Carrie cân nhắc tình trạng này cũng kiên định như Hurstwood, chỉ khi đã sắp xếp xong mọi sự việc trong đầu. Mất mấy ngày cô mới nhận thức đầy đủ rằng nếu công việc làm ăn của chồng bị giải thể, có nghĩa là lại phải vật lộn và thiếu thốn. Tâm trí cô trở lại với cuộc phiêu lưu đến Chicago trước kia của cô, nhà Hanson và căn hộ của họ, trái tim cô bấn loạn. Thật khủng khiếp! Mọi thứ nghèo khó đều kinh khủng. Giá cô biết một đường thoát. Những trải nghiệm mới đây với gia đình Vance khiến cô không nhìn nhận tình trạng riêng của mình với cảm giác thỏa mãn. Sự mê hoặc của cuộc sống phong lưu ở thành phố trong vài trải nghiệm mà những người đó ban cho cô đã chiếm lĩnh cô hoàn toàn. Cô được dạy ăn vận ra sao và được đến nhiều nơi mà không cần có tiền nong dư dật. Giờ đây, những việc này – những cái có thật hiện tại – tràn ngập cái nhìn và tâm trí cô. Hoàn cảnh của cô bị giới hạn bao nhiêu, hình như lối vào nơi khác càng nhiều hơn bấy nhiêu. Lúc này cảnh túng bần sắp đến chiếm lĩnh cô hoàn toàn và xua tan thế giới khác, xa vời như thiên đường với bất cứ người nghèo khổ nào có thể giơ tay cầu khẩn.
Mô hình lý tưởng mà Ames đưa vào đời cô vẫn còn đọng lại. Anh đã đi xa, nhưng những lời giàu có không phải là tất cả vẫn còn đây, rằng trên đời còn có việc cao quý hơn cô biết, rằng sân khấu là tốt đẹp, rằng thứ văn chương mà cô đọc thật đáng thương. Anh là người đàn ông mạnh mẽ và trong trắng, còn mạnh mẽ hơn và tốt đẹp hơn Hurstwood và Drouet nhiều, cô chỉ thầm nhủ với mình nửa chừng, nhưng sự khác biệt thật đau lòng. Nó là thứ khiến cô sẵn sàng nhắm tịt mắt lại.
Trong ba tháng cuối cùng ở phố Warren, Hurstwood dành nhiều thời gian trong ngày săn tìm, lùng sục các quảng cáo kinh doanh. Đây là một việc ít nhiều chán nản, vì ý nghĩ ông phải sớm tìm được việc gì đó hoặc sẽ phải sống bằng vài trăm đôla đang dành dụm, rồi ông sẽ chẳng còn đồng nào để đầu tư, sẽ phải đi làm thuê như một nhân viên.
Ông tìm một cơ hội trong hàng loạt quảng cáo, và thấy nếu không quá xa hoa lại quá thảm hại. Hơn nữa, mùa đông đang đến, báo chí đều thông báo là rất gay gắt, tất cả đều có cảm giác chung là thời khó khăn, hoặc chí ít là ông nghĩ thế. Trong tình trạng lo nghĩ của ông, nỗi lo của người khác trở thành hiển nhiên. Không tin tức về một hãng phá sản, một gia đình chết đói hoặc một người hấp hối trên phố, giả sử có nạn đói, mà không lôi cuốn cái nhìn của ông lúc lướt qua báo chí buổi sáng. Có lần, tờ World ra thông báo về “80.000 người thất nghiệp” trong mùa đông này ở New York, như một con dao đâm thẳng vào tim ông.
– Tám mươi ngàn! – Ông nghĩ. – Thật khủng khiếp.
Đây là một lập luận mới với Hurstwood. Trong những ngày xưa, hình như cõi nhân gian này đủ yên ổn. Ở Chicago, ông từng có thói quen đọc những tin như thế này trên tờ Daily News, nhưng không hề chú ý. Bây giờ, chúng như những đám mây xám xịt lởn vởn phía chân trời trong một ngày sáng sủa. Chúng đe dọa bao phủ và làm cho cuộc sống của ông tối tăm vì màu xám lạnh giá. Ông cố gạt đi, cố quên và phấn chấn. Nhiều lúc ông thầm tự nhủ: “Lo lắng thì ích gì? Ta vẫn chưa chết. Ta còn sáu tuần nữa. Ngay trong trường hợp xấu nhất, mình vẫn đủ sống được sáu tháng”.
