Ngày xửa ngày xưa, ở một ngôi làng nhỏ, hẻo lánh có hai anh em mồ côi cha mẹ từ nhỏ, phải sống nương tựa vào nhau. Hai anh em giống nhau như hai giọt nước, đều sở hữu cặp lông màu rậm, đôi mắt tinh anh và chiếc mũi cao. Thân hình giống nhau như vậy đấy nhưng tích cách của hai người trái ngược nhau, người em thì hiền lành chăm chỉ còn người anh thì lười biếng, tham lam, suốt ngày chỉ ngồi rung đùi lấy tiền của người em làm ra. Muốn cho vui cửa vui nhà, hai người cùng đi lấy vợ. Ngày ngày, hai vợ chồng người em thức khuya dậy sớm, lại cố gắng cày cấy, làm cỏ, bỏ phân, lúa tốt hơn trước, nên đến mùa, được bội thu. Thấy thế, người anh sợ em kể công chiếm lấy phần hơn, vội bàn với vợ cho hai vợ chồng người em ra ở riêng. Hôm sau người anh than thở với em:
– Em à! Hai chúng ta đã có vợ rồi nên không thể sống chung với nhau được nữa, vậy em có bằng lòng dọn ra ở riêng được không?
– Được chứ ạ, anh nói có lý lắm!- người em đồng ý không một chút do dự gì.
Ra ở riêng với vợ, người em được người anh chia cho có một căn nhà tranh lụp xụp, trước nhà có một cây khế ngọt. Hai vợ chồng người em không phàn nàn một lời, hết vào rừng đốn củi đem ra chợ bán, lại đi gánh mướn, làm thuê.
Còn người anh có bao nhiêu ruộng nương đều cho làm thuê, để ngồi không hưởng sung sướng với vợ. Thấy em không ca thán gì, người anh cho em là ngu si, lại càng lên mặt, không lui tới nhà em và cũng không để ý gì đến em nữa.
Những ngày sung sướng nhất của hai vợ chồng người em là những ngày khế chín. Quanh năm, hai vợ chồng đã chăm bón và bắt sâu, đuổi kiến cho cây khế, nên cây khế xanh mơn mởn, bóng rợp khắp mảnh vườn nhỏ bé, quả lúc lỉu cả ở những cành là sát mặt đất, trẻ lên ba cũng với tay được. Đến những ngày thu hoạch, hai vợ chồng để lại chút ít cho mình, còn đâu họ cho những người nghèo khổ trong làng.
Một buổi sáng, hai vợ chồng mang quang gánh và thúng ra gốc khế, định trèo lên hái quả đem ra chợ bán thì thấy trên ngọn cây rung động rất mạnh, lá rơi xào xạc như có người đang trèo. Hai vợ chồng nhìn lên thì thấy một con chim rất lớn, rực rỡ đang ăn những quả khế rất ngon lành. Người em đứng than thở với chim:
– Chim ơi, hai vợ chồng ta đã dành ra bao nhiêu công sức, làm lụng rồi chờ đợi đến ngày khế ra quả, thế mà chim nỡ lòng nào ăn khế nhà ta.
Chim bỗng nghển cổ, nheo mắt như cười, đáp lại:
– Ăn một quả, trả cục vàng! May túi ba gang, đem đi mà đựng.
Chim nhắc đi nhắc lại câu ấy ba lần, rồi mới vỗ cánh bay đi. Hai vợ chồng thấy chim biết nói đã lấy làm lạ, đứng ngây người ra một lúc rồi suy nghĩ, phân vân. Nhưng rồi hai vợ chồng cũng làm theo lời chim. Người vợ kiếm lấy vài vuông vải cú may cho chồng một cái túi, ngang dọc đúng ba gang.
