Vân Diệp đứng ở chân núi nghênh đón sĩ tử tới khảo thí, nụ cười chưa bao giờ tắt trên môi, nhìn đám lão học sinh, đại học sinh, tiểu học sinh chỉ thiếu điều ngửa mặt lên trời cười lớn, người đọc sách ở Đại Đường vốn ít, nay người tự cho rằng mình có chút tài ở Trường An đều tới rồi, thư viện không muốn lớn mạnh cũng không được. Ngồi sau bàn ghi chép, Hứa Kính Tông cũng cười thầm không thôi, chỉ cần nhìn Hoằng Văn Quán vứt bỏ mình gặp xui xẻo là đủ khiến hắn hưng phấn cả đêm không ngủ.
– Học sinh Mã Chu bái kiến Vân hầu.
Một hán tử đen đúa gầy còm mà giọng nói lại rất vang, thấy Vân Diệp cũng không có chút rụt rè nào, mặc dù mặc áo gai, đi giày cỏ, vẫn kiên trì dùng lễ chọc sinh bái kiến:
– Nhìn ngươi quần áo rách nát, nhưng không đổi lòng cầu lòng, ý chí đáng khen, học sinh thư viện tuy đều từ danh môn đại gia, nhưng qua cửa thư viện chỉ có một thân phận, đó là học sinh, ngươi không cần có chút gánh nặng tâm lý nào, Ngọc Sơn thư viện chỉ chú trọng kỳ tài, không nhìn xuất thân, đem tài học của ngươi ra, để con cháu hào môn thấy.
Hứa Kính Tông còn chưa nói thì Vân Diệp đã nói trước, hắn lấy làm lạ, học sinh khác Vân Diệp chỉ gật đầu không nói một câu, sao nông gia tử này vừa tới đã nói cả đống rồi, nhất định có điều cổ quái, có điều làm theo Vân Diệp chắc chắn là không sai được, nói ngay:
– Mã Chu học tử, thấy ngươi uy vũ hiên ngang, tương lai nhất định thành tài, thư viện giúp người là giúp tới cùng, ngươi hành trang đơn giản, trên người không có thứ gì, chắc phải qua đêm ngoài trời, đêm ở Ngọc Sơn lạnh giá, ta viết lá thư, ngươi đưa cho quản sự thư viện, để ông ta an bài chỗ ở, cơm có thể ăn ở nhà ăn, nào, lấy phiếu ăn của ta, khi nào thi đỗ trả lại là được.
Nói xong liền viết lên giấy một dòng chữ đưa cho Mã Chu, rồi lấy phiếu ăn nhét vào tay hắn, không cho Mã Chu mắt đỏ hoe kịp nói gì, giục hắn lên núi, đừng để lỡ giờ cơm.
Mã Chu vái Vân Diệp, Hứa Kính Tông một cái thật sâu, bước chân nhẹ đi rất nhiều.
– Lão Hứa, lần sau không được giành cơ hội thi ân với ta.
Thấy Mã Chu đi qua chỗ rẽ, Vân Diệp nói:
Hứa Kính Tông gãi cằm:
– Hầu gia, sao ngài biết Mã Chu Mã Tân Vương là nhân tài?
– Phàm người làm việc lớn ắt có vận may lớn, có vận may lớn ắt đầu có mây lành, sĩ tử vừa rồi tuy nghèo khó, nhưng khí phú quý làm ta lóa mắt, ắt sẽ đồng liêu tương lai của chúng ta, hiện cung kính chút, tương lai dễ nói chuyện.
– Hầu gia đối với hạ quan cũng ân huệ rất nhiều, chẳng lẽ tương lai hạ quan cũng có vận khí lớn?
– Ngươi đương nhiên cũng có vận khí lớn, chỉ có điều mây trên đầu ngươi là mây đen, ta phải trông coi ngươi cho kỹ, không cẩn thận chút thôi là ngươi chạy đi hại người, hai ta đều không phải người sạch sẽ, xích vào nhau mà sống vậy.
