Hồ Chủ Tịch là một nhà văn, nhà thơ lớn. Người suốt đời chiến đấu bảo vệ độc lập tự do của dân tộc. Hình ảnh nhà thi sĩ trong con người Cộng sản lão thành và vĩ đại ấy bao giờ cũng là một chiến sĩ cầm vũ khí sắc bén của tư tưởng cách mạng, đứng vững ở mũi nhọn tấn công trên mặt trận văn học nghệ thuật. Từ trong ngục tù đen tối của nhà lao Tưởng Giới Thạch, Bác đã nói lên quan điểm nghệ thuật của mình bằng mấy câu thơ tràn đầy ý nghĩa:
“ Thơ xưa yêu cảnh thiên nhiên đẹp
Mây gió, trăng, hoa, tuyết, núi, sông
Nay ở trong thơ nên có thép
Nhà thơ cũng phải biết xung phong”
… Nay ở trong thơ nên có thép. Thép ở đây là chất chiến đấu của thơ. Muốn thơ ca có thép thì nhà thơ phải có sẵn thép trong tâm hồn. Nhà thơ phải biết xung phong, tức là nhà thơ phải là người lính xung kích trên trận tuyến văn hoá. Có như thế thơ ca mới thành vũ khí, thơ ca mới làm tổ trong lòng người đọc, thơ ca mới làm nên cơm, nên áo. Rõ ràng văn học nghệ thuật nói chung và thơ ca nói riêng, cũng là một bộ phận của cách mạng, có tác dụng phục vụ cách mạng. Thơ ca là một thứ nghệ thuật mà quần chúng nhân dân dễ cảm xúc nhất. Nhưng đối với cuộc cách mạng vô sản, thơ ca có tác dụng tốt hay xấu đều do trách nhiệm của người sáng tác.
Nhà văn Quách Mạc Nhược Trung Quốc có nhận xét rằng: Cả tập thơ “ Nhật kí trong tù” chỉ có một chữ “ thép”, nhưng câu nào, dòng nào ta cũng thấy thép cả. Thép trong thơ Bác: Thép của lòng yêu nước. Bôn ba ở nước ngoài bao năm vì độc lập, tự do dân tộc, Bác Hồ đã hiến trọn đời mình cho Đảng. Bị bắt giam, nhớ nước, Bác không ngủ được:
Một canh – hai canh – lại ba canh
Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành
Canh bốn, canh năm vừa chợp mắt
Sao vàng năm cánh mộng hồn quanh.
Thép trong thơ Bác, thép của lòng yêu tự do. Bác là con người tự do và chiến đấu để bảo vệ tự do.
Trong “ Nhật kí trong tù”, thép còn là ở nghị lực phi thường, cái ung dung điềm đạm của con người mắt nhìn thấu tương lai, tay nắm vững chân lí. Bị giam và bị giải đi hơn bốn chục nhà lao, Bác vẫn sống lạc quan, tin tưởng ở thắng lợi ngày mai. Trong thơ ca kháng chiến của Người ta cũng thấy chất thép ấy. Cuộc sống ở chiến khu bận rộn, gian khổ về vật chất, nhưng ta vẫn thấy cái ung dung, thanh thoát của một con người đang làm nhiệm vụ trọng đại của lịch sử:
Non xa xa, nước xa xa
Nào phải thênh thang mới gọi là
Đây suối Lê-nin, kia núi Mác
Hai tay xây dựng một sơn hà
Thật là thép, nhưng thép ở đây đã được tôi luyện hơn nhiều. Đặc biệt trong những bài thơ chúc Tết gần đây, hình ảnh xung phong trên chiến trường của nhà thơ càng phát triển cao độ. Vẫn một lòng yêu mến độc lập, tự do và lấy đó làm lí tưởng chiến đấu cho quần chúng nhân dân:
Vì độc lập, vì tự do
Đánh cho Mĩ cút, đánh cho nguỵ nhào ….