Sáng hôm sau, người em dậy sớm đứng đợi chim. Thấy đã gần trưa rồi mà chim vẫn trưa tới người em bắt đầu suy nghĩ thì thấy một luồng gió mạnh cuốn cả cát bụi trước sân nhà, rồi trong chớp mắt một con chim cực kỳ lớn hạ xuống giữa sân, ra hiệu cho người em:
– Anh kia nhanh lên nào!
Người em xách cái túi ba gang ra và trèo lên lưng chim. Chim lúc bay cao, lẩn vào mây bạc, lúc bay thấp, là là trên rừng xanh, đồi núi trập trùng. Rồi chim bay ra biển cả mênh mông, sóng biếc cao ngất vật vào sườn những hòn đảo nhỏ, làm tung lên những bọt trắng xóa. Anh ngồi trên lưng chim thấy biển tuyệt mù, không biết đâu là bờ… Bỗng nhiên chim bay vào một hòn đảo toàn vàng, đá quý, kim cương đến mặt đất được trải thảm bằng vàng phản chiếu ánh sáng rực rỡ. Anh nhặt một ít vàng và kim cương bỏ vào túi ba gang, rồi trèo lên lưng chim, ra hiệu cho chim quay về. Mặt trời mới lặn, chim đã hạ cánh xuống cái vườn nhỏ có cây khế ngọt. Người vợ thấy chồng về bình yên, mừng rỡ vô cùng. Từ đấy, lâu lâu chim mới lại đến ăn khế.
Tiếng đồn hai vợ chồng người em bỗng nhiên giàu có bay đến tai hai vợ chồng người anh. Hai vợ chồng người anh vội vã đến chơi nhà em để dò xét. Vừa đến nhà em, người anh vào nhà dọn ra một bàn cỗ. Tối ấy, người anh trút rượu cho em, thấy em đã say, anh liền gạ gẫm:
– Em à! Cái diễm phúc nào đã đưa em lên cuộc sống giàu sang như bây giờ vậy?!!
Người em đang say, gật gà gật gù đáp:
– Ừm… bữa nọ, có con chim biết nói, nó…
– Cái gì con chim biết nói ư!
– Ừ! Nó nói sẽ trả em vàng và đúng hôm sau chở em ra đảo lấy vàng về.
Nghe em thật thà kể chuyện, lòng tham lam của người anh đã chạm tới đỉnh, đôi mắt đỏ bừng, mồm mép chảy dãi. Liền gạ đổi hết tài sản của mình để lấy túp lều tranh và cây khế. Hai vợ chồng người chỉ lo người em không chịu đổi, không ngờ người em vui vẻ:
– Anh cứ đổi đi, tùy anh mà!
Hai vợ chồng người anh mừng rỡ như được làm tiên, lập tức giao hết tài sản của mình cho em, và sáng hôm sau dọn ngay đến ở túp lều tranh trên mảnh vườn nhỏ có cây khế ngọt. Đến ở mảnh vườn chật hẹp, hai vợ chồng người anh không làm việc gì cả. Còn được ít tiền hai vợ chồng đem tiêu dần, cả ngày chỉ nằm khểnh ngoài hè, hí hửng nhìn lên cây khế, chờ chim bay đến. Một buổi sáng, có một luồng gió mạnh tạt vào nhà, rồi hai vợ chồng thấy ngọn cây khế rung chuyển. Hai người hớt hải chạy ra sân, vội nhìn lên cây thì quả nhiên thấy một con chim lớn đang ăn khế.
Chim mới ăn vài quả, hai vợ chồng đã tru tréo lên:
– Con chim kia ăn khế nhanh lên còn đưa bọn ta đến đảo lấy vàng!!!
Chim tức lắm nhưng vẫn đáp:
– Ăn một quả, trả cục vàng! May túi ba gang, đem đi mà đựng.
Hai vợ chồng người anh mừng quá, cuống quýt cả lên, rồi bàn nhau may túi, cãi cọ om sòm. Mới đầu, hai người định may thật nhiều túi, sau lại sợ chim không đưa đi, nên rốt cuộc cũng chỉ may một cái túi như người em, nhưng may to hơn gấp ba, mỗi chiều chín gang, thành một cái tay nải lớn.
