Nữ ký giả nhìn thấu
BÁO CHÍ ngày nay hoàn toàn xem kỹ thuật là chính, và tuần báo của chúng ta là chốn pháp đình thật sự của Lương tâm và của Tư vấn như vào những thời kỳ huy hoàng nhất của các tu sĩ dòng Tên. Đó là luân lý hiện đại, có nghĩa không phải luân lý phóng túng, mà là luân lý được khoa học bảo đảm, do đó người ta đến hỏi ý kiến bậc đại hiền triết ít hơn là hỏi ý kiến chuyên gia. Vì vậy mỗi nội tạng trong cơ thể con người (bởi lẽ phải xuất phát từ cái cụ thể) có một kỹ thuật gia, vừa là giáo hoàng vừa là nhà đại thông thái: nha sĩ của Colgate cho răng miệng, thầy thuốc của “Bác sĩ ơi, xin trả lời tôi” cho bệnh chảy máu cam, các kỹ sư của xà phòng Lux cho da, một đức Cha dòng Dominique cho tâm hồn và nữ ký giả các tờ báo phụ nữ cho trái tim.
Trái tim là bộ phận cơ thể thuộc nữ tính. Do vậy xử lý với trái tim đòi hỏi phải đặc biệt tinh thông lĩnh vực tâm hồn chẳng kém gì thầy thuốc phụ khoa tinh thông lĩnh vực sinh lý. Nữ chuyên gia tư vấn có được vị trí ấy là nhờ tổng số những hiểu biết của mình về khoa tim học tâm hồn; tuy nhiên ở đây cũng cần có năng khiếu riêng biệt, dấu hiệu tự hào của chuyên gia thực hành ở Pháp như ta biết (chẳng hạn trước các đồng nghiệp Mỹ): đó chính là sự kết hợp giữa kinh nghiệm hết sức dài lâu gắn với tuổi tác đáng kính, và một Trái tim mãi mãi trẻ trung, có sự kết hợp ấy ở đây mới là khoa học. Vậy là nữ chuyên gia Tư vấn tâm tình bắt gặp một kiểu người Pháp lạ lùng, kiểu người cau có tốt bụng, sẵn có tính thẳng thắn lành mạnh (thậm chí có thể ăn nói nặng lời), có khả năng đối đáp hết sức nhạy bén, có cái khôn ngoan sáng suốt nhưng tự tin, mà tài năng thật sự và được che giấu một cách khiêm tốn, lại luôn toát lên nhờ hạt nhân hoà giải tinh thần tư sản: đó là lương tri.
Qua những gì mục báo Tâm tình muốn để lộ cho chúng ta biết thì các chị em đến tâm sự được cẩn thận tước bỏ hết mọi điều kiện: dưới lưỡi dao mổ vô tư của nhà giải phẫu, lai lịch xã hội của bệnh nhân chẳng cần được nêu lên, cũng vậy dưới con mắt của nữ chuyên gia Tư vấn, chỉ riêng trái tim của người phụ nữ đến tâm sự là cần biết mà thôi. Bệnh nhân là phụ nữ, thế là đủ: hoàn cảnh xã hội ở đây được xử lý như một thực tế ký sinh vô dụng, có thể cản trở việc chữa chạy bản chất thuần tuý của nữ giới. Chỉ có cánh đàn ông, nòi giống ở ngoài tạo thành “đề tài” của Tâm tình, theo nghĩa lô gích tự biện của thuật ngữ (điều mà người ta nói đến), là có quyền được giao tiếp xã hội (cần phải thế vì họ sinh lợi); vậy người ta có thể ấn định cho họ một khoảng trời, nói chung đó sẽ là khoảng trời của nhà công nghiệp đã thành đạt.