Hứa Kính Tông nghe thế mắc mở to như chuông đồng.
Sân bóng của thư viện bày kín bàn, những sĩ tử nhận được số thứ tự lần lượt vào trường thi, may là hôm nay trên trời có mây đen nhưng không dầy, che ánh nắng mặt trời trên tầng mây, có gió núi thổi qua, trong trường thi hết sức mát mẻ.
Lý Cương cầm một cuộn giấy, đứng trên đài cao nói với ba trăm hai mươi sáu thanh niên sĩ tử:
– Trời cao làm chứng, Ngọc Sơn thư viện ta sẽ công bằng rõ ràng, đầy dày chứng giám, Ngọc Sơn thư viện ta sẽ coi mọi người như nhau, bất kể là con cháu quan gia hay sĩ tử hàn môn, bất luận là cao đồ danh gia hay tự học thành tài, chỉ cần các ngươi có thành tích từ sáu mươi điểm trở lên là có thể vào Ngọc Sơn thư viện học tập, trái lời thề này chư thần vứt bỏ.
Lời vừa dứt một nén hương cực lớn được đốt lên, tiên sinh thư viện đứng dưới đài bắt đầu phân phát bài thi cho các sĩ tử, yêu cầu sĩ tử trước tiên điền quê quán, danh tính sau đó đích thân tiên sinh dùng giấy dán lên, chỉ sau khi chấm bài xong mới xé giấy ra. Chép bài thi thực sự không kịp, đành phải như thế, lần sau có người chuyên môn chép bài thi.
Cách làm này làm con ngươi Mã Chu hơi co lại, thấy Vân Diệp cười nhìn mình, mặt đỏ lên, bắt đầu cúi xuống khai tên tuổi, quê quán. Kim Trúc tiên sinh mặt lạnh tanh dán giấy lên, tiếp tục dán cho khảo sinh tiếp theo.
Trên bài thi của Mã Chu có ba đề, trong đó có một là:” Vây cá ta muốn, tay gấu ta cũng muốn, không thể có cả hai được, muốn tay gấu phải bỏ vây cá, mà ta muốn có cả hai, có cách gì không?”
Đề quái đản gì thế này? Mã Chu toát mồ hôi, vì câu tiếp theo là so sánh sinh mệnh và tiết tháo, Khổng viết thành nhân, Mạnh viết thủ nghĩa, xưa nay chưa ai nói với hắn, muốn cả tiết tháo lẫn sinh mệnh, quá tham lam mà.
Tiếp tục xem phía dưới, còn may, đều đáp được, hắn quyết định không làm đề số một, chuyên tâm làm hai đề sau là được. Chuyện này với hắn không khó khăn gì, nén hương cháy được gần một nửa thì hắn làm xong hai đề sau, xác nhận kỹ càng mới đem tâm tư đặt ở đề thứ nhất.
Có thể tự tới thư viện thi đều không có người kém, không có hạng thừa nước đục mò cá, người đọc sách Đại Đường đều mang trái tim sùng kính với học vấn, chưa có hạng vô sỉ tự lừa mình lừa người ở mặt này.
Nén hương cháy một nửa, sĩ tử trong trường thi người nào người nấy mặt như đưa đám, mày nhíu lại, nhưng cho bọn họ gan bằng trời cũng không dám lựa chọn ba phải, định gió chiều nào ngả chiều đó, ở vấn đề này không có con đường trung gian.
Vân Diệp thở dài, tư tưởng sơ cứng khiến bọn họ không dám vượt giới hạn nửa bước, nhưng không biết rằng chính trị xưa nay không ngừng thỏa hiệp, gác lại bất đồng tìm lấy cái chung. Trên đời này không có chuyện gì không thể thương lượng, đó là tố chất cơ bản của một quan viên.
