Việt Bắc dạt dào nỗi nhớ thương:
Ta về mình có nhớ ta
Ta về ta nhớ những hoa cùng người
Câu trên là lời nhắn nhủ, ướm hỏi người ở lại. Câu dưới là lời giãi bày bộc bạch lòng mình lúc chia tay. Dù nhắn nhủ, ướm hỏi hay giãy bày, bộc bạch thì lời người về xuôi vẫn hằn lên nỗi bùi ngùi, xúc động một chút bâng khuâng, ngập ngừng, một nỗi thẫn thờ. Điệp ngữ « ta về » tách riêng thành một nhịp đã kín đáo diễn tả tâm trạng người đi. Bao trùm lên tất cả là nỗi nhớ da diết, khôn nguôi. Chia xa Việt Bắc, cán bộ về xuôi không bao giờ quên những gì đẹp nhất của mảnh đất này.
Bốn cặp lục bát tiếp theo là những hoài niệm đẹp về « hoa và người » Việt Bắc trong bốn mùa tạo nên bộ tranh tứ bình độc đáo. Cứ câu sáu gợi tả thiên nhiên thì câu tám lại tái hiện vẻ đẹp con người Việt Bắc. Bắt đầu có lẽ là cảnh sắc mùa đông
Rừng xanh hóa chuối đỏ tươi
Dèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Tại sao nói đây là bức tranh mùa đông? Trong kết cấu của đoạn thơ, ba cặp lục bát kế tiếp là cảnh mùa xuân nên có thể suy luận ra đây là cảnh mùa đông. Bài thơ ra đời vào thánh 10/1954, có lẽ đây là thời khắc chớm đông. Chia xa Việt Bắc, Tố Hữu nhớ ngay đến cảnh mùa dồng có lẽ cũng là điều dễ hiểu. Cánh sắc mùa đông không trơ trụi, úa tàn, không lạnh lẽo, ảm đạm mà tươi sáng, rực rỡ, ấm nóng. Trên cái nền xanh biếc bát ngáy mênh mông của đại ngàn đột ngột bùng cháy lên những bông hoa chuối đỏ rực. Cả cánh rừng như được thắp lửa. Màu đỏ tươi của hoa chuối như nết son rực rỡ tạo điểm nhấn đầy ấn tượng cho bức tranh mùa đông Việt Bắc. Bức tranh Việt Bắc trở nên đẹp hơn khi có sự xuất hiện của con người. Hình ảnh « đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng » là một phát hiện mới mẻ và mang màu sắc « rất Việt Bắc ». Trên đèo cao, ánh sáng mặt trời chiếu vào lưỡi dao tạo nên sự phản quang rực rỡ lấp lánh. Chỉ một hình ảnh thơ, Tố Hữu đã là bật lên vẻ đẹp mạnh mẽ, khỏe khoắn, hào hùng, kiêu hãnh của những ngườ ilao động Việt Bắc, những con người làm chủ thiên nhiên đất trời. Phải có tâm hồn tinh tế, Tố Hữu mới có hình ảnh đắt giá như vậy.
Theo dòng chảy của thời gian, đông qua rồi xuân đến :
Ngày xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Xuân về, những cánh rừng Việt Bắc khoác lên mình tấm áo choàng được đặt đệt bởi muôn ngàn tấm hoa mơ trắng muốt. Với tấm óa áo choàng tinh khôi ấy, núi rừng Việt Bắc bỗng trở nên hư ảo chẳng khác gì chốn thần tiên. « Trắng rừng » là một sáng tạo độc đáp của Tố Hữu. Tính từ « trắng » đã được nhà thơ động từ hóa (hoa làm trắng cả khu rừng). Chữ thơ ấy vừa gợi sự bừng sáng đột ngột củ núi rừng mùa xuân, vừa ghi lại cảm giác thích thú của người ngắm cảnh. Sắc trắng của núi rừng dường như đã hút hồn Tố Hữu. Cảnh xuân mơ mộng, con người giữa mùa xuân cũng thật duyên dáng : Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang. Nếu chữ « chuốt » đặc tả sự khéo léo tái hoa thì chữ « từng » lại gợi sự cần mẫn, tỉ mỉ của những người thiếu nữ Việt Bắc. Hình ảnh chuốt từng sợi giang giản dị mà hội tụ bao vẻ đẹp đáng quý của người chăm chỉ, tài hoa, cần mẫn , khéo léo, tài hoa. Những con người đó khác nào những người nghệ sĩ đang tô điểm sắc màu làm bức tranh xuân nên thơ hơn.
