Nguyễn Bá Học là nhà giáo, nhà văn, nhà báo đầy nhiệt huyết đầu thế kỉ XX. Trong cuộc đời dạy ,học và trong văn nghiệp của mình, ông rất quan tâm đến việc giáo dục thế hệ trẻ, ông đã viết tập “Lời khuyên học trò” để trao đổi, bày vẽ, động viên thanh niên rèn luyện thành người có ích cho nước, cho dân. Trong bài “Chỉ mạo hiểm” để khuyến khích việc rèn luyện ý chí, khắc phục Khó khăn, quyết làm nên việc lớn, Nguyễn Bá Học đã viết: Đường đi khó, không khó vì ngăn sông cách núi mà khó vì lòng người ngại núi e sông.
Núi cao, sông sâu luôn luôn là những trô ngại ngăn bước con người. Trong văn chương, núi, sông là hình ảnh tượng trưng cho những thách thức, khó khăn trên đường đời. Vì thế, câu nói của Nguyễn Bá Học chứa đựng nhiều ý nghĩa, ông đã nhắc nhở lớp trên rằng trên con đường ta đi, nhiều khi phải vượt qua núi cao, sông sâu, nghĩa là sẽ gặp nhiều khó khăn, gian khổ, nhưng nếu có bản lĩnh và quyết tâm thì vẫn tới đích. Những trở ngại khó khăn mà ta gặp phải trên đường đời dù cao như núi, dù rộng như sông nhưng cũng không đáng sợ bằng sự ngại khó, ngại khổ, thiếu ý chí, thiếu nghị lực của con người.
Anh bộ đội Cụ Hồ trong kháng chiến chín năm p đã từng chế ngự núi cao:
Rất đẹp hình anh lúc nắng chiều,
Bóng dài trên đỉnh dốc cheo leo.
Núi không đè nổi vai vươn tới,
Lá ngụy trang reo với gió đèo.
(Lên Tây Bắc – Tố Hữu)
Trong kháng chiến chống Mĩ, thanh niên việt Nam đã làm nên huyền thoại đường mòn Hồ Chí Minh lịch sử trên dãy Trường Sơn với tinh thần yêu nước nồng nàn và quyết tâm sắt đá:
Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước,
Mà lòng phơi phới dậy tương lai.
(Theo chân Bác – Tố Hữu)
Ai đã từng một lần đi ngang qua bến phà Nhật Lệ thì sẽ thấy dòng sông rộng biết chừng nào. Chính tại nơi này, dưới bom đạn địch, mẹ Suốt đã chèo đò đưa bộ đội vượt sông đi đánh Mĩ hết chuyến này đến chuyến khác:
Một tay lái chiếc đò ngang,
Bến sông Nhật Lệ quân sang đêm ngày.
Sợ chi sóng gió tàu bay…
Tây kia mình đã thắng, Mĩ này ta chẳng thua.
(Mẹ Suốt – Tố Hữu)
Điều quan trọng nhất đối với con người là phải có quyết tâm cao, ý chí bền, nghị lực lớn. Câu chuyện của thầy trò Đường Tăng đi thỉnh kinh Phật ở tận Tây Trúc cách đây hàng ngàn năm là một ví dụ điển hình. Hành trình vượt biển tìm vùng đất mới của Cristôp Côlông cách đây hàng mấy trăm năm cũng chứng minh điều đó.
Ngày nay, xung quanh chúng ta có rất nhiểu tấm gương không ngại núi e sông, vượt qua tất cả để đạt mục đích cao đẹp.
Anh Nguyễn Ngọc Kí bị tật liệt cả hai tay. Nhìn bè bạn cắp sách đến trường, anh rất thèm được như các bạn, Bằng ý chí, nghị lực và sự kiên trì, anh luyện cho đôi chân không chỉ cầm được bút mà còn điều khiển được cây kéo. Anh cắt chữ, dán khẩu hiệu hoàn toàn bằng chân. Anh đã học xong Tiểu học, Trung học rồi Đại học và trở thành thầy giáo Nguyễn Ngọc Kí. Gần đây, anh đã được nhà nước phong tặng danh hiệu Nhà giáo ưu tú.
Anh Đức là người em song sinh dính liền với Việt, được các bác sĩ mổ tách rời vào năm 1987, tuy chỉ có một chân và sức khoẻ yếu nhưng suốt 19 năm qua đã không ngừng học tập, vươn lên chiến thắng số phận bất hạnh của một nạn nhân chất độc màu da cam. Giờ đây, anh Đức đã trở thành một chuyên viên vi tính, công tác ở làng Hoà Bình, bệnh viện Từ Dũ, thành phổ Hổ Chí Minh. Bằng những cố gắng phi thường, anh Đức đã trở thành người hữu ích cho xã hội và hạnh phúc đã mĩm cười với anh.
Trong thời đại khoa học phát triển, con người có thể làm được những điểu kì diệu như bay vào vũ trụ, đặt chân lên mặt trăng hoặc lặn sâu xuống đáy đại dương để tìm hiểu, khám phá bí ẩn của thiên nhiên. Vị thuốc cải tử hoàn sinh tuy chưa có nhưng trong thực tế, các thầy thuốc ngày nay đã có thể thay thế từng bộ phận hư hỏng của con người để kéo dài tuổi thọ. Không thể kể hết các thành tựu khoa học tiên tiến là kết quả của ý chí, quyết tâm của con người.
Rõ ràng là chỉ khi nào có bản lĩnh vững vàng, kiên định thi con người mới đạt được mục đích đã đặt ra. Hãy cố gắng vượt lên mọi gian nan, thử thách, dù là nghiệt ngã, đó là điều mà nhà giáo, nhà văn Nguyễn Bá Học mong muốn ở thế hệ trẻ Việt Nam với hi vọng họ sẽ làm rạng rỡ non sông. Đó cũng chính là điều mà Hồ Chủ tịch kính yêu đã từng dạy thanh niên:
Không có việc gì khó,
Chi sợ lòng không bền.
Đào núi và lấp biển,
Quyết chỉ ắt làm nên.