Sáng hôm sau, chim hạ cánh xuống sân trước túp lều tranh. Người anh đang ăn, thấy chim bay đến, bỏ cả ăn hấp tấp chạy ra, tay xách cái túi lớn trèo tót lên lưng chim. Chim cất cánh bay bổng lên mây xanh, qua núi qua biển cả, rồi cũng hạ cánh xuống cái đảo khi trước.
Trên lưng chim bước xuống, người anh hoa cả mắt về những ánh ngũ sắc ở các loại kim cương và vàng chiếu ra. Không còn gì hơn, anh ta nhét kim cương vào đầy túi lại buộc vàng vào ống quần ống tay áo, cho vào trong người, đến nỗi nặng quá, anh ta cố kéo lê từng bước lên lưng chim. Chim vỗ cánh bay lên, nhưng vì nặng quá, mới bay lên khỏi mặt đất một ít lại sa xuống. Người anh ngồi trên lưng chim khấp khởi mừng thầm, cho là chỉ trong giây phút mình sẽ về đến nhà, sẽ có nhà cao cửa rộng, vườn ruộng khắp nơi, tiêu pha hết đời thật hoang toàng cũng không hết của.
Lúc ấy, chim đã bay trên biển cả. Bỗng nhiên trời trở gió. Chim bay ngược gió rất mệt, nói với người anh:
– Anh lấy nhiều vàng thế, nặng quá, nếu không muốn chết thì thả bớt vàng xuống biển đi!
Tiếc vàng người anh cố tình không nghe. Gió càng ngày càng thổi mạnh. Chim buông xuôi hai cánh, lật ngược người lại. Chỉ trong chớp mắt, người anh bị rơi xuống biển. Số vàng đã dìm anh ta xuống tận đáy biển.
Ngày xửa ngày xưa, ở một ngôi làng nhỏ, hẻo lánh có hai anh em mồ côi cha mẹ từ nhỏ, phải sống nương tựa vào nhau. Hai anh em giống nhau như hai giọt nước, đều sở hữu cặp lông màu rậm, đôi mắt tinh anh và chiếc mũi cao. Thân hình giống nhau như vậy đấy nhưng tích cách của hai người trái ngược nhau, người em thì hiền lành chăm chỉ còn người anh thì lười biếng, tham lam, suốt ngày chỉ ngồi rung đùi lấy tiền của người em làm ra. Muốn cho vui cửa vui nhà, hai người cùng đi lấy vợ. Ngày ngày, hai vợ chồng người em thức khuya dậy sớm, lại cố gắng cày cấy, làm cỏ, bỏ phân, lúa tốt hơn trước, nên đến mùa, được bội thu. Thấy thế, người anh sợ em kể công chiếm lấy phần hơn, vội bàn với vợ cho hai vợ chồng người em ra ở riêng. Hôm sau người anh than thở với em:
– Em à! Hai chúng ta đã có vợ rồi nên không thể sống chung với nhau được nữa, vậy em có bằng lòng dọn ra ở riêng được không?
– Được chứ ạ, anh nói có lý lắm!- người em đồng ý không một chút do dự gì.
Ra ở riêng với vợ, người em được người anh chia cho có một căn nhà tranh lụp xụp, trước nhà có một cây khế ngọt. Hai vợ chồng người em không phàn nàn một lời, hết vào rừng đốn củi đem ra chợ bán, lại đi gánh mướn, làm thuê.
Còn người anh có bao nhiêu ruộng nương đều cho làm thuê, để ngồi không hưởng sung sướng với vợ. Thấy em không ca thán gì, người anh cho em là ngu si, lại càng lên mặt, không lui tới nhà em và cũng không để ý gì đến em nữa.