Nếu như không có tố chất này không thể làm nổi quan, Lý Cương mới đầu cũng không đồng ý Vân Diệp ra đề này. Văn nhân không có khí cốt thì còn gọi gì là văn nhân, ông ta cực kỳ khinh bỉ cách làm của chính trị gia không có tiết tháo, vì đạt được mục tiêu mà bất chấp thủ đoạn. Nhưng Vân Diệp kiên trì, nên mới cho đề này vào.
Lý Nhị nếu ở đây sẽ hiểu Vân Diệp, Phòng Huyền Linh cũng sẽ hiểu, Trường Tôn Vô Kỵ cũng hiểu, vì bọn họ làm như thế, đó gọi là cứng không được lâu, mềm không thể giữ, bọn họ rất thấu hiểu đạo lý trong đó.
Đại Đường quá cương cường, còn Đại Tống sau đó quá mềm yếu, một tan rã trong chém giết, một diệt vong khi nhún nhường. Vân Diệp rất muốn đem tinh thần hiệp thương quán triệt cho quan viên Đại Đường, người mình cả có gì không ngồi xuống nói với nhau được, tốt hơn xách đao chém vào đầu nhiều. Quân đội là thủ đoạn nói chuyện cuối cùng, không dùng bừa được, bảo gia vệ quốc mới là chức trách của bọn họ, nếu như đem quân chính tách biệt hoàn toàn, liệu có tránh được hậu di chứng của tiết độ sứ nắm hết đại quyền không?
Bọn họ không đáp được cũng không sao, mình vẫn có thời gian, ít nhất có năm mươi năm để tận dụng, không tin bọn họ không học được hiệp thương, vì bách tính bảo hộ, mở rộng không gian sinh tồn mới là chuyện quân đội nên làm, chính trị bản chất nên tách bạch khỏi quân đội, quân đội nên xuất hiện ở sa mạc, hoang nguyên, rừng núi, biển rộng chứ không phải vây kín lấy Trường An.
– Ngươi là người tự do, tới từ nơi quỷ di, hướng đi mơ hồ, có chút suy nghĩ khác lạ không có gì, lão phu tuy không biết vì sao ngươi nhất định cho đề này vào, nhưng lão phu nhìn ra ngươi vô cùng thống khổ cho nên mới đồng ý, chính là để ngươi nhìn thấy rõ hiện thực, sức mạnh của thói quen rất mạnh, ngươi khiêu chiến với nó, hậu quả còn đáng sợ hơn châu chấu đấu xe. Ngươi không cần lo những lời chỉ trích dồn dập sắp tới, lão phu nói với các tiên sinh khác, đề này là để khảo nghiệm tâm trí học sinh, một khi lựa chọn trả lời, hơn nữa tìm kiếm ra biện pháp, bất kể thành tích hắn xuất sắc ra sao, thư viện cũng đánh trượt, không cho chút cơ hội nào.
Đang suy nghĩ miên man thì lời nói của Lý Cương chậm rãi vang lên sau lưng Vân Diệp, ông già này luôn dung túng mình, dù biết rõ điều mình làm là sai lầm, cũng mặc cho y thử, cuối cùng đến khi mọi chuyện vượt khỏi vượt tầm kiểm soát lại không chút do dự đứng ra thu thập hậu quả cho y.
Vân Diệp chợt nghĩ, học thuyết của chính trị gia đời sau còn chưa thích hợp với hoàn cảnh xã hội hiện tại, sản sinh ra thứ này sớm nhất là Bắc Âu, hiện vẫn còn ở xã hội nguyên thủy, vẫn là cường đạo xách rìu đi ăn cướp, cưỡng gian, giết người.
Nghĩ đã thấy nản, Châu Âu hiện vẫn ở dưới thống trị của bọn điên, giáo hoàng vừa mới thiêu hủy thư viện La Mã, vô số công quốc chém giết lẫn nhau, các kỵ sĩ cầm gậy dài đóng vỏ sắt chọc qua chọc lại.
