Buổi nói chuyện trên và thêm những lần khác tương tự như vậy, đã gây nên một ấn tượng mạnh trong Ernest. Nếu như chỉ một ngày sau, nó được trò chuyện với ông Hawke và được nghe những quan điểm khác của ông, thì hẳn nó cũng sẽ bị ấn tượng nhiều, và sẵn sàng vứt bỏ hết những gì Pryer vừa nói với nó, cũng như hiện tại nó đang vứt bỏ hết tất cả mọi lời nó từng được nghe ngoại trừ những lời của Pryer, nhưng tiếc thay hiện giờ chẳng có ông Hawke nào bên nó, và chỉ còn mỗi Pryer được tự tung tự tác với tư tưởng của nó mà thôi.
Những tâm trí còn phôi thai, cũng hệt như thân thể còn trong trứng nước, phải trải qua một loạt những biến dạng lạ lùng trước khi đạt đến hình thái cuối cùng của nó. Chắc chắn một người đang trong tiến trình biến đổi thành một tín hữu Công giáo Roma, sẽ phải qua những giai đoạn làm một thành viên hội Giám lý, rồi đến một kẻ tự do về tư tưởng, như thể một thứ lúc trước chỉ là một tế bào, bây giờ trở nên một sinh thể không xương sống vậy. Tuy nhiên, chẳng thể mong Ernest biết được điều này, một phôi thai chẳng bao giờ biết điều gì hết. Mỗi giai đoạn, những kẻ phôi thai chỉ nghĩ rằng, bây giờ chúng đã đạt đến tình trạng duy nhất thực sự phù hợp với mình. Và chúng cho rằng đó hẳn phải là giai đoạn cuối cùng của chúng, đến mức kết cuộc chúng sẽ phải đón nhận sự chấn động quá độ mà chẳng gì níu giữ nổi. Tất cả mọi đổi thay đều gây chấn động, tất cả mọi chấn động đều là một cái chết không hơn không kém. Thứ mà chúng ta gọi là cái chết chỉ là một chấn động đủ lớn để tận diệt năng lực của chúng ta, không cho chúng ta nhìn nhận được rằng quá khứ và hiện tại là những thứ tương đồng. Nó khiến chúng ta xem quá khứ và hiện tại khác nhau hơn là giống nhau, đến nỗi chúng ta không thể chấp nhận việc xem những gì có trước là phần mở rộng của những gì đang có, và lại thấy mình dễ dàng xem quá khứ là một điều gì đó mà chúng ta quyết định xem như một thứ mới lạ.
Nhưng khi nhìn nhận như thế, thì rõ ràng bệnh học tinh thần (tôi thú nhận là tôi chẳng biết từ này nghĩa là gì, nhưng Pryer và Ernest thì chắc chắn phải biết) là một trong những việc lớn cần phải làm trong thời đại này. Dường như Ernest muốn tự mình khám phá lĩnh vực này, và gắn kết thứ này suốt đời nó, đến nỗi nó thực sự chẳng bao giờ đếm xỉa đến bất cứ thứ gì khác. Nó viết những lá thư dài gởi cho các bạn học để bày tỏ quan điểm này của nó, và suy nghĩ của nó chẳng khác gì một ông linh mục Tòa Thánh Roma. Nó chẳng thèm dành chút thời gian nào cho Cựu Ước. Tôi đã thấy nó viết cho một người bạn thế này: ‘làm ơn đọc sách ngôn sứ Zechariah giùm tôi, và cho tôi biết quan điểm công tâm của bạn về ông ấy. Zechariah là một thứ vớ vẩn đầy huênh hoang hệt như dân mỹ, thật đáng tởm khi phải sống trong một thời đại mà những thứ vớ vẩn về cả mặt văn chương lẫn ngôn sứ như thế lại được người ta hết mực ái mộ.’ Nó nghĩ như vậy bởi Pryer chống đối Zechariah. Tôi chẳng biết Zechariah đã làm gì, nhưng tôi nghĩ Zechariah là một ngôn sứ tốt. Có lẽ bởi Zechariah là một người viết Kinh Thánh và chẳng có gì xuất chúng, nên Pryer đã chọn ông để làm nền cho việc phê phán Kinh Thánh khi đem so với Giáo hội.
Tôi thấy Ernest, không lâu sau đó, đã viết cho anh bạn Dawson của nó như thế này: ‘Pryer và tôi vẫn tiếp tục tiến lên cùng nhau, và phân tích các tư tưởng cho nhau. Lúc đầu, mọi ý tưởng đều là của anh ta, nhưng bây giờ tôi nghĩ là tôi đã khá ngang tài với anh ta rồi, và đúng hơn, tôi rất thích thú khi thấy rằng anh ta đã bắt đầu thay đổi một vài quan điểm mà anh ta vốn khư khư giữ chặt lúc hai chúng tôi mới đầu quen biết nhau.