Thật lạ là trong lúc phiền muộn vì tương lai, thỉnh thoảng ý nghĩ của ông trở lại với vợ và gia đình. Trong suốt ba năm đầu, ông hết sức tránh những ý nghĩ đó. Ông căm ghét bà, và không thể hòa thuận với bà. Hãy quên bà ta đi. Ông sẽ làm việc đủ khấm khá. Song giờ đây, khi ông làm ăn không phát đạt, ông bắt đầu tự hỏi bà đang làm gì, các con ông có hòa thuận không. Ông có thể thấy chúng sống sành điệu như trước, cư ngụ trong ngôi nhà thoải mái và sử dụng tài sản của ông.
“Trời ạ! Thật nhục là họ có tất cả những thứ đó, – thỉnh thoảng, ông thầm tự nhủ. – Mình thì chẳng có gì”.
Lúc này nhìn lại và phân tích hoàn cảnh đẩy ông đến việc lấy tiền, ông bắt đầu nhẹ nhàng tự bào chữa. Ông đã làm gì mà bị cấm cửa kiểu này và chồng chất đủ thứ khó khăn lên đầu? Ông thấy thời ông phong lưu và giàu có như chỉ mới hôm qua. Nhưng hiện giờ, tất cả đã bị giật khỏi tay ông.
“Chắc chắn là bà ấy không đáng được hưởng mọi thứ của mình. Mình sẽ không mất nhiều đến thế, nếu họ biết điều”.
Ông không hề nghĩ đến việc nên đăng thông báo. Nó chỉ là sự bào chữa về tinh thần mà ông tự tìm kiếm cho mình, một việc khiến ông chịu đựng được tình hình như một người đàn ông đích thực.
Một buổi chiều, năm tuần lễ trước khi quán rượu trên phố Warren đóng cửa, ông rời quán đi thăm ba hoặc bốn nơi đã đọc trên tờ Herald. Một chỗ ở phố Gold, ông đến đó nhưng không vào. Nơi này xoàng xĩnh đến mức ông thấy không thể chịu nổi. Một chỗ khác ở Bowery là nơi ông biết có nhiều khách sạn phô trương. Nó ở gần phố Grand, trang bị rất đẹp. Ông nói chuyện vòng vo về việc đầu tư đến bốn mươi nhăm phút với người chủ, ông ta xác nhận là do sức khỏe kém, vì thế muốn có người chung vốn.
– Vậy nếu tôi mua một nửa ở đây thì mất bao nhiêu tiền? – Hurstwood nói, trong đầu ông giới hạn đến bảy trăm đôla.
– Ba ngàn, – ông chủ nói.
Hàm Hurstwood trễ xuống.
– Ông lấy tiền mặt? – Ông hỏi.
– Tiền mặt.
Ông giả vờ cân nhắc thiệt hơn y như một người muốn mua thật, nhưng mắt ông lộ vẻ buồn. Ông kết thúc bằng cách nói ông sẽ suy nghĩ kỹ, rồi đi. Người chủ lờ mờ cảm nhận được tình hình của ông.
“Mình không nghĩ ông ấy muốn mua, – ông ta tự nhủ. – Ông ấy không nói thẳng ra”.
Buổi chiều xám màu chì và lạnh lẽo. Luồng gió mùa đông giá buốt thổi tới. Lúc năm giờ, Hurstwood đến một chỗ khác, tít tận phía Đông, gần phố Sáu mươi chín và khi ông đến đó, trời đang tối dần. Một người Đức đẫy đà làm chủ nơi này.
– Quảng cáo này là của ông ư? – Hurstwood hỏi, ông khá ghét bề ngoài của địa điểm.
– Ồ, thôi rồi, – người Đức nói. – Bây giờ tôi không bán nữa.
– Vậy sao?
– Phải, không bán gì hết. Việc này thôi rồi.
– Tốt lắm, – ông nói và quay người đi thẳng.
Người Đức đó không chú ý gì đến ông, khiến ông giận dữ.
“Thằng điên! – Ông tự nhủ. – Vậy hắn đăng quảng cáo làm gì?”
Hoàn toàn ngã lòng, ông về phố Mười ba. Nhà ông chỉ có một ngọn đèn trong bếp, nơi Carrie đang làm việc. Ông bật diêm và châm ngọn đèn khí, rồi ngồi xuống bên bàn mà không chào hỏi. Cô đến cửa và nhìn vào.
– Anh phải không? – Cô nói rồi trở lại bếp.
– Phải, – ông trả lời, không rời mắt khỏi tờ báo buổi chiều vừa mua.