Những ngày sung sướng nhất của hai vợ chồng người em là những ngày khế chín. Quanh năm, hai vợ chồng đã chăm bón và bắt sâu, đuổi kiến cho cây khế, nên cây khế xanh mơn mởn, bóng rợp khắp mảnh vườn nhỏ bé, quả lúc lỉu cả ở những cành là sát mặt đất, trẻ lên ba cũng với tay được. Đến những ngày thu hoạch, hai vợ chồng để lại chút ít cho mình, còn đâu họ cho những người nghèo khổ trong làng.
Một buổi sáng, hai vợ chồng mang quang gánh và thúng ra gốc khế, định trèo lên hái quả đem ra chợ bán thì thấy trên ngọn cây rung động rất mạnh, lá rơi xào xạc như có người đang trèo. Hai vợ chồng nhìn lên thì thấy một con chim rất lớn, rực rỡ đang ăn những quả khế rất ngon lành. Người em đứng than thở với chim:
– Chim ơi, hai vợ chồng ta đã dành ra bao nhiêu công sức, làm lụng rồi chờ đợi đến ngày khế ra quả, thế mà chim nỡ lòng nào ăn khế nhà ta.
Chim bỗng nghển cổ, nheo mắt như cười, đáp lại:
– Ăn một quả, trả cục vàng! May túi ba gang, đem đi mà đựng.
Chim nhắc đi nhắc lại câu ấy ba lần, rồi mới vỗ cánh bay đi. Hai vợ chồng thấy chim biết nói đã lấy làm lạ, đứng ngây người ra một lúc rồi suy nghĩ, phân vân. Nhưng rồi hai vợ chồng cũng làm theo lời chim. Người vợ kiếm lấy vài vuông vải cú may cho chồng một cái túi, ngang dọc đúng ba gang.
Sáng hôm sau, người em dậy sớm đứng đợi chim. Thấy đã gần trưa rồi mà chim vẫn trưa tới người em bắt đầu suy nghĩ thì thấy một luồng gió mạnh cuốn cả cát bụi trước sân nhà, rồi trong chớp mắt một con chim cực kỳ lớn hạ xuống giữa sân, ra hiệu cho người em:
– Anh kia nhanh lên nào!
Người em xách cái túi ba gang ra và trèo lên lưng chim. Chim lúc bay cao, lẩn vào mây bạc, lúc bay thấp, là là trên rừng xanh, đồi núi trập trùng. Rồi chim bay ra biển cả mênh mông, sóng biếc cao ngất vật vào sườn những hòn đảo nhỏ, làm tung lên những bọt trắng xóa. Anh ngồi trên lưng chim thấy biển tuyệt mù, không biết đâu là bờ… Bỗng nhiên chim bay vào một hòn đảo toàn vàng, đá quý, kim cương đến mặt đất được trải thảm bằng vàng phản chiếu ánh sáng rực rỡ. Anh nhặt một ít vàng và kim cương bỏ vào túi ba gang, rồi trèo lên lưng chim, ra hiệu cho chim quay về. Mặt trời mới lặn, chim đã hạ cánh xuống cái vườn nhỏ có cây khế ngọt. Người vợ thấy chồng về bình yên, mừng rỡ vô cùng. Từ đấy, lâu lâu chim mới lại đến ăn khế.
Tiếng đồn hai vợ chồng người em bỗng nhiên giàu có bay đến tai hai vợ chồng người anh. Hai vợ chồng người anh vội vã đến chơi nhà em để dò xét. Vừa đến nhà em, người anh vào nhà dọn ra một bàn cỗ. Tối ấy, người anh trút rượu cho em, thấy em đã say, anh liền gạ gẫm:
– Em à! Cái diễm phúc nào đã đưa em lên cuộc sống giàu sang như bây giờ vậy?!!
Người em đang say, gật gà gật gù đáp:
– Ừm… bữa nọ, có con chim biết nói, nó…
– Cái gì con chim biết nói ư!