Rồi tôi nghĩ rằng lòng trí anh ta đang hướng đến Roma, tuy nhiên, lúc này dường như những ý tưởng của anh ta gợi cho tôi nhiều điều, mà có lẽ cả bạn cũng sẽ thấy hứng thú. Bạn cũng thấy được rằng chúng ta phải truyền sức sống vào trong Giáo hội bằng cách nào đó, chúng ta không nên cứ mãi chống đối Roma và những kẻ ngoại đạo.’ (Có lẽ tôi nên nói xen vào đây rằng tôi không tin Ernest đã từng bao giờ thấy một người ngoại đạo, chứ đừng nói đến việc đã từng trò chuyện với họ.) ‘Bởi thế, vài ngày trước, tôi đề xuất với Pryer rằng chúng tôi nên khai mào một phong trào tôn giáo gần giống với phong trào Tuổi trẻ anh quốc cách đây hai mươi năm, với tiêu chí là để thắng vượt được cả Roma và chủ nghĩa hoài nghi. Pryer rất háo hức với đề xuất này khi nhận thấy tôi có những phương cách để hiện thực hóa nó. Để đạt được mục tiêu trên, tôi thấy chẳng có phương cách nào tốt hơn việc lập nên một tổ chức hay một đại học để nhắm đặt bản chất của tội lỗi và cách xử lý nó trên một nền tảng mang tính khoa học hơn hiện thời. Chúng ta thiếu một Đại học về Bệnh học Phần hồn, một cụm từ tôi mượn của Pryer, là nơi mà những người trẻ (tôi cho là Ernest nghĩ nó đã qua hết thời tuổi trẻ rồi) có thể nghiên cứu về bản chất và cách xử lý với những tội của linh hồn, theo cách giống như các sinh viên y khoa học nghiên cứu về thân thể các bệnh nhân vậy. Và bạn cũng sẽ đồng ý với tôi rằng một trường học như thế sẽ tiếp cận được với những kỹ thuật của Roma cũng như của khoa học, Roma cho chúng ta một hệ thống kỹ năng mục sư tốt hơn vốn đã mang lại cho họ một uy thế lớn lao trên thế giới, còn khoa học sẽ cho chúng ta nhận ra rằng ngay cả những tư tưởng tự do cũng có một giá trị nhất định trong việc suy xét phần hồn. Pryer và tôi đã quyết tâm tận hiến chính mình cho con tim và linh hồn nhân loại.
Tất nhiên những ý tưởng của tôi vẫn chưa được định hình rõ ràng, và tất cả phải dựa vào nguồn nhân lực để khởi đầu trường đại học mà tôi đã nói ở trên. Tôi chưa phải là một mục sư, nhưng Pryer thì rồi, và nếu tôi là người lập trường, thì Pryer sẽ đảm nhiệm trường đó và cho tôi làm cấp dưới của anh. Đó là gợi ý của Pryer. Anh ta thật rộng rãi làm sao?
Nhưng điều tệ nhất, là chúng tôi chưa có đủ tiền. Số tiền thực sự tôi có là 5.000 bảng, nhưng chúng tôi cần ít nhất là 10.000 bảng, nên Pryer bảo rằng khi chúng tôi còn khá yếu thì tôi nên sống tại trường và nhận lương từ chính tổ chức của tôi, nói chung là vậy, hoặc gần như vậy, đầu tư vào việc này cũng gần giống như tôi mua cho mình một sinh kế rồi. Ngoài ra, tôi chẳng ham muốn gì nhiều, chắc chắn là tôi sẽ không bao giờ lập gia đình, một giáo sỹ không nên nghĩ đến chuyện hôn nhân, và một người độc thân có thể sống mà chẳng cần gì nhiều. Đến bây giờ tôi vẫn chưa có được cách nào để kiếm thêm cho đủ số tiền tôi cần, và Pryer gợi ý rằng với tình hình này, chúng tôi phải đầu tư một cách thận trọng. Anh ta biết một vài người có thu nhập rất khá từ một số vốn rất nhỏ, hoặc có thể là chẳng cần vốn, nhờ việc mua bán những thứ ở nơi gọi là Sở Giao dịch Chứng khoán, tôi chưa biết nhiều về nơi này, nhưng Pryer bảo tôi nên tìm hiểu về nó sớm, thực sự anh ta nghĩ là tôi có tài năng trong việc này, và nếu có được người đỡ đầu thích hợp, tôi có thể thăng tiến trong ngành kinh doanh này. Tất nhiên, tôi không quyết định được việc này mà phải dựa vào nhiều yếu tố khác, nhưng người ta sẽ làm được việc nếu biết chú tâm vào đó, và tôi nghĩ là tôi sẽ không ham tiền cho bản thân tôi, mà tôi muốn có nhiều tiền cho những việc tốt đẹp, cụ thể là nhờ số tiền đó tôi sẽ cứu được nhiều linh hồn thoát được địa ngục đọa đày khủng khiếp. Sao nào, nếu mọi chuyện thành công, và thực sự tôi không thấy có gì trở ngại, thì chẳng thể nói là tôi đã phóng đại tầm quan trọng và tầm vóc của chương trình mà tôi đang đeo đuổi,’…v.v.