Rời chiến khu về thủ đô Hà Nội, cán bộ quên sao được cảnh sắc mùa hè Việt Bắc:
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Néu như sắc màu chủ đạo của mùa đông Việt Bắc là sắc xanh của rừng già, sắc đỏ tươi của hoa chuối ; mùa xuân là sắc trắng của hoa nở thì màu sắc nổi bật của mùa hè Việt Bắc là màu sắc vàng sáng chói lọi của rừng phách trong tiếng ve râm ran dưới nắng hè rực rỡ. Ai đã từng một lần gắn bó với Việt Bắc làm sao quên được hình ảnh rừng phách vào mùa hè. Cuỗi xuân, nụ phách còn náu mình trong kẽ lá ấm áp kín đáo. Thế mà khi những tiếng ve đầu tiên báo hiệu hè sang thì những nụ hoa vươn mình khỏi kẽ lá trổ bông vàng rực rỡ. Như một họa sĩ tài ba, Tố Hữu phối màu một cách khoéo léo, tinh tế. Thiên nhiên mùa hề được vẽ bằng những gam màu nắng chói gắt. Hìn hảnh con người được điểm xuyết nhẹ nhàng trong gam màu dịu mát giúp cân bằng cảm xúc người xem tranh. Đọc hai câu thơ của Tố Hữu ra có cảm giác đang giãi mình như cái nắng chói gắt bỗng được bước vào khu rừng ngập tràn sắc xanh của tre trúc : Nhớ cô em gái hái măng một mình. Hình ảnh thơ gợi vẻ đẹp dịu dàng, duyên dáng của thiếu nữ Việt Bắc. Lời thơ như nét trầm xao xuyến xen giữa bản nhạc hè sôi động khiến lòng người bân khuâng.
Khép lại bộ tranh tứ bình là bức tranh đêm thu yên bình, mơ mộng:
Rừng thu trăng rội hòa bình
Nhớ ai tiếnh hát ân tình thủy chung.
Đêm trăng Việt Bắc thơ mộng hữu tình từ bao giờ đã du vỗ hồn người trong men say. Dưới ngòi bút của Tố Hữu, cảnh trăng bỗng mang vẻ đẹp lạ thường. Trăng đâu chỉ tỏa ánh vàng lấp lánh khoác lên cảnh vật áo choàng hư ảo mà trăng còn đem đến ước vọng hạnh phúc, hòa bình, niềm tin chiến thắng. Giữa đêm thu mộng ảo ấy bỗng vút lên tiếng hát của người Việt Bắc. Tiếng hát ấy chứa chan bao ân tình thủy chung, nghĩa tình sâu nặng. Tiếng hát ấy cứ vấn vương mãi trong lòng người đi và trong tâm trí người đọc, Đại từng phiếm chỉ « ai » được dùng tinh tế, hòa quyện tinhf cảm riêng chung của tác giả. Có lẽ chỉ có Tố Hữu mới biết chính xác người con gái cất lên tiếng hát ấy là ai. Nhưng với cách sử dụng đại từ phiếm chỉ « ai », người con gái mà nhà thơ thầm thương trộm nhớ đã trở thành người con gái Việt Bắc.
Vậy là bằng nhưng sợ tơ lòng, bằng nỗi nhớ da diết, mênh mang, người về xuôi đã dệt nên bức tranh bốn mùa rõ rệt với những màu sắc thẩm mĩ, đầy quyến rũ: Thiên nhiên Việt Bắc sống động, trong màu sắc, đường nét, âm thanh, tươi tắmn. Nổi bật trên nền thiên nhiên là vẻ đẹp con ngừoi la động với nhiêều mà ưasc, dáng vẻ. Cảnh và người quấn quýt tạo nên bức tranh tươi đẹp, quyểnũ đến lạ thường. Khúc thơ thấm đẫm tình người, nỗi nhớ da diết thấm vào cảnh vật, trong lòng kẻ ở, người đi. Điệu thơ lục bát với giai điệu ngọt ngào, uyể n chuyển, nhịp nhàng , tình tứ những câu giao duyên “mình – ta” thuở nào. Hình ảnh thơ trong sáng, gợi cảm. Chữ thơ nhiều sáng tạo tinh tếm tài hoa. Tất cả tạo nên dư âm sâu lắng, sự lôi cuốn và sức sống lâu bên trong lòng người đọc