Kinh thánh vẫn viết trên da dê, muốn viết một câu chuyện phải giết một con dê. Còn lạc hậu nguyên thủy hơn xa Đại Đường, ấy vậy nhưng khi Hoa Hạ bị tư tưởng nho giáo kìm kẹp, bọn họ nhở tư tưởng tiến bộ vượt lên từ lúc nào không hay.
Vân Diệp đột nhiên thấy mình cách làm của mình lẫn lộn đầu đuôi rồi, tổ tiên xưa nay chưa bao giờ thiếu trí giả, thứ hàng giả như mình mình thay họ làm cái gì? Mình đâu phải chính trị gia, cũng chẳng phải triết gia, quân sư gia cũng không nốt.
Học thức của mình có uyên bác bằng Lý Cương không? Không! Ý chí của mình có kiên cường bằng Lý Nhị không? Không! Giết bao nhiêu nhi tử, nữ nhi như thế, nếu là mình thì điên mẹ nó lâu rồi, mình một lòng muốn thay đổi Đại Đường, nhưng không biết rằng Đại Đường cũng đang thay đổi mình. Học thuyết đời sau thực sự là đúng à? Ít nhất hiện giờ con dân Đại Đường khả năng là người dân hạnh phúc nhất thế giới, cho dù đại bộ phận còn ăn chưa đủ no.
Quan lại Đại Đường lúc này cũng thanh liêm nhất, nạn châu châu tới, có người nhảy vào lửa chịu trách nhiệm, Trường An cháy có người nhốt mình trong nhà để bị thiêu chết, còn muốn bọn họ làm cái gì nữa? Dù hiện giờ xuất hiện một trường học tốt, bách tính không được hưởng thụ, chẳng phải có quan viên tới lý luận sao? Hoàn toàn không thèm để ý đứng trước mặt một là thái phó, một quốc hầu, dám chỉ mặt quát tháo, cho tới khi thư viện đồng ý xây một trường tiểu học mới cung kính xin lỗi, mặc dù khi đi lén lút nói mong đại nhi tử của mình được vào thư viện học, còn tặng Vân Diệp mấy xe trà tươi, như thế là huyện lệnh xứng chức nhất mà Vân Diệp thấy trong hai kiếp.
Đợi Lý Thừa Càn kế vị thì nói với hắn tính nguy hại của tiết độ sứ là được, tùy hắn giải quyết, mình chỉ cần đem khoa học tự nhiên quý giá truyền thừa tiếp, thành tông sư một đời là được, còn là đại tông sư ấy chứ, không phải lão tông sư giả suốt ngày trốn trong nhà cùng cô cô gây giống kia.
– Lý sư, phàm là người trả lời đề đầu tiên nhất định phải đánh trượt.
Vân Diệp cười rất sáng lạn, còn nhấn mạnh:
– Nhất định phải đánh trượt.
Mi thọ của Lão Lý tựa hồ nhảy múa, vuốt râu cực kỳ hài lòng, lặp lại lời của Vân Diệp:
– Nhất định phải đánh trượt.
Nói xong hai người cười lớn, khiến khảo sinh đưa mặt nhìn nhau, không hiểu sao.
Trong đầu Mã Chu xoay chuyển vô số suy nghĩ, sinh tồn giữa khe hở tuy khó nhưng không phải không có cách, chỉ là bất kể thế nào cũng không thoát khỏi tiền đề là thiếu đại nghĩa.
Hắn cực kỳ có thiện cảm với thư viện, hôm qua Vân Diệp cổ vũ làm hắn tự tin lên rất nhiều, phiếu ăn của Hứa Kính Tông đã giải quyết được khốn cảnh của hắn, ở tàng thư lâu một đêm, làm hắn thích mê đồ thư nhiều như biển của thư viện, dù là bánh bao ngon nhất của thư viện cũng không thể khiến hắn đặt sách trong tay xuống, cả đêm không ngủ mới đọc được hai cuốn sách, dù hắn có tài xem qua là nhớ cũng không thể đọc hết sách của thư viện.