Carrie nhìn thấy sự việc của ông chắc là không ổn. Lúc rầu rĩ, trông ông chẳng điển trai chút nào. Những nếp nhăn bên khóe mắt sâu hơn. Nước da ông ngăm đen tự nhiên, vẻ u ám khiến trông ông hơi độc ác. Ông là một dáng vẻ hoàn toàn khó chịu.
Carrie dọn bàn và mang bữa ăn vào.
– Xong bữa rồi đấy ạ, – cô nói và đi qua ông lấy thứ gì đó.
Ông không trả lời, vẫn đọc tiếp.
Cô bước vào và ngồi vào chỗ, cảm thấy quá đỗi khổ sở.
– Anh không ăn bây giờ sao? – Cô hỏi.
Ông gấp tờ báo và kéo ghế lại gần, giữ im lặng một lát, chỉ nói “Để mặc anh”.
– Hôm nay có chuyện buồn phải không ạ? – Lát sau, Carrie đánh bạo hỏi.
-Ừ. – ông nói.
Ông chỉ ăn cầm chừng.
– Bọn anh vẫn chắc là đóng cửa? – Carrie nói, đánh liều nêu chủ đề mà họ đã thảo luận khá thường xuyên.
– Lẽ tất nhiên rồi, – ông nói, đỡ gay gắt một chút.
Câu trả miếng này làm Carrie phát tức. Bản thân cô cũng có một ngày ảm đạm.
– Anh đừng nói với em như thế, – cô nói.
– Ồ! – Ông kêu lên, đẩy ghế ra xa bàn, hình như định nói thêm nhưng lại thôi. Rồi ông cầm tờ báo. Carrie rời khỏi chỗ, chật vật dằn lòng. Ông nhìn thấy cô bị xúc phạm.
– Em đừng đi, – ông nói lúc cô dợm bước vào bếp. – Ăn cho xong đã.
Cô đi qua, không trả lời.
Ông nhìn tờ báo một lát, rồi đứng dậy và mặc áo khoác.
– Anh xuống khu thương mại đây, Carrie, – ông nói và đi ra ngoài. – Tối nay anh thấy khó ở.
Cô không trả lời.
– Em đừng giận, – ông nói. – Ngày mai sẽ ổn thôi.
Ông nhìn cô, nhưng cô không chú ý đến ông, cặm cụi rửa bát đĩa.
– Tạm biệt! – Cuối cùng, ông nói và đi ra.
Đây là hậu quả nặng nề đầu tiên trong tình hình giữa họ, nhưng càng đến gần ngày làm việc cuối cùng, sự u ám càng trở nên thường xuyên. Hurstwood không thể che giấu cảm xúc về việc này. Carrie không khỏi băn khoăn, không biết mình trôi về đâu. Họ ít trò chuyện hơn thường lệ, không phải vì Hurstwood cảm thấy sự bất bình của Carrie. Mà là Carrie né tránh ông. Ông nhận ra điều này. Ông khó chịu vì cô lãnh đạm với ông. Ông cố ân ái hầu như đã là một việc phi thường, rồi nhận thấy sự bất mãn mà Carrie thêm vào bằng thái độ của cô, và làm cho nó trở thành việc không thể.
Rốt cuộc, ngày cuối cùng đã đến. Khi nó đến thực sự, Hurstwood đã chuẩn bị tinh thần thích ứng với cảnh sấm sét ngang trời, giông bão tả tơi, và ông khá nhẹ nhõm thấy là một ngày bình thường và đơn giản. Mặt trời chiếu sáng, nhiệt độ dễ chịu. Lúc đến bên bàn ăn điểm tâm, ông cảm thấy chẳng có gì ghê gớm.
– Em à, – ông bảo Carrie, – hôm nay là ngày cuối cùng của anh trên trái đất này.
Carrie mỉm cười đáp lại sự hài hước của ông.
Hurstwood liếc nhìn tờ báo, khá vui vẻ. Dường như ông trút được một gánh nặng.
– Anh sẽ xuống đó một lát, – sau bữa điểm tâm, ông nói, – và nhìn ngó đó đây. Ngày mai, anh sẽ đi xem xét cả ngày. Anh cho là sẽ tìm ra gì đó, còn bây giờ việc này ngoài tầm tay anh.
Ông mỉm cười, đến quán rượu. Shaughnessy đã ở đó. Họ đã thỏa thuận chia theo lợi tức. Tuy nhiên, ông ở đó vài giờ và ra về lúc hơn ba giờ. Khi trở về, sự hân hoan của ông đã tàn. Ông không thích quán rượu, nay nó không còn, ông lại thấy buồn. Ông đã mong mọi sự khác hẳn.