Một lần nữa tôi lại phải hỏi Ernest rằng nó có phiền không khi tôi viết ra cho các bạn những dòng này. Nó tái mặt, nhưng nói ‘Không, con không phiền nếu chúng giúp bố hoàn thành câu chuyện của mình, nhưng bố có nghĩ là lá thư này quá dài hay không?’
Tôi nói rằng thay vì những lời giải thích của tôi, lá thư này sẽ giúp độc giả nắm bắt được những gì đã diễn ra nhanh hơn gấp đôi.
‘Tốt rồi, vậy bố cứ giữ chúng lại đi.’
Tôi tiếp tục lần giở những lá thư của Ernest và thấy những dòng sau.
‘Tôi biết ơn vì lá thư của anh, đáp lại tôi xin gởi anh bản sao của lá thư mà tôi gởi đến tờ báo Times vài ngày trước. Họ đã không in nó, nhưng nó gần như là toàn bộ ý tưởng của tôi về vấn đề kinh lược giáo xứ, Pryer hoàn toàn tán thành nó. Xin hãy đọc nó cẩn thận rồi gởi lại cho tôi, bởi nó chính là bản tuyên tín của tôi, và tôi không thể để mất nó được.
Tôi rất muốn được trò chuyện trực tiếp với anh về một vài vấn đề, cụ thể là tôi có thể thấy chúng ta đang phải chịu những mất mát lớn lao khi không còn quyền ban vạ tuyệt thông. Chúng ta nên ban vạ tuyệt thông cho cả người nghèo và người giàu như nhau, và nên bớt dè dặt trong chuyện này. Nếu được phục hồi quyền này, thì tôi nghĩ rằng chúng ta có thể chặn đứng được khá nhiều tội lỗi và khốn khổ đang vây quanh mình.’
Những lá thư này được viết chỉ vài tuần sau khi Ernest được phong chức, nhưng dù chúng có được viết trễ hơn thì người ta cũng chẳng màng đếm xỉa đến đâu.
Với lòng háo hức muốn phục hưng Giáo hội anh giáo (và qua đó là tái tạo vũ trụ này) bằng những phương thế mà Pryer đã gợi ý với nó, Ernest cố để làm quen với tâm tính và suy nghĩ của người nghèo bằng cách sống giữa họ. Tôi nghĩ ý định này của nó xuất phát từ quyển ‘Alton Locke’ của Kingsley mà nó, dù là một người thuộc Thượng phái, đã đọc ngấu nghiến hệt như trước đây nó đã vùi đầu vào quyển ‘Cuộc đời Arnold’ của Stanley, những tiểu thuyết của Dickens và bất kỳ thứ văn chương sọt rác nào khác, những thứ đầu độc trí óc nó. Dù gì đi nữa, nó cũng đã thực sự thực hiện kế hoạch này và dọn đến ở trọ trong một căn nhà tại Ashpit Place, một con phố nhỏ gần nhà hát Drury Lane, với bà chủ trọ là vợ góa một người đánh xe thuê.
Bà này ở tầng trệt, trước căn bếp là chỗ của một người thợ hàn, phía sau bếp có một người thợ sửa ống trú ngụ. Tầng một là nơi ở của Ernest, với hai gian phòng được nó bài trí đồ đạc đầy đủ, bởi dù có muốn sống giữa người nghèo đi nữa, thì cũng phải có giới hạn nhất định chứ. Hai tầng trên được ngăn ra cho bốn nhóm khác nhau thuê trọ. Trước hết là một thợ may tên Holt, kẻ nát rượu thường đánh vợ và tiếng la hét của bà ta làm náo động cả nhà lúc nửa đêm. Trên phòng của ông Holt là một ông thợ may khác cùng bà vợ của ông, cả hai không có con cái, họ theo hội Giám lý của Wesley, cũng nát rượu nhưng không làm ồn. Hai phòng còn lại là của hai cô gái độc thân mà Ernest thấy dường như mình nên tôn trọng họ, bởi có nhiều chàng trai trẻ ăn vận đẹp và lịch thiệp thường đi ngang phòng nó để lên lầu gặp cô Snow, và nó nghe thấy tiếng cửa phòng cô đóng lại ngay sau đó. Rồi nó nghĩ rằng một số trong những người đi ngang qua tầng của nó cũng có thể là khách của cô Maitland. Bà chủ nhà Jubb nói với Ernest rằng đó là các anh trai và anh họ của cô Snow, và cô đang muốn tìm một chỗ để làm gia sư, nhưng hiện tại thì cô vẫn là một diễn viên ở nhà hát Drury Lane. Ernest hỏi xem thử có phải cô Maitland cũng đang tìm việc hay không, và biết được rằng cô mong muốn được làm một người gia công mũ. Ernest của chúng ta tin tưởng tất cả những gì bà Jupp kể cho nó.