– Ừ! Nó nói sẽ trả em vàng và đúng hôm sau chở em ra đảo lấy vàng về.
Nghe em thật thà kể chuyện, lòng tham lam của người anh đã chạm tới đỉnh, đôi mắt đỏ bừng, mồm mép chảy dãi. Liền gạ đổi hết tài sản của mình để lấy túp lều tranh và cây khế. Hai vợ chồng người chỉ lo người em không chịu đổi, không ngờ người em vui vẻ:
– Anh cứ đổi đi, tùy anh mà!
Hai vợ chồng người anh mừng rỡ như được làm tiên, lập tức giao hết tài sản của mình cho em, và sáng hôm sau dọn ngay đến ở túp lều tranh trên mảnh vườn nhỏ có cây khế ngọt. Đến ở mảnh vườn chật hẹp, hai vợ chồng người anh không làm việc gì cả. Còn được ít tiền hai vợ chồng đem tiêu dần, cả ngày chỉ nằm khểnh ngoài hè, hí hửng nhìn lên cây khế, chờ chim bay đến. Một buổi sáng, có một luồng gió mạnh tạt vào nhà, rồi hai vợ chồng thấy ngọn cây khế rung chuyển. Hai người hớt hải chạy ra sân, vội nhìn lên cây thì quả nhiên thấy một con chim lớn đang ăn khế.
Chim mới ăn vài quả, hai vợ chồng đã tru tréo lên:
– Con chim kia ăn khế nhanh lên còn đưa bọn ta đến đảo lấy vàng!!!
Chim tức lắm nhưng vẫn đáp:
– Ăn một quả, trả cục vàng! May túi ba gang, đem đi mà đựng.
Hai vợ chồng người anh mừng quá, cuống quýt cả lên, rồi bàn nhau may túi, cãi cọ om sòm. Mới đầu, hai người định may thật nhiều túi, sau lại sợ chim không đưa đi, nên rốt cuộc cũng chỉ may một cái túi như người em, nhưng may to hơn gấp ba, mỗi chiều chín gang, thành một cái tay nải lớn.
Sáng hôm sau, chim hạ cánh xuống sân trước túp lều tranh. Người anh đang ăn, thấy chim bay đến, bỏ cả ăn hấp tấp chạy ra, tay xách cái túi lớn trèo tót lên lưng chim. Chim cất cánh bay bổng lên mây xanh, qua núi qua biển cả, rồi cũng hạ cánh xuống cái đảo khi trước.
Trên lưng chim bước xuống, người anh hoa cả mắt về những ánh ngũ sắc ở các loại kim cương và vàng chiếu ra. Không còn gì hơn, anh ta nhét kim cương vào đầy túi lại buộc vàng vào ống quần ống tay áo, cho vào trong người, đến nỗi nặng quá, anh ta cố kéo lê từng bước lên lưng chim. Chim vỗ cánh bay lên, nhưng vì nặng quá, mới bay lên khỏi mặt đất một ít lại sa xuống. Người anh ngồi trên lưng chim khấp khởi mừng thầm, cho là chỉ trong giây phút mình sẽ về đến nhà, sẽ có nhà cao cửa rộng, vườn ruộng khắp nơi, tiêu pha hết đời thật hoang toàng cũng không hết của.
Lúc ấy, chim đã bay trên biển cả. Bỗng nhiên trời trở gió. Chim bay ngược gió rất mệt, nói với người anh:
– Anh lấy nhiều vàng thế, nặng quá, nếu không muốn chết thì thả bớt vàng xuống biển đi!
Tiếc vàng người anh cố tình không nghe. Gió càng ngày càng thổi mạnh. Chim buông xuôi hai cánh, lật ngược người lại. Chỉ trong chớp mắt, người anh bị rơi xuống biển. Số vàng đã dìm anh ta xuống tận đáy biển.