Shaughnessy là người thực dụng, lạnh lùng.
Lúc năm giờ, ông ta nói:
– Chúng ta có thể tính toán và chia.
Họ làm thế. Tài sản cố định đã đem bán và số tiền đem chia.
– Tạm biệt, – Hurstwood nói vào lúc cuối cùng, cố tỏ ra thân mật.
– Tạm biệt, – Shaughnessy nói, không hạ cố quan tâm.
Liên doanh ở phố Warren đã chấm dứt vĩnh viễn như thế.
Carrie đã sửa soạn một bữa ăn ngon ở nhà, nhưng sau chuyến xe về, Hurstwood trong tâm trạng không vui và trầm ngâm.
– Thế nào, anh? – Carrie dò hỏi.
– Anh ra khỏi chỗ đó rồi, – ông trả lời và cởi áo khoác.
Carrie nhìn ông, muốn biết tình hình tài chính hiện nay của ông ra sao. Họ ăn cơm và trò chuyện một chút.
– Anh có đủ tiền mua chỗ khác không? – Carrie hỏi.
– Không, – ông nói. – Anh phải kiếm việc gì đó và tằn tiện.
– Nếu anh kiếm được một chỗ nào đấy thì hay quá, – Carrie nói, nhắc nhở vì lo âu và hy vọng.
– Anh cũng nghĩ thế, – ông nói, trầm ngâm.
Những ngày sau đó, cứ buổi sáng là ông mặc áo khoác và ra đi. Trong các chuyến mạo hiểm này, trước hết ông tự an ủi với bảy trăm đôla, ông vẫn có thể thu xếp thuận lợi. Ông nghĩ đến nhà máy rượu bia, mà ông biết thường điểu khiển các quán rượu họ thuê, và mong họ giúp ông. Sau đó ông nhớ ra sẽ phải trả vài trăm đôla cho tài sản cố định và như thế ông chẳng còn gì để chi tiêu hàng tháng. Mỗi tháng, ông cần xấp xỉ tám chục đôla để sống.
– Không, – ông nói trong những lúc tỉnh táo nhất, – mình không thể làm thế. Mình sẽ kiếm một việc gì đó và sẽ tiết kiệm.
Riêng chuyện tìm việc làm đã là một vấn đề phức tạp, khi nghĩ đến việc ông muốn làm. Quản lý một quán rượu ư? Liệu ông có kiếm ra một nơi như thế không? Trên báo chẳng thấy đăng tìm quản lý. Ông thừa biết những vị trí như thế đòi hỏi phải phục vụ nhiều năm hoặc góp vốn một nửa hoặc một phần ba. Ông không có tiền để vào một nơi đủ quan trọng, cần một người quản lý như thế.
Dù sao, ông cũng khởi hành. Quần áo của ông rất trang nhã, và diện mạo của ông vẫn lôi cuốn, nhưng nó đòi hỏi phải lừa dối chút ít. Thoạt nhìn ông, người ta hình dung một người trạc tuổi ông, to khỏe và ăn vận sang trọng, ắt phải là người sung túc. Ông có vẻ là chủ nhân của một cơ sở nào đó, điều hành những công việc quan trọng, có thể đang đợi khoản trợ cấp hưu trí hậu hĩ. Hiện giờ ông đã bốn mươi ba tuổi, vóc dáng phong lưu song đi bộ không còn dễ dàng nữa. Nhiều năm nay, ông không quen tập thể dục. Chân ông mỏi nhừ, vai đau nhức, và gần hết ngày là ông đau bàn chân cho dù ông đi xe gần như ở mọi hướng. Chỉ lên và xuống xe, nhưng nếu kéo dài là ông bị như thế.
Ông thừa hiểu người đời coi ông giàu có hơn thực tế. Ông đau đớn thấy nó làm cho việc tìm kiếm của ông chậm lại. Ông không muốn vẻ ngoài của ông tàn tạ, nhưng ông xấu hổ khi phải chứng tỏ ngược lại vài sự hấp dẫn không phù hợp. Vì thế ông lưỡng lự, phân vân không biết làm gì.