Nhân loại của mục Tâm tình tái hiện hệ thống loại hình về căn bản thuộc lĩnh vực pháp lý: chẳng hề đụng chạm đến mọi phong cách lãng mạn hoặc mọi thăm dò ít nhiều thực sự về cuộc sống trải nghiệm, nhân loại ấy cố men theo thật sát lĩnh vực ổn định của các bản chất, lĩnh vực của bộ Luật dân sự. Thế giới-phụ nữ được phân chia thành ba tầng lớp, với cương vị rõ rệt: puella (trinh nữ), conjux (phụ nữ có chồng) và mulier (phụ nữ không có chồng, hoặc goá chồng, hoặc ngoại tình, nhưng hiện nay chỉ có một mình và đã từng trải). Phía trước mặt có nhân loại bên ngoài, nhân loại chống lại hoặc nhân loại đe doạ: trước hết là parentes (cha mẹ), những người có patria potestas; rồi đến vir, anh chồng hoặc anh đàn ông, anh ta cũng nắm giữ quyền thiêng liêng bắt phụ nữ phục tùng mình. Ta thấy khá rõ rằng mặc dầu có cơ chế như tiểu thuyết, thế giới của Tâm tình không phải do tuỳ tiện: dù thế nào thì nó cũng luôn luôn tái hiện những quan hệ pháp lý cố định. Ngay cả khi nó xưng em với giọng não nuột nhất hoặc ngây thơ nhất, nhân loại của mục báo này tiên quyết chỉ tồn tại như phép cộng của một số nhỏ những thành phần xác định, được định danh, chính là các thành phần của thiết chế gia đình; Mục báo lấy Gia đình làm chuẩn mực ngay trong lúc dường như nó đặt cho mình nhiệm vụ giải phóng khi phơi bày những chuyện rắc rối bất tận trong gia đình.
Trong thế giới những bản chất ấy, chính phụ nữ có bản chất là bị đe doạ, đôi khi bị cha mẹ đe doạ, thường xuyên hơn bị người đàn ông đe doạ; trong cả hai trường hợp, hôn nhân được pháp lý công nhận là sự cứu vãn, giải quyết khủng hoảng; dù trường hợp người đàn ông là kẻ ngoại tình, hoặc là kẻ quyến rũ (mối đe doạ vả chăng khó xác định) hoặc là kẻ ngang ngược, chính hôn nhân xem như khế ước xã hội của chiếm hữu là thứ thuốc chữa bách bệnh. Nhưng trong trường hợp trì hoãn hoặc thất bại (và theo định nghĩa đây là lúc Tâm tình can thiệp) ngay việc xác định mục đích của hôn nhân cũng đòi hỏi phải có các cách xử lý bù đắp phi thực tế: tất cả những vắc-xin của mục báo này chống lại các chuyện tấn công hoặc bỏ rơi của người đàn ông đều nhằm đề cao sự thất bại, hoặc bằng cách tôn nó lên như sự hy sinh (im lặng, đừng nghĩ đến nữa, tốt bụng, hy vọng), hoặc bằng cách hậu quyết sẽ truy đòi lại sau như sự tự do thuần tuý (bình tĩnh, làm việc, coi thường đàn ông, phụ nữ chung vai sát cánh với nhau).
Như vậy, mặc dầu bề ngoài có những mâu thuẫn thế nào đi nữa, luân lý của mục Tâm tình không bao giờ lấy làm chuẩn mực cho Phụ nữ thân phận nào khác ngoài thân phận ăn bám: chỉ có hôn nhân ghi nhận về mặt pháp lý là làm cho họ tồn tại mà thôi, ở đây ta lại thấy chính cái cơ cấu của khuê phòng, được xác định như sự tự do khép kín dưới con mắt giám sát bên ngoài của người đàn ông. Mục Tâm tình xác lập vững chãi hơn bao giờ hết Phụ nữ như loài động vật đặc biệt, tập đoàn ăn bám, muốn làm gì thì làm trong khuôn khổ, mà biên độ chật hẹp bao giờ cũng do thành phần giám hộ ( ông vir) quy định. Thân phận ăn bám ấy, được duy trì dưới danh nghĩa kèn rong trống mở Độc lập Nữ giới, tất nhiên kéo theo sự bất lực hoàn toàn không còn tìm ra ngả nào giao lưu với thế giới thực tại được nữa: dựa vào thẩm quyền với những giới hạn được nêu lên một cách trung thực, nữ chuyên gia Tư vấn luôn luôn từ chối quyết định về những vấn đề có vẻ vượt quá các chức năng đặc thù của Tâm tình Chị em: sự thẳng thắn dùng lại một cách kín đáo trước ngưỡng cửa của vấn đề phân biệt chủng tộc hay vấn đề tôn giáo; chính vì thực ra ở đây chỉ là liều vắc-xin với chức năng rõ ràng; vai trò của nữ chuyên gia Tư vấn là góp phần tiêm vào một thứ luân lý lệ thuộc thủ cựu: người ta ấn định cho nữ chuyên gia Tư vấn tất cả tiềm năng giải phóng nữ giới: các chị em phụ nữ được tự do theo uỷ quyền. Tự do bề ngoài của các lời khuyên thay cho tự do thật sự của các hành vi: người ta có vẻ nới lỏng một chút về luân lý để nắm chắc hơn những đạo lý cơ cấu của xã hội.
