DÀN Ý
Để lí giải về “sức lay động” lớn lao của văn bản Tuyên ngôn độc lập đối với tình cảm, ý thức người Việt Nam bao thế hệ chắc có nhiều nguyên nhân khác nhau (cả những nguyên nhân văn học và nguyên nhân phi văn học). Bài viết có thể triển khai trên hai ý lớn cơ bản:
– Sức thuyết phục về nội dung
Lịch sử Việt Nam là lịch sử chống ngoại xâm. Vì vậy, trong ý thức (và có lẽ cả phần vô thức), ý thức dân tộc, ý thức về nền độc lập tự chủ của dân tộc luôn luôn có một vị trí vô cùng quan trọng, nếu không muốn nói, vị trí thiêng liêng nhất. Và những áng văn thơ (đây nói đến những áng văn thơ hay) đề cập đến vấn đề này luôn luôn nhận được sự cộng hưởng rất lớn từ đặc điểm tâm lí đó của người đọc. Chả thế mà không chỉ Tuyên ngôn độc lập của Hồ Chí Minh, các áng văn, thơ như Nam quốc sơn hà, Hịch tướng sĩ, Bình Ngô đại cáo… đều có sức lay động người đọc, vượt qua khoảng cách thời gian hàng thiên niên kỉ.
Tuyên ngôn độc lập là một văn bản chính luận hiện đại: từ kết cấu, ngôn ngữ, lập luận…Dù không phải sống trong cảnh đất nước bị mất độc lập tự do, bị thực dân Pháp rồi phát xít Nhật áp bức, bóc lột nhưng người đọc hôm nay vẫn xúc động, đồng cảm với nỗi khổ và khát vọng của cha ông đồng thời bất bình với những tội ác mà kẻ thù đã gây ra. Chúng ta cũng không khỏi tự hào, xúc động trước lời tuyên bố long trọng và thiêng liêng về quyền tự do và độc lập của dân tộc ta sau hơn 80 năm chịu thân phận nô lệ.
– Sức thuyết phục về nghệ thuật
Đây là nguyên nhân quan trọng góp phần vào thành công và sức lay động mạnh mẽ đối với người đọc nhiều thế hệ. Văn bản chính luận (vốn trọng lí lẽ, lí trí) nhưng Tuyên ngôn độc lập đã kết hợp nhuần nhuyễn chất chính luận với trữ tình, giữa tình cảm và lí trí, giữa tài năng nghệ thuật và tình cảm yêu nước, tự hào dân tộc của tác giả. Vì vậy, không chỉ có những lập luận sắc bén, luận cứ thuyết phục, luận điểm sáng rõ, bài văn còn thể hiện tình cảm thiết tha của tác giả (cũng như của toàn dân tộc) đối với nền độc lập, tự do của đất nước. (nên đi sâu phân tích những chi tiết thể hiện sự kết hợp này: luận điểm, luận cứ, phương pháp lập luận, giọng điệu, văn phong….).
