Ý chính trong bài:
Chế độ lính tình nguyện trong văn bản Thuế máu [Trích Bản án chế độ thực dân Pháp] thực chất là một chế độ hết sức tàn bạo, trắng trợn và vô lương tâm.
Chế độ lính tình nguyện- trước và sau cuộc chiến tranh- là 2 bộ mặt hoàn toàn khác nhau.
~Trước: coi dân là “những đứa con yêu”, “bạn hiền”, là những anh hùng bảo vệ công lí và tổ cuộc. Những cụm từ hết sức ghê tởm.
Thế mà lại ép dân đi lính, bắt trói, vòi tiền nhà giàu; xích nhốt những “anh hùng bảo vệ công lí” vào các trường trung học…
Họ phải phơi thây trên các chiến trường Châu Âu, phải hi sinh cho cái “công lí”vô nghĩa của bọn thực dân. Họ- người chết nằm lại ở chiến trường, vĩnh viễn khôg được thấy quê ương; người còn sống lành lặn hoặc mất một phần cơ thể- được nghe bản tuyên bố của thực dân “Chúng tôi không cần các bạn nữa, cút đi!”
Những người lính Pháp thì được cấp môn bài bán thuốc phiện- thật là độc ác.
Vậy là, sau khi đã mất đi mạng sống hay một phần thân thể của mình nơi chiến trường, bảo vệ cho cái công lí vô nghĩa của bọn thực dân Pháp,những người lính trở về tay không do bị trân lột của cải. Và dường như họ chỉ còn là một cái xác…