Tác phẩm bằng chữ Hán
Thơ chữ Hán của ông được chia làm ba tập
– Thanh Hiên thi tập. Gồm 78 bài, sáng tác trong thời gian ông sống ở quê hương xứ Nghệ tức là trước khi ông ra làm quan triều Nguyễn
– Nam Trung tạp ngâm. Gồm 40 bài, sáng tác trong thời ông làm quan triểu nguyễn ở Huế, ở Quảng Bình và ở một số địa phương khác từ Hà Tĩnh trở vào nam.
→ Thanh Hiên thi tập và Nam Trung tập ngâm nói lên tâm trạng buồn đau, day dứt, đây được xem là khuynh hướng quan sát và suy ngẫm về cuộc đời tác giả
– Bắc hành tạp lục. Gồm 131 bài, sáng tác trong thời gian ông đi sứ sang Tàu
Tác phẩm bằng chữ Nôm
Truyện Kiều (Đoạn Trường Tân Thanh) và Văn Chiêu Hồn
– Truyện kiều: gồm 3254 câu lục bát, dựa vào tiểu thuyết chương hồi “Kim Vân Kiều Truyện” của Thanh Tâm tài nhân Trung Quốc. Đây là một kiệt tác tự sự, trữ tình độc nhất vô nhị trong nền văn học trung đại dân tộc.
Truyện Kiều được xem là những sáng tác mang tính sáng tạo nhất của Nguyễn Du về nghệ thuật sử dụng từ ngữ. Tuy xem là vay mượn cốt truyện nhưng Kiều trong thơ của Nguyễn Du và Kiều trong truyện Trung Quốc khác nhau về nhiều điểm. Vì văn hóa của mỗi quốc gia khác nhau và cách nhìn đời, cảm nhận cuộc sống của mỗi tác giả cũng khác nhau. Truyện Kiều của Nguyễn Du được in ra nhiều thứ tiếng khác nhau và xuất bản trên nhiều nước.
– Văn chiêu hồn: thể thơ song thất lục bát thể hiện tấm lòng nhân ái của Nguyễn Du đối với những oan hồn bơ vơ không nơi nương tựa, nhất là phụ nữ và trẻ em.
– Đặc điểm chung:
+ Ca ngợi, đồng cảm với nhân cách cao thượng và phê phán những nhân vật phản diện.
+ Phê phán xã hội phong kiến, chà đạp lên số phận, quyền được sống của con người.
+ Cảm thông với những thân phận nhỏ bé dưới đáy xã hội bị đạn dày hắt hủi.
