. Với ông và với cô, sự khác biệt về tinh thần là thông thường. Bên bàn ăn, bất cứ lúc nào, những thái cực tình cảm cũng có thể trở thành đối cực. Việc này thường xảy ra trong các gia đình biết điều chỉnh nhất. Những bất đồng lặt vặt lộ ra trong những dịp như thế cần một tình yêu lớn lao để xóa tan. Không có tình yêu, cả đôi bên đều tính đếm và sau một thời gian là thành chuyện.