Dán giấy lên tên tuổi, nguyên quán làm một chút thấp thỏm cuối cùng của hắn tan biến, không sợ quan chấm thi dựa vào thân phận người thi mà chấm bài nữa. Nắt nhìn núi xanh nước biếc, cây cao gió mát, đây là chốn thần tiên, là giường ngà voi trong mơ của học tử, tiếc là ta không có duyên, lòng đau đớn, nước mắt không ngừng chảy xuống.
Nhưng bút ở tay vẫn vững vàng, hàng chữ lớn xuất hiện trên bài thi:” Vây cá, ta muốn; tay gấu, ta cũng muốn, không thể có cả hai, bỏ vây cá lấy tay gấu. Sống, ta cũng muốn; nghĩa ta cũng muốn, hai thứ không thể kiêm toàn, bỏ sống mà chọn lấy nghĩa vậy.”
Viết xong hắn như bị rút mất xương sống, tay nắm chặt, bút lông tinh xảo của thư viện bị hắn vô thức bóp gãy, làm tay dính đầy mực đen, hắn cảm t hấy mình vứt bỏ thứ tuyệt vời nhất lịch sử, thực sự là nỗi đau khiến người ta không muốn sống nữa.
Những thư sinh khác không do dự nữa, cũng viết rất nhanh, miệng bất giác đọc ra tiếng, hơn nữa đọc mỗi lúc một lớn:” Vây cá, ta muốn; tay gấu, ta cũng muốn, không thể có cả hai, bỏ vây cá lấy tay gấu. Sống, ta cũng muốn; nghĩa ta cũng muốn, hai thứ không thể kiêm toàn, bỏ sống mà chọn lấy nghĩa vậy.”
Lý Cương từ ghế đứng dậy, nhìn sĩ tử phía dưới hỏi:
– Có ai trả lời đề đầu tiên không?
Phía dưới phim phăng phắc, Lý Cương cao giọng hỏi lại:
– Có ai trả lời đề đầu tiên không?
Vẫn không có ai trả lời, Lý Cương không hỏi nữa, nhìn hương, khi làn khói cuối cùng tan đi, ông càm lấy bài thi, xé thành hai mảnh ném lên không trung:
– Hai đề sau rất đơn giản, chỉ được ba mươi điểm, đề đầu khó nhất, được bảy mươi điểm. Các ngươi khi đối diện với lòng mình đưa ra lựa chọn chính xác nhất, không trả lời là đáp án, Ngọc Sơn thư viện cho rằng, phẩm cách cao thượng mới là cao thượng thực sự, học thức có thể thiếu, không là gì cả, học là được, phẩm cách mà thiếu thì không học được. Hoan nghênh các ngươi, học sinh mới của thư viện, tất cả đều là những đứa trẻ ngoan hợp cách, thư viện hoan nghênh các ngươi.
Không có mấy tiếng reo hò, đa phần là khóc lớn, đây là cuộc khảo nghiệm với tâm linh, với cả Vân Diệp, với Mã Chu, với tất cả mọi người.
Cùng lúc ấy Lý Nhị ngồi ở ban công tầng hai của khu làm việc thư viện, ung dung nhấp một ngụm trà, nhìn khung cảnh ồn ã bên ngoài, một tờ giấy trải trên bàn bên cạnh, khảo thí của thư viện rất thành công, chỉ một đề thi đã phân ra được hiền lương gian ngu, thủ đoạn rất hay, ngươi làm bài, ta phán quyết, không đáp là hiền lương, đáp là gian ngu. Hay, đây mới là anh tài thiên hạ nằm hết trong tay ta.
Vô Thiệt xuất hiện trước mặt Vân Diệp, làm khuôn mặt tươi cười của y biến thành băng sương, lão thái giám âm u này quang minh chính đại xuất hiện ở đây, có nghĩa là Lý Nhị cách đây không xa. Hoa màu đã chín, tất nhiên phải tới thu hoạch.
