Nguyễn Đình Thi là một nhà văn, là một nhạc sĩ, là nhà thơ lớn. Ông đã sáng tác rất nhiều tác phẩm hay, nổi tiếng. Rất nhiều bài thơ, bài văn, bài hát đã đi sâu vào lòng người. Bài hát Người Hà Nội, ca ngợi về Hà Nội của ông là một bài hát rất hay đã được rất nhiều người biết đến.Với bài hát này, ông xứng đáng được tôn vinh là một trong những nhạc sĩ nổi tiếng nhất của nước ta. Ngoài bài hát này, ông còn sáng tác rất nhiều bài hát nổi tiếng khác, đặc biệt là thể loại nhạc thời kháng chiến. Tên tuổi của ông đã được bao thế hệ biết đến và hơn nửa sau của thế kỷ XX, với sự hoạt động có hiệu quả ở nhiều lĩnh vực: triết học, văn thơ, kịch, nhạc. Ông là một văn nghệ sĩ đa tài, để lại cho đời những thành tựu đáng kể ở cả 2 hoạt động sáng tác và quản lý.
Vào đầu bài hát Nguyễn Đình Thi không ngần ngại khẳng định rằng “Đây Hồ Gươm, Hồng Hà, Hồ Tây ”, đây là ba danh lam thắng cảnh đẹp, nổi tiếng nhất của Hà Nội không được kẻ nào dám xâm phạm. Vì “ Đây lắng hồn núi sông ngàn năm, ngàn năm”, đây là một nơi rất linh thiêng, hồn sông núi từ ngàn năm hội tụ về đây. Ông sáng tác bài hát Người Hà Nội vào năm 1947. Đó là thời điểm hết sức khó khăn của nhân dân ta, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp vừa mới được lãnh tụ Hồ Chí Minh phát động. Chúng ta vẫn gọi đây là giai đoạn phòng ngự với việc thực hiện vườn không nhà trống ở những nơi giặc xâm chiếm để cản bước tiến của chúng. Tại Thủ đô Hà Nội, chiến lũy được dựng lên ở nhiều đường phố và những đội quân cảm tử đã sẵn sàng tất cả cho Tổ Quốc. Cả thủ đô ngập trong máu lửa và hừng hực lòng căm thù, sôi sục ý chí quyết chiến quyết thắng. Vậy mà mở đầu bài hát, nhạc sĩ đã không phản ánh ngay điều đó mà như người họa sĩ phác họa một màu thật tươi sáng, thật lãng mạng về Hà Nội, về Thủ đô ngàn năm văn hiến: Nét nhạc ở phần đầu dàn trải thoáng đãng, đã được vút lên gieo vào lòng người nghe cái gì đó thật linh thiêng thanh cao với việc nhắc lại những cái tên của Thủ đô từng mang trong quá khứ bao nhiêu là chiến công vang dội, bao nhiêu sự hy sinh, mất mát của nhân dân, bao nhiêu kí ức buồn, vui lẫn lộn khi phải tiễn người thân ra đi bảo vệ Tổ quốc. Có thể coi đó như một khúc trổ, như sự chuẩn bị về tâm lý, cảm xúc cho người nghe để ngay sau đó đón nhận bức tranh hoành tráng của Thủ đô máu lửa
Người Hà Nội là một bài hát được tác giả viết ở hình thức khá tự do, không tuân thủ một khuôn mẫu, kiểu. Có thể coi đó là một trường ca, giống như trường ca Sông Lô của Văn Cao . Bài hát của Nguyễn Đình Thi không hoàn toàn theo cái tuần tự kết cấu thông thường mà nhiều người viết trường ca vẫn làm: Mở đầu là Hà Nội thơ mộng tác giả ngân dài như một điệp khúc ca ngợi về Hồ Gươm, Hồng hà, Hồ Tây.Khẳng định rằng nơi đây đã tụ hội, lắng động bao nhiêu là tâm hồn con người ở khắp mọi nơi, kể cả hồn sông núi cũng tụ họp về đây để cảm nhận được vẻ đẹp, vẻ thơ mộng… của Hà Nội.
Tác giả Nguyễn Đình Thi sáng tác bài hát này vào lúc cuộc kháng chiến pháp vừa mới bắt đầu. Hà Nội lúc ấy đang bề bộn, ngút trời đạn lửa. Vậy mà lãng mạn thay, ông đã hình dung tới một Hà Nội chiến thắng không xa vói bao nhiêu là cảnh đẹp lộng lẫy, cổ kính ở Hồ Gươm. Và khúc khải hoàn của Nguyễn Đình Thi trong bài này không phải là một kết cục bình thường như mọi cuộc chiến thắng mà thật đặc biệt. Ở đó có sự hiện diện bằng hình ảnh vị lãnh tụ kính yêu của dân tộc, trong đó nổi bật là đôi mắt sáng ngời và mái tóc bạc phơ của Người cùng với một nụ cười hiền từ trên môi- nụ cười của cả nước non và nụ cười của người cha vĩ đại. Khép lại một bài hát dài chỉ còn lại tiếng cười- tiếng cười của ngày về chiến thắng. Tiếng cười vang, rạng rỡ ấy lại được ngập trong một rừng cờ tạo nên bức tranh hoành tráng về tầm vóc, tư thế.