Ông nghĩ đến các khách sạn, nhưng ngay lập tức ông nhớ ra mình không có kinh nghiệm làm nhân viên, và quan trọng hơn cả là ông không có người quen hoặc bạn bè ở đây để nhờ vả. Ông không quen biết một số chủ nhân các khách sạn ở vài thành phố, trong đó có New York, nhưng họ đều biết việc ông làm với Fitzferald & Moy. Ông không thể đến gặp họ để xin việc. Ông nghĩ đến nhiều lĩnh vực khác trong các tòa nhà đồ sộ hoặc kinh doanh mà ông biết – bán buôn tạp phẩm, đồ gia dụng, bảo hiểm và đại loại thế – nhưng ông không có chút kinh nghiệm nào.
Làm thế nào để kiếm được việc gì đó là một ý nghĩ xót xa. Ông sẽ phải đích thân đi và xin xỏ, phải đợi ở ngoài cửa và rồi, với diện mạo nổi bật và phong lưu, nói rằng ông đang tìm việc để làm ư? Ông căng thẳng, đau khổ khi nghĩ đến điều ấy. Không, ông không thể làm thế.
Ông đi loanh quanh, nghĩ ngợi, và rồi, vì thời tiết giá lạnh, ông bước vào một khách sạn. Ông biết các khách sạn quá rõ để hiểu rằng bất cứ ai có vẻ ngoài tươi tốt đều được mời vào ngồi ghế ở hành lang. Nơi đây thuộc Broadway Central[40], một trong những khách sạn quan trọng nhất thành phố. Nhận một chỗ ngồi ở đây là điều tủi nhục cho ông. Cứ nghĩ ông sẽ đến một nơi như thế này! Ông đã nghe các khách sạn dè bỉu những người lang thang là kẻ vô công rồi nghề. Trong thời của ông, ông cũng gọi bọn họ như thế. Nhưng ông đang ở đây, trong một hành lang khách sạn, bất chấp có thể gặp ai đó biết ông, để tránh rét mướt và mệt lử trên đường phố.
“Mình không thể làm như thế này, – ông tự nhủ. – Thật vô ích cứ sáng sáng là ra đi, không cần nghĩ trước là đến nơi nào. Mình sẽ nghĩ đến một số chỗ rồi sau đó mới đến xem sao”.
Ông chợt nghĩ đến vị trí bồi rượu thỉnh thoảng để trống, nhưng vội gạt ngay. Ông, một cựu quản lý mà làm bồi rượu ư?
Ngồi trong hành lang khách sạn càng thấy uể oải, thế là đến bốn giờ, ông về nhà. Ông cố ra vẻ bình thản lúc vào nhà, nhưng chỉ là sự giả tạo mỏng manh. Cái ghế bập bênh trong phòng ăn thật dễ chịu. Ông sung sướng ngồi lún vào đó, và bắt đầu đọc mấy tờ báo mới mua.
Lúc đi ngang qua phòng, chuẩn bị nấu cơm chiều, Carrie nói:
– Hôm nay có người đến thu tiền nhà.
– Ồ, thế ư? – Hurstwood nói.
Ông cau mày khi nhớ ra hôm nay là ngày hai mươi mốt tháng Hai, thời điểm người đó hay đến. Ông lục túi tìm ví, nếm trải lần đầu chi ra mà không có gì thu vào. Ông nhìn tập tiền màu xanh, mịn màng như một người ốm nhìn liều thuốc có thể cứu mạng. Rồi ông đếm hai mươi tám đôla.
– Tiền đây, em, – ông nói với Carrie lúc cô đi qua lần nữa.
Ông vùi vào mấy tờ báo và đọc. Chao ôi, thế là được nghỉ ngơi, khỏi phải đi bộ và nghĩ ngợi! Tin tức tràn ngập khiến ông quên lãng! Ông quên được phần nào những ưu phiền. Này đây, một phụ nữ trẻ, đẹp – nếu có thể tin vào miêu tả trên báo – kiện đòi ly dị ông chồng giàu có, béo tốt là người sản xuất kẹo ở Brooklyn. Này đây là tin khác, miêu tả một con tàu chìm trong băng tuyết ở vịnh Prince trên đảo Staten. Một bài dài, hấp dẫn, tường thuật những hoạt động của giới sân khấu – những vở kịch được công diễn, các nghệ sĩ ra mắt, các ông bầu tuyên bố này nọ. Nhà hát Fannie Davenport[41] vừa khai trương ở đại lộ Năm. Nhà hát Daly diễn vở Vua Lia. Ông đọc về chuyến lưu diễn sớm đến Florida của đoàn gồm gia đình Vanderbilt và các bạn. Một cuộc săn bắn huyên náo, thú vị trên núi ở Kentucky. Ông cứ đọc, đọc, đọc mãi, đu đưa gần lò sưởi trong căn phòng ấm áp và đợi dọn bữa.
